Umurtqasizlar zoologiyasidan

17-mashg‘ulot. Og'izaylangichlilarning asosiy tuziiish
xususiyatlari va ko'payishi
Braxionusning sistematik o‘rni
Tip. To‘garak chuvalchanglar-Nemathelminthes
Sinf. Og‘izayiangichlilar-Rotatoria
Turkum. Monongonontalar-Moriongononta
Vakil. Braxionus og‘izaylangichi-Brachionus rubens
Kerakli materiallar va jihozlar:
Og'izaylangichlilar mavjud bo'lgan 
suv (tufelkalar ko'paytirilayotgan kulturalarda ham juda ko'p uchraydi), 
mikroskoplar, 
buyum 
va 
qoplag‘ich 
oynalar, 
tomizgichlar, 
og'izaylangichlilarning tuzilishini aks ettiruvchi jadvallar, plastilin 
bo'lakchalari.
Mavzuning maqsadi.
Og'izaylangichlilar sinfi vakillarining o'ziga 
xos tuzilishi va ko'payishini o'rganish.
Identiv o ‘quv maqsadlari;
1. Og'izaylangichlilarning qayerda yashashligini ayta oladi.
2. 
Og'izaylangichlilarni 
tuzilishi 
va 
ko'payishi 
jihatidan 
nematodalardan farqini bayon qiladi.
Mavzuning 
qisqacha 
mazmuni.
Og'izaylangichlilar 
yoki 
kolovratkalar k o'p hujayrali hayvonlar orasida eng kichigi hisoblanadi. 
Bular sekin oqadigan va ifloslangan ariq suvlarida, hovuzlarda va 
boshqa suv havzalarida uchraydi. Tanasi bir-biridan aniq ajralib
117

---

turadigan bosh, gavda va dum yoki oyoq bo‘limlariga bo‘linadi (43- 
rasm).
Bosh boMimi yupqa kutikula bilan qoplangan bo‘lib, uning qorin 
tomonida og‘zi joylashgan, bosh qismida kiprikchalardan iborat 
“aylanuvchi” apparati bor. Bu apparat doira shaklida joylashgan ikki 
qator kiprikchalardan iborat. Ulardan biri og‘iz oldiga, ikkinchisi esa 
og‘izning pastki qismiga joylashgan.
Bu kiprikchalaming ma'lum bir tomonga qarab hilpirashi natijasida 
og‘zaylangichlilaming bosh qismi aylanayotganga o ‘xshab ko‘rinadi. Bu 
kiprikchalaming harakati tufayli ular suzadi va suv girdobi hosil qilib, 
ozuqa bo‘ladigan mayda zarralarni to ‘playdi.
Og'izaylangichlilarning dum qismi birmuncha ingichkalashib 
barmoqsimon ikkita o ‘simta hosil qiladi. Bu o ‘simtalarda yelimsimon 
modda ishlab chiqaradigan sement bezlari joylashgan. Bular yordamida 
kolovratka 
suv 
ostidagi 
narsalarga 
yopishib 
oladi. 
OgMzaylangichlilaraning tanasini qoplovchi kutikula ostida gipoderma 
joylashgan. Suyuqlik bilan to ‘lgan birlamchi tana bo‘shlig‘ida uning 
ichki organlari va ayrim muskul tolalari joylashadi.