Таълим психологияси

Tarbiya jarayoning texnologiyasini quyidagicha sharhlash mumkin: 
Tarbilovchini 
alohida 
takrorlanmasligini 
individuallik
sifatida tushunmoq 
lozim. Uning 
ehtiyojlari 
strukturasini 
aniqlash kerak. 
Ijobiy emosiyalar 
vositasida ijobiy xulq - 
atvor odatlari 
shakllantirmoq kerak. Ong 
ham, iroda ham motivlar 
ierarxiyasini shakillantira 
olmaydi. Zotan, bir 
ehtiyojning o‟rnini faqat 
boshqa htiyojgina egallshi 
mumkin. 
Shu ehtiyojlarni qondirish 
vositalari bilan bolani 
qurollantirish tarbiya va 
tarbiyachidan muloqotni ham
hamdardlikni ham emas, aynan 
shu vositalar bilan 
qurollantirishni kutadi. Arastu 
aytganidek «Tarbiya uch 
narsaga ehtiyoj sezadi: istedod, 
ilmga, mashqqa». 
Mustaqillik sharoitida tarbiyaning asosiy vazifalari 
Konfutsiy «Eskini o‟zlashtirgan va yangini tushunishga qodir insongina tarbiyachi 
bo‟la oladi» degan edi. Mustaqillikning dastlabki yillaridanoq butun mamlakat
miqqiyosida ta‟lim – tarbiya ilm fan kasb – hunarga o‟rgatish sohalarini isloh qilishga 
nihoyatda katta zururat sezila boshladi. Bugungi kunda tarbiya jarayonida ham qator 
o‟zgarishlar amalga oshirilmoqda. SHuni ta‟kidlash lozimki,ma‟rifat xalqimiz 
millatimiz qonidadir. Ananaviy sharqona qarashga ko‟ra, ma‟rifatliliylik faqat bilim 
va malaka emas, ayni paytda chuqur ma‟naviyatva go‟zal axloq degani hamdir.
Bir ijtimoiy jamiyatning ikkinchisiga lamashishi shuningdek milliy mustaqillik va 
uning ne‟matlari republikamiz fuqarolarida tub o‟zgarishlarni vujudga keltirmoqda. 
Milliy tuyg‟u, qiyofa, xarakter, tab, kuy, raqs, ma‟naviyat, qadriyat hamda ruhiyat 

---

71 
ta‟siri ostida o‟zining tub mrohiyatini aks ettira boshladi.O‟tmishning boy me‟romi, 
uning ananalari milliy istiqlol tufayli o‟z egalariga qaytarib berildi. Fuqarorlarning 
ijtimoiy ongi asta – sekin o‟zgarib borishi natijasida etnopsixologik xususiyatlar 
tiklana boshladi. Milliy umubashariylik xislatlari o‟rtasida adolatlilik, teng xuquliylik 
aloqalari o‟rnatilmoqda. 
21 asrda shaxs shakllanishida, uning tarbiyalanganlik darajasini diniy, xususan 
«Hadis» ilmining ahamiyati kattadir. Shaxslararo munosabatda tenglik, 
g‟amxo‟rlik, samimiylik. O‟zaro yordam , sempatia. Antipatiya hamdardlik, sevgi 
muhabbat singari milliy xususiyatlarni tarkib toptirishda hadislarning roli yanada 
ortmoqda. 
O‟zbek oilasida tarbiya mohiyati mazmuni tarbiyaning kundalik va istiqlol rejasi 
bolalarga ta‟sir o‟tkazish vositasini tanlash va undan unumli foydalanish o‟ziga 
xos xususiyatga ega, chunki uning asosida xalq ananalari yotadi. 
O‟zbek xalqining etnopsixologik xususiyatlaridan unumli foydalanish har 
tomonlama taraqqiy etgan inson shaxsini tarkib toptirishda muhim rol o‟ynaydi. 
Abdulla Avloniy aytganidek: «Tarbiya biz uchun yo hayot yo mamot yo najot yo 
halokat yo saodat yo falokat masalasidir». 
Yosh avlod tarbiyasida milliy ruhiyat, umuminsoniy, xalqchil milliy qadriyatlar, urf 
odatlar , an‟analar yetakchi o‟rin tutmoqi lozim. (Tarbiya etnopsixologik va 
etnopedogogik munosabat). Bular orqali yoshlarda qo‟yidagi fazilatlarni tarbiyalash 
lozim. 

---

72 
NAZORAT UCHUN SAVOLLAR: 
Tarbiya - bu qanday jarayon? 
Shaxsni tarbiyalashning asosiy yo‟nalishlari nimalardan iborat? 
Shaxs shakllanishiga ta‟sir etuvchi omillarni ko‟rsating? 
«Tarbiyasi qiyin» bolalar klassifikasiyasini keltiring. 
Tarbiya jarayonining samaradorligini oshiruvchi psixologik mexanizimlar nimalardan 
iborat? 
Tarbiyaning entopsixologik masalalari qanday?