Asetilen istehsalı
Asetilen iki üsulla istehsal olunur.
1.
Karbid üsulu.
2.
Krekinq üsulu.
Karbid üsulu asetilen almaq üçün ən məşhur üsuldur və qədim zamanlardan tətbiq
olunur. Bu məqsədlə kalsium karbid su ilə aşağıdakı sxem üzrə parçalanır:
CaC
2
+ → Ca(OH)
2
+C
2
H
2
48
Hazırda asetilen almaq üçün krekinq üsullarından istifadə olunur. Krekinq
üsullarının mahiyyəti ondan ibarətdir ki, metan karbohidrogenləri yüksək temperaturda
krekinq olunur. Nəticədə asetilen və hidrogen alınır.
Krekinq üsulu üç qrupa bölünür:
1.
Termiki krekinq;
2.
Elektrokrekinq;
3.
Termooksidləşdirici piroliz.
Termiki krekinq
üsulu ilə asetilen almaq üçün metan odadavamlı gildən
hazırlanmış retort tipli sobalarda krekinqə uğrayır. Proses 1400–1600
o
C-də aparılır.
Elektrokrekinq
üsulu elektrik qövsündən istifadə etməklə həyata keçirilir. Bu
məqsədlə xüsusi odadavamlı borularda elektrik qövsü yaradılır. Krekinqə uğradılacaq
təbii qaz elektrik qövsündən keçdikdə yanır və qövs alovunun temperaturu 1600
o
C-yə
qədər yüksəlir. Alınan asetilen və digər qaz qarışığı borunun aşağısından xaric olur.
Asetilenin parçalanmasının qarşısını almaq və qurumdan təmizləmək məqsədilə
borunun aşağı hissəsinə surətlə soyuq su səpələnir.
Termooksidləşdirici piroliz
çox yayılmış və ucuz başa gələn prosesdir. Xammal
kimi başlıca olaraq metan, yaxud karbohidrogenlər qarışığı götürülür. Metan təbii
qazlardan və maye neft fraksiyalarının katalitik krekinqindən alınır.
Metanı termooksidləşdirici piroliz etməklə asetilen almaq üçün metan xüsusi
sobada oksigenlə qarışdırılır. Proses yüksək temperaturda aparılmasına baxmayaraq elə
şərait yaradılır ki, metan tam oksidləşməyə uğramır. Bu zaman asetilenlə birlikdə
hidrogen, dəm qazı, karbon qazı və su buxarı da alınır:
11CH
4
+7O
2
Termooksidləşdirici piroliz prosesi içərisi odadavamlı örtüklə örtülmüş xüsusi
reaktorda aparılır.
Göstərilən üsullarla asetilenin sintezi sənayenin indiki tələbini tamamilə ödəyir.
Krekinq prosesinə yalnız metan deyil, digər metan sırası karbohidrogenləri də daxil
edilir. Ona görə də təmiz metan əvəzinə təbii qazdan istifadə olunur. Bu halda qazın
çevrilmə əmsalı nisbətən yüksək olur:
2CH
4
→CH ≡CH+3H
2
1500
0
2C
2
H
2
+6CO+CO
2
+14H
2
+6H
2
O
49
C
2
H
6
→CH≡CH+2H
2
2C
3
H
8
→3CH≡CH+5H
2
Dostları ilə paylaş: |
