2 Mazkur majmuada “Fan va texnika” faniga doir me’yoriy ta’minot (o‘quv dasturi, ishchi fan dasturi), ta’lim texnologiyalari o‘z aksini topgan. Ushbu o‘quv-uslubiy majmua oliy ta’lim muassasalarining professor- o‘qituvchilari uchun tavsiya

 
E'tibor bering
XVII asr oxiri XVIII asr boshlarida G‘arbiy yevropaning ba'zi mamlakatlarida 
kapitalistik taraqqiyot yo‘lining boshlanishi. Ilmiy tajriba tadqiqotning yangi uslubi 
sifatida. Texnikani rivojlantirish uchun ilm-fanning ahamiyatini ortishi.XVII asrda 
soatda mayatnikdan foydalana boshlanishi mexanikada qo‘lga kiritilgan 
yutuqlardandir. Mashhur ingizolimi I.Nyuton va nemis olimi G.Leybnits tomonidan 
XVII- XVIII asrlarda hozirgi zamon oliy matematikasiga asos solinishi va uning 
ahamiyati. Nyutonning mexanika va optika qonunlari. Butun olam tortishish 
qonunining kashf etilishi F.Bekon tomonidan fanning predmeti va vazifasini qayta 
ko‘rib chiqilishi. R.Dekart. G.Leybnits va uning “Monadologiya” nazariyasi. 
Fransiyada 35 jildlik ensiklopediyani Didro tahriri ostida chop etilishi. Ximiya 
fanining rivoji. J.Pristli tomonidan xloristiy vodorod, ammiak olinishi. Fransuz harbiy 
injeneri J.Mene tomonidan suv bu vodorod va kisloroddan tashkil topganini 

---

125 
aniqlanishi. A.Levenguk va K.Volflarning tabiatshunoslikka qo‘shgan hissalari. 
M.V.Lomonosov tomonidan materiyaning saqlanish qonunini birinchi bo‘lib kashf 
etilishi. Keyinchalik bu xulosalarni fransuz ximigi A.Lavuaze tomonidan 
tasdiqlanishi. Fanning bevosita ishlab chiqarishga jalb etilishi. Bug‘ mashinalarining 
ixtiro qilinishiva uning ahamiyati. 
XVIII asr 60-yillarida Angliyada sanoat inqilobining boshlanishi. 1784 y. D.Uatt 
tomonidan universal bug‘ dvigatelining yaratilishi. Marten tomonidan po‘lat erituvchi 
pechlarning yaratilishi. Fan va ishlab chiqarish o‘rtasida mustahkam aloqalarning 
o‘rnatilishi. 
14 - mavzu. XVIII asrning oxiri - XIX asrda ilmiy bilimlarning rivojlanishi 
Reja 
1.XVIII asrning oxiri XIX asrda ilmiy bilimlarning rivojlanishi Ilmiy-texnika 
taraqqiyotining o‘ziga xos xususiyatlari.
2.XIX asrda fan va texnikaning yagona tizimga aylanishi. Energiyaning saqlanish 
qonunini kashf etilishi.
3.M.Faradey va G.Gers kashfiyotlari. 1803 y Fulton tomonidan birinchi paroxodni 
sinovdan o‘tkazilishi. Telegrafning kashf etilishi. 
4.A.Butlerov va I.Mendeleevning ximiya fani rivojlanishiga qo‘shgan hissasi. 
Ch.Darvin va uning evolyusion nazariyasi.
5.Genetika fani. G.Mendel qonuni. Tibbiy bilimlar. I.Sechenov va I.P.Pavlov. 
I.F.Kruzenshtern ekspeditsiyasi. J.Kuk, F.Bellinsgauzen va M.Lazarev sayohatlari va 
ularning ahamiyati. 6.A.Smit, K Sen-Simon tadqiqotlari. T.Maltus nazariyasi. 
A.Shopengauer, F.Nitsshe, G.Spenser. 
E'tibor bering
Ilmiy-texnika taraqqiyotining o‘ziga xos hususiyatlari. XIX asrda fan va 
texnikaning yagona tizimga aylanishi. Energiyaning saqlanish qonunini kashf etilishi. 
M.Faradey va G.Gers kashfiyotlari. 1803 y Fulton tomonidan birinchi paroxodni 
sinovdan o‘tkazilishi. Telegrafning kashf etilishi. A.Butlerov va D.I.Mendeleevning 
ximiya fani rivojlanishiga qo‘shgan hissasi. Ch.Darvin va uning evolyusion 
nazariyasi. Genetika fani. G.Mendel qonuni. Tibbiy bilimlar. I.Sechenov va 
I.P.Pavlov. I.F.Kruzenshtern ekspeditsiyasi. J.Kuk, F.Bellinsgauzen va M.Lazarev 
sayohatlari va ularning ahamiyati. A.Smit, K Sen-Simon tadqiqotlari. T.Maltus 
nazariyasi. A.Shopengauer, F.Nitsshe, G.Spenser.