Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari
Yüklə 4,29 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
323
XIX-XX asrlarda ijtimoiy taraqqiyotga sivilizatsiyali yondoshuv qaror topa boshladi. Bu nuqtai-nazarga ko’ra, insoniyat tarixi ko’pdan-ko’p turli sivilizatsiyalar tarzida namoyon bo’ladi. Sivilizatsiyali yondoshuv faylasuflar Nikolay Danilevskiy, Osvald Shpengler, Arnold Toynbi kabi olimlar tomonidan ishlab chiqilgan. Jamiyat taraqqiyotiga sivilizatsiyali yondoshuv muayyan jamiyatning ijtimoiy-ruhiy qiyofasi, xalqning mentaliteti haqida fikr yuritish, jamiyat taraqqiyotida madaniyatning o’rnini to’g’ri tushunish imkonini beradi. Tarixiy taraqqiyot bu insoniyat sivilizatsiyasining shakllanishi va taraqqiyotidir. Ijtimoiy taraqqiyotga sivilizatsiyali munosabat madaniy taraqqiyotni inson va jamiyat rivojlanishining asosiy omili sifatida olib qarash imkonini beradi. Sivilizatsiyali yondoshuv insoniyat tarixini o’ziga xos takrorlanmas ijtimoiy voqelik, deb qarashga asoslangan. Bunda har bir sivilizatsiya o’zining shakllanishi va taraqqiyoti jarayonida muayyan asosiy bosqichlarni bosib o’tadi. Jamiyat tarixiga sivilizatsiyali yondoshuv formatsion yondoshuvdan bir qator xususiyatlari bilan farqlanadi: 1) U barcha jamiyatlarni emas, balki jamiyat taraqqiyotidagi alohida bosqich, alohida sivilizatsiyalarni o’rganishga qaratilgan. 2) Formatsion qarashda asosiy e’tibor jamiyat hayotining iqtisodiy omillariga qaratilgan bo’lsa, sivilizatsiyali yondoshuvda ma’naviy omillar asos sifatida olinadi. Bu yondoshuvga ko’ra sivilizatsiyali taraqqiyot 2 bosqichda namoyon bo’ladi. Bu – a) Sivilizatsiyaga qadar bo’lgan taraqqiyot; b) Sivilizatsiyali taraqqiyot. Sivilizatsiyaga qadar bo’lgan taraqqiyot - yovvoyilik, varvarlik davrlarini, sivilizatsiyali taraqqiyot - agrar, industrial, axborotlashgan kompyuter davrlarini qamrab olishiga urg’u beriladi. Nikolay Danilevskiy (1822-1885 yy.) madaniy-tarixiy taraqqiyot (sivilizatsiya)ning tiplarini faoliyat turlari asosiga qurgan. Uning fikricha, |