O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi s. B. Bairova, G. M. Abduraupova

pasayish davrida
issiqlik hosil qilish kamaygan, 
issiqlik yoqotish oshgan bo‘ladi. Haroratning tez, bir necha soat 
ichida tushishi (krizis), bir necha kun mobaynida asta - sekin 
pasayishi (lizis) deyiladi. Harorat kritik pasayganda bemor og‘ir 
ahvolga tushadi, yordam ko‘rsatilmasa o‘limga olib kelishi 
mumkin. Harorat pasayishi ko‘p terlash bilan o‘tib, puls va 
nafas tezlashmasa, es-hush joyiga kelsa, uyqusi yaxshilansa, 
krizis o‘tib ketishi mumkin.
 
PULSNI ANIQLASH VA BAHOLASH 
 
Puls deb, tomir urushi yurak qisqarishi natijasida qon 
tomirlarining ritmik tebranilishiga aytiladi. Chap qorincha 
tomonidan aortaga ritmik haydaladigan qon arterial oqim ichida 
tebranishlar hosil qiladi va arteriaylar devorining cho‘zilishiga 
va kuchayishiga olib keladi. Puls uning 
sonlari (chastotasi),
 
ritmi,
tarangligi
 
va 
to‘liqligi
 
bilan belgilanadi. 
Puls normada minutuga 60 dan 100 gacha o‘zgarib turadi. 
Puls keng chegaralarda o‘zgarib turushi va uning tezligi yoshga, 
jinsga, tana va tashqi muhit haroratiga, shuningdek, jismoniy 
harakatga bog‘liq. Eng tez puls homilaning ona qornidagi 
davrida va bola hayotining dastlabki yillarda qayd qilinadi. 25 – 

---

101 
60 yoshgacha puls barqaror bo‘lib qoladi. Ayollar pulsi erkak-
larnikiga nisbatan tezdir. Muskul harakati qanchalik kuchli 
bo‘lsa, puls shunchalik tez bo‘ladi. Puls arteriyalarning yuza 
joylashgan sohalarida tekshiriladi. Masalan:
– 
bilak (radial puls)
– uni ko‘rsatkich va o‘rta barmoqlar 
orqali bilakning ichki tomonidan bosh barmoq asosi sohasida 
paypaslab topish mumkin;
– tirsakning ichki tomoni