Buxoro davlat universitetining pedagogika instituti pedagogik ta
Yüklə 7,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ensiklopediya va izohli lug‘atlar bilan ishlash
|
Imlo lug‘ati” bilan ishlash.
“Imlo lug‘ati” faqat o‘quvchilarning imlo savodxonligini emas, balki so‘z boyligini oshirishda ham muhim qo‘llanmadir. O‘zbek tilining barcha bo‘limlarini o‘rganishda “Imlo lug‘ati” dan unumli foydalanish kerak. Masalan, “Fonetika, orfoepiya, grafika va orfografiya” bo‘limini o‘rganishda a, i, u, o‘ harflari ishtirok etgan so‘zlar topish, u – o‘, i – u, a – i va h.k. juftlar bilan farqlanuvchi so‘zlar tanlash, birinchi bo‘g‘inida u, o‘ , ikkinchi bo‘g‘inida u yoki i kelgan so‘z juftlari (urush – urish, tushum - tushim va h.k.) ustida ishlash, i-u tovushlari (harflari)ning tushib qolishi, bu tovushlar tushib qolgan so‘zlar ro‘yxatini tuzish: o–a bilan farqlanuvchi so‘z juftlar (ana – ona, ata –ota va h.k.)tanlash, i-e bilan farqlanuvchi so‘z juftlarini topish (ish –esh, bil –bel, tish – tesh kabi) ishlarini bajarishda “Imlo lug‘ati” zarurdir. “Ot” so‘z turkumini o‘rganishda otlarning ma’no guruhlariga misollar tanlash, juft shaxs otlari, qo‘shib va ajratib yoziladigan qo‘shma otlar ro‘yxatini tuzish, “sifat +turdosh ot”, “son + turdosh ot”, “ot +fe’l + - ar” qolipli hosilalar ustida ishlash kabi mustaqil ishlar shu lug‘at yordamida bajariladi. Xullas, “Imlo lug‘ati”dan ona tilining barcha bo‘limlarini o‘rganishda unumli 558 foydalaniladi. U o‘quvchining doimiy yo‘ldoshi, darslik materilallarini to‘ldiruvchi zarur qo‘llanma sanaladi. Ensiklopediya va izohli lug‘atlar bilan ishlash . Ensiklopediya ilm- fanning hamma sohalarini o‘z ichiga olagan yoki biror soha bo‘yicha keng, to‘liq ma’lumot beradigan lug‘at tarzidagi ilmiy to‘plam yoki qomusdir. O‘quvchi bu qomusdan barcha jumboqlarga javob topadi, istagan bir tushuncha haqida keng va atroflicha ma’lumot oladi. Ayniqsa, o‘quvchilar lug‘atini yangi tushunchalar bilan boyitishda, bu tushunchalarni ularning iste’moliga ko‘chirishda entsiklopediya lug‘atlar muhim ahamiyat kasb etadi. Ona tili mashg‘ulotlarida maktab o‘quvchilari uchun ixtisoslashtirilgan “U kim – bu nima” (ikki tomlik) entsiklopediyasidan unumli foydalanish mumkin. O‘quvchilar ushbu qomusdan foydalanib, ma’lum bir sohaga taalluqli tushunchalar ro‘yxatini tuzishlari, bu tushunchalarning ma’nosini aniqlashlari, tushuncha va so‘z orasidagi farqni bilib olishlari kerak. Izohli lug‘atlar ona tili mashg‘ulotlarida tez-tez kerak bo‘ladigan qo‘llanmalardir. Ulardan unumli foydalanish o‘quvchilar nutqini ko‘p ma’noli so‘zlar, ma’nodosh, uyadosh va qarama – qarshi ma’noli so‘zlar, tasviriy ifoda va iboralar, frazeologik birikmalar bilan boyitish, ma’nosi har xil, shakli bir-biriga yaqin so‘zlar (paronimlar)ni farqlash, so‘zlarning ma’no nozikligi va qaysi uslubga xosligini aniqlashga yordam beradi. Ayniqsa, lug‘atdan foydalangan holda ayni bir so‘zning ham turli ma’nolarini, ham ma’nodoshlarini, ham uyadoshlarini aniqlash maqsadga muvofiqdir. Shu bois, boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga lug‘at bilan ishlash texnikasini o‘rgatish, Ona tili darslarida bu ko‘nikmani shakllantirib borish lozim. Yüklə 7,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|