Gənc təDQİqatçI, 2020, VI cild, №1



Yüklə 9,76 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/175
tarix25.12.2023
ölçüsü9,76 Kb.
#196118
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   175
Genc Tedqiqatci N1 2020 (1)

 
Cədvəl 1 
İstifadə olunan material və avadanlıqlar. 
HCl 
GOST 20-4 
Bidistillə suyu 
Turşu təmizləmə sistemi 
DST-1000 (Savillex) 
Plastik qab və borular 
PFA (poliflüoralkoksi) savillex 
Kütlə spektrometri 
(X7, Thermo Scientific, ABŞ) 
DST-1000 turşu təmizləmə sisteminin əsas hissəsi kondensator və buxarlandırıcı PFA polimer 
materialından təşkil olunub. PFA materiallı turşunun çirklənmə ehtimalını minimuma endirir. Siste-
min istehsal gücü 10ml/saat götürülmüşdür. Proses 50° C temperaturda aparılmışdır. Təmizlənmə 
prosesi 2 dövr olaraq seçilmişdir. 
Cədvəl 2 
Kütlə spektrometri ilə analiz olunmuş nümunələrin element analizi (μg/L) : HCl (GOST 20-4)-ilkin 
komersiya satışı vasitəsilə alınan turşu, HCl(I)-birinci dövrdə təmizlənmiş turşu, HCl(II)-ikinci dövrdə 
təmizlənmiş turşu, DL- kütlə spektroskopiyasının minimum təyin etmə oblastı 
Element 
DL,μg/L 
HCl 
(GOST 
20-4) 
HCl(I) 
μg/L 
HCl(II) 
μg/L 
Element 
DL,μgL 
HCl 
(GOST 
20-4) 
HCl(I) 
μg/L 
HCl(II) 
μg/L 
Li 
0,1 
21,0 
< DL 
< DL 
Cd 
0,1 
< DL 
< DL 
< DL 
Be 
0,1 
< DL 
< DL 
In 
0,1 
< DL 
< DL 
< DL 

11 
< DL 
< DL 
Sn 
0,1 
8,9 
1,9 
< DL 
Na 
88 
723 
< DL 
< DL 
Sb 
0,1 
1,0 
1,1 
0,28 
Mg 
49 
252 
< DL 
< DL 
Te 
0,1 
< DL 
< DL 
< DL 
Al 
16 
< DL 
< DL 
Cs 
0,0 
< DL 
< DL 
< DL 
Si 
270 
< DL 
< DL 
Ba 
0,3 
1,7 

0,50 

296 
< DL 
< DL 
La 
0,03 
0,048 
< DL 
< DL 

344 
< DL 
< DL 
Ce 
0,05 
0,078 
< DL 
< DL 

78 
199 
< DL 
< DL 
Pr 
0,01 
0,011 
< DL 
< DL 
Ca 
91 
1629 
< DL 
< DL 
Nd 
0,02 
< DL 
< DL 
< DL 
Sc 

< DL 
< DL 
< DL 
Sm 
0,01 
< DL 
< DL 
< DL 
Ti 
12 
< DL 
< DL 
< DL 
Eu 
0,01 
< DL 
< DL 
< DL 


< DL 
< DL 
< DL 
Gd 
0,01 
< DL 
< DL 
< DL 
Cr 
12 
< DL 
< DL 
< DL 
Tb 
0,01 
< DL 
< DL 
< DL 
Mn 

10 
< DL 
< DL 
Dy 
0,02 
< DL 
< DL 
< DL 
Fe 
99 
209 
< DL 
< DL 
Ho 
0,01 
< DL 
< DL 
< DL 


GƏNC TƏDQİQATÇI, 2020, VI cild, №1 
12 
Co 

< DL 
< DL 
< DL 
Er 
0,01 
< DL 
< DL 
< DL 
Ni 

< DL 
< DL 
< DL 
Tm 
0,01 
< DL 
< DL 
< DL 
Cu 

13,8 
< DL 
< DL 
Yb 
0,01 
< DL 
< DL 
< DL 
Zn 

38,7 
< DL 
< DL 
Lu 
0,00 
< DL 
< DL 
< DL 
Ga 

4,0 
< DL 
< DL 
Hf 
0,03 
< DL 
< DL 
< DL 
As 

< DL 
< DL 
< DL 
Ta 
0,03 
< DL 
< DL 
< DL 
Se 
11 
< DL 
< DL 
< DL 

0,07 
< DL 
< DL 
< DL 
Br 
154 
< DL 
< DL 
< DL 
Re 
0,01 
< DL 
< DL 
< DL 
Rb 
0,1 
< DL 
< DL 
< DL 
Os 
0,01 
< DL 
< DL 
< DL 
Sr 

9,2 
< DL 
< DL 
Ir 
0,01 
< DL 
< DL 
< DL 

0,0 
< DL 
< DL 
< DL 
Pt 
0,01 
< DL 
< DL 
< DL 
Zr 
0,2 
< DL 
< DL 
< DL 
Au 
0,09 
< DL 
< DL 
< DL 
Nb 
0,1 
< DL 
< DL 
< DL 
Hg 
0,2 
< DL 
< DL 
< DL 
Mo 
0,3 
< DL 
< DL 
< DL 
Tl 
0,01 
< DL 
< DL 
< DL 
Ru 
0,1 
< DL 
< DL 
< DL 
Pb 
0,4 
1,0 
0,41 
< DL 
Rh 
0,1 
< DL 
< DL 
< DL 
Bi 
0,07 
< DL 
< DL 
< DL 
Pd 
0,2 
< DL 
< DL 
< DL 
Th 
0,02 
< DL 
< DL 
< DL 
Ag 
0,1 
1,0 
0,56 
< DL 

0,01 
< DL 
< DL 
< DL 
 
Nəticələrin müzakirəsi 
Sistem turşunu sub distillə metodu ilə təmizləyir. Sub distillə metodunun adi distillədən üs-
tünlüyü ondadır ki, subdistillə zamanı turşu qaynamır və proses qaynama temperaturundan aşağı 
temperaturda aparılır. Adi distillə zamanı metal ionlar qaynama nəticəsində əmələ gələn buxar qa-
barcıqlarının partlaması nəticəsində təmizlənmiş turşuya ötürülür. Sub distillə metodunda bu hal baş 
vermir. 
Cədvəl 3
Elementlərin təmizlənmə əmisalları. 
 
Element 
HCl (GOST 20-4) μg/L 
HCl(II)
μg/L 
Təmizlənmə əmsalı 
Li 
21 
< 0,1 
>210 
Na 
723 
< 88 
>8, 
Mg 
252 
< 48 
>5,1 

199 
< 78 
>2,5 
Ca 
1629 
< 91 
>17,9 
Mn 
10 
< 1 
>10 
Fe 
209 
< 99 
>2 
Cu 
13,8 
< 5 
>2,7 
Zn 
38,7 
< 9 
>4,3 
Sr 
9,2 
< 2 
>4,6 
Ag 

< 0,1 
>10
 
Sn 
8,9 
< 0,1 
>89 
Sb 

0,28 
>0,03 
Ba 
1,7 
0,5 
3,4 
La 
0,048 
< 0,03 
>1,6 
Ce 
0,078 
< 0,05 
>1,5 
Pb 

< 0,4 
>2,5 


FİZİKA-RİYAZİYYAT VƏ TEXNİKA ELMLƏRİ
 
13 
Təmizləmə prosesi ardıcıl olaraq 2 dövr aparılmışdır. Təmizlənmiş turşuların element analizi-
nə kütlə spektrometri vasitəsi ilə baxılmışdır. Analizin nəticəsi cədvəl 2 də göstərilmişdir. Cədvəl-
dən göründüyü kimi artıq birinci təmizləmə dövründən sonra bir çox elementlərin qatılığının göstə-
ricisi kütlə spektrometrinin minimum təyin etmə oblastından aşağıdır. Birinci təmizləmə dövründə 
Ag , Sn, Sb, Ba və Pb kimi elementlərin qatılığı kütlə spektrometri cihazının minimum təyin etmə 
oblastından yuxarı olduğundan bu elementlərin təmizlənməsi ikinci dövrdə də davam etdiyini mü-
şahidə etmək mümkündür. Cədvəl 3 də elementlərin təmizlənmə əmsalı verilmişdir. Təmizlənmə 
əmsalı ilkin xlorid turşusu (GOST 20-4) ilə ikinci təmizləmə dövründən sonra təmizlənən turşuda-
kı elementlərin qatılığının bir birinə nisbəti əsasında hesablanmışdir. Təmizlənmə əmsalı hesabla-
narkən elementlərin minimum təyin edilmə oblastı nəzərə alınmışdır. Cədvəl 3 -dən göründüyü ki-
mi bəzi elementlərin qatılığı 200 dəfədən çox azalmışdır.Aşağı fonlu radiasiya eksperimentləri üçün 
istifadə olunan maddələr əsasən uran, torium, kalium kimi elementlərdən və onların parçalanma 
izatoplarından təmizlənməlidir. Seçilmiş təyin etmə metodu ilə uran və toriumun elementini təyin 
etmək mümkün olmamışdır. Cədvəldən 3 dən göründüyü kimi kaliumun, eleəcə də uranın parçalan-
ma məhsulu olan Pb-un qatılığının 2,5 dəfə azaldığını müşahidə edirik.
 
Nəticə 
Sub distillə metodu ilə xlorid turşusu ( GOST 20-40) metal qarışıqlardan təmizlənmişdir. Se-
çilmiş metodla aşağı fonlu eksperimentlər üçün arzuolunmaz element olan kaliumun qatılığı 2.5 də-
fə azalmışdır. Bundan əlavə kütlə spektrometri ilə qatığılığına baxılan elementlərdən Na, Mg, Ca, 
Mn, Fe, Cu, Zn, Sr, Ag, Sn, Sb, Ba, La, Ce, Pb -un təmizləndiyi müəyyən olunmuş və təmizlənmə 
əmisalı ilə göstərilmişdir.Təmizlənmiş turşu aşağı fonlu radiasiya eksperimentlərində flyus kimi 
tədbiq olunan ammonium xloridin sintezi üçün istifadəyə yararlıdır. 
 
Minnətdarlıq 
Kütlə spektrometrik ölçmələrinə göre Yüksək Təmizlikli Materiallar və Mikroelektronika 
Texnologiyaları Problemləri İnstitutuna (Çernoqolovka 142432 , Rusiya Federasiyası) minnətdarlı-
ğımı bildirirəm. 
 
ƏDƏBİYYAT
 
1.
N. Mirzayev et al., Distribution coefficients of 60 elements on cation and anion exchange resin in 
ammonium chloride solutions, Solv. Extr. Ion Exch. 37 (2019) 473. 
2.
Baimukhanova 
et al.
, ‘Utilization of (p, 4n) reaction for86Zr production with medium energy 
protons and development of a86Zr → 86Y radionuclide generator’, 
J. Radioanal. Nucl. Chem.
, vol. 
316, no. 1, pp. 191–199, 2018. DOI 10.1007/s10967-018-5730-7 
3.
D. V. Filosofov , A. V. Rakhimov , G. A. Bozhikova , D. V. Karaivanova, , N. A. Lebedeva, Yu. V. 
Norseeva , I. I. Sadikov Isolation of Radionuclides from Thorium Targets Irradiated with 300-MeV Pro-
tons. Radiokhimiya, 2013, Vol. 55, No. 4, pp. 339–345. DOI: 10.1134/S1066362213040127 
4.
 
Ostapenko V, Sinenko I, Arefyeva E 
et al,
Sorption of protactinium(V) on extraction chromatog-
raphic resins from nitric and hydrochloric solutions
Journal of Radioanalytical and Nuclear Che-
mistry (2017) 311(2) 1545-1550 
DOI: 10.1007/s10967-016-4996-x
 
5.
Marinov, G
.;
Marinova, A.; Milanova, M.; Happel, S.; Lebedev, N. A.; Drokhlyansky, A.; Mirza-
yev N.; Karaivanov D. V.; Filosofov, D. V. ‘Sorption of Rare-Earth Elements and Ac on UTEVA 
Resin in Different Acid Solutions’, 
Solvent Extr. Ion Exch.
, vol. 35, no. 4, pp. 280 – 291, 2017. 
doi:10.1080/07366299.2017.1336404 
6.
Strelow, F.W.E.; Weinert,C. H. S. W. ‘Comparative distribution coefficients and cation-exchan-
ge behaviour of the alkaline earth elements with various complexing agents’, 
Talanta
, vol. 17, no. 
1, pp. 1–12, 1970. doi:10.1016/0039-9140(70)80044-3 
7.
Strelow, F. W. E.; Victor, A. H.; Zyl, C. R.; Elof, C. ‘Distribution coefficients and cation exchan-


GƏNC TƏDQİQATÇI, 2020, VI cild, №1 
14 
ge behaviour of elements in hydrochloric acid-acetone’, 
Anal. Chem.
, vol. 43, no. 7, pp. 870–876, 
1971 
8.
Pourmand, A.; Dauphas, N. ‘Distribution coefficients of 60 elements on TODGA resin: Applica-
tion to Ca, Lu, Hf, U and Th isotope geochemistry’, 
Talanta
, vol. 81, no. 3, pp. 741–753, 2010. 
doi:10.1016/j.talanta.2010.01.008 
9.
Rush, R.M.; Kraus, K. A.; Nelson, F. ‘Anion-exchange Studies. XXVII.Adsorbability of Number 
of Elements in HCl-HF Solutions’, 1960. 
10.
Berman S. S.; McBryde, W.A.E. ‘Separations of the platinum metals’, 
Can. J. Chem.
, vol. 36, 
no. 8, 1958 
11.
Kraus, K. A.; Michelson, D. C.; Nelson, F. ‘Adsorption of Negatively Charged Complexes by 
Cation Exchangers’, 
J. Am. Chem. Soc.
, vol. 81, no. 13, pp. 3204–3207, 1959. doi:10.1021/ja0152-
2a011 
12.
Strelow, F. W. E. ‘An Ion Exchange Selectivity Scale of Cations Based on Equilibrium Distri-
bution Coefficients’, 
Anal. Chem.
, vol. 32, no. 9, pp. 1185–1188, 1960. doi:10.1021/ac60165a042
13.
D.S.Akerib 
et al.
// NIM A. 1997. V.400. P.181.\ 
14.
Development of methods for the preparation of radiopure 82Se sources for the SuperNEMO ne-
utrinoless double-beta decay experiment Rakhimov, Alimardon V. / Barabash, A. S. / Basharina-
Freshville, A. /
et al.
Radiochimica Acta 2019 
DOI: https://doi.org/10.1515/ract-2019-3119 

Yüklə 9,76 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   175




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin