O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi s. B. Bairova, G. M. Abduraupova

SALOMATLIKKA TA’SIR ETUVCHI SALBIY OMILLAR 
 
Organizmga salbiy ta’sir ko‘rsatib, kasallik holatini keltirib 
chiqaradigan ta’sirlar salomatlikka ta’sir etuvchi salbiy omillar 
deyiladi. Organizmga to‘g‘ridan - to‘g‘ri ta’sir ko‘rsatib, kasal-
likka sabab bo‘luvchilar etiologik (faktorlar kasallik sababi) de-
yiladi. Etiologik faktorlar bakterial, fizik, kimyoviy va ion 
nurlanish ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. Kasallik kelib chiqishi 
uchun bir necha faktorlar birgalikda ta’sir qiladi va biror ka-
sallik sababi sifatida bitta faktorni ko‘rsatish qiyin. Kasallikni 
keltirib chiqaradigan 3000 dan ortiq faktorlar aniqlangan. Ular-
dan asosiylari quyidagilardir: noto‘g‘ri ovqatlanish, tamaki 
chekish, alkogol iste’mol qilish, ortiqcha tana vazni, arterial 
gipertenziya, gipodinamiya va psixozmotsional stresslar. Birlam-
chi va ikkilamchi xavf guruhlari mavjud bo‘lib, birlamchi xavf 
guruhiga nosog‘lom turmush tarzi, ifloslangan tashqi atrof-
muhit, nasliy kasalliklar mavjudligi kiradi. Nosog‘lom turmush 
tarzi noto‘g‘ri ovqatlanish, stress holatlari, doimiy psixoz-
motsional zo‘riqishlar, alkogol va narkotik moddalar iste’mol 
qilish, chekish, gipodinamiya, oiladagi yomon axloqiy muhit, 
madaniy va ta’limning past darajasi kabi faktorlarni o‘z ichiga 
oladi. Ikkilamchi xavf guruhiga boshqa kasalliklarning kechi-
shini va davolanishini qiyinlashtiruvchi surunkali kasalliklar 

---

33 
kiradi. Bu qandli diabet, ateroskleroz va arterial gipertenziya va 
boshqa kasalliklardir. 
Kasallanish natijasi uch ko‘rinishida bo‘ladi: sog‘ayish, su-
runkali ko‘rinishga o‘tish va o‘lim. Surunkali kasalliklar o‘limga 
olib kelishi mumkin bo‘lgan tug‘ma nuqsonlar, ortirilgan ka-
salliklar ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. Surunkali kasalliklarning 
muhim belgisi ularning qaytmasligi va asorat qoldirishidir.