TO’G’RI ICHAK KASALLIKLARI
Anatomo-fiziologik ma’lumotlar
To’g’ri ichak taxminan uchinchi (S
3
) dumg’aza umurtqasi sathidan
boshlanib, ichakning terminal qismi hisoblanadi. U kichik chanoq sohasi orqa
qismida joylashgan bo’lib, dumg’aza va dum egilmasi bo’ylab tushib, anal
teshigi bilan tugaydi. To’g’ri ichak uzunligi o’rta hisobda 12-20 sm ni tashkil
etib, u uch qismga: qorin pardasi bilan qoplangan ampula usti (rektosigmoid) –
4-5 sm, ekstraperitoneal va fastsiya bilan qoplangan ampulyar (8-10 sm) va anal
kanali (2,5-4 sm) qismlariga bo’linadi. Ampulyar qismi o’z navbatida – yuqori
ampulyar (3-5sm),
o’rta ampulyar (4-6 sm) va pastki ampulyar (3-5 sm)
qismlariga bo’linadi. Pastki ampulyar qismi anal kanaliga o’tib, orqa chiqaruv
teshigi bilan tugaydi.
Chanoq qorin pardasi ostida to’g’ri ichakni yog’ klechatkasidan iborat
chanoq-to’g’ri ichak va o’tirg’ich-to’g’ri ichak sohalari o’rab turadi. O’rta
ampulyar qismi qorin pardadan butunlay xoli joylashgan bo’lib, uning yuqori
chegarasi bo’lib qorin pardaning o’tuvchi bukilmasi hisoblanadi va u pararektal
klechatka bilan o’ralagan bo’lib, bu ayniqsa, orqa va yon tomonlarida kuchli
rivojlangan. To’g’ri ichak yo’g’on ichakning boshqa qismlaridan farq qilib,
uning gaustratsiyalari bo’lmaydi, bo’ylama mushak qavati tizimcha shaklda
emas, balki, ichak aylanasi bo’ylab bir tartibda tarqalgan. Chanoq qorin pardasi
o’tuvchi bukilmasi to’g’ri ichak oldingi yarim aylanasida joylashib, u anusdan
erkaklarda 7-9 sm va ayollarda 5-7 sm masofada bo’ladi. To’g’ri ichakning
orqa-yon devorlarida qorin parda o’tuvchi bukilmasi – plicae rectovesicales
odatda anusdan 12-15 sm masofada yotadi.
To’g’ri ichak shilliq qavati tsilindrik epiteliy bilan qoplangan. Pastki
ampulyar qismida to’g’ri ichak shilliq qavati bo’ylama bukilmalar (Morgani
ustunlari) xosil qilib, ularning asosida anal kriptalar joylashgan. Bu kriptalarga
shilliq ishlab chiqaruvchi anal bezlarining chiqaruv teshiklari ochiladi. Anal
392
kanali shilliq qavati ko’p qavatli yassi epiteliy bilan qoplangan. Ushbu yassi
epiteliy bilan pastki ampulyar qism tsilindrik epiteliylari orasidagi chegara –
zigzagsimon anarektal (tishsimon) chiziq deyiladi.
To’g’ri ichak devorida tashqi tomondan uzunasiga ketgan muskul tolalari,
ichki devorida esa doirasimon tolalar joylashgan. To’g’ri ichakning pastki
qismida silliq muskul tolalari ichki sfinkterni hosil qiladi. Orqa chiqaruv yo’lini
ko’taradigan muskulning bir qismi hisoblangan qov-to’g’ri ichak muskuli to’g’ri
ichakni qovuzloq xolida o’rab, tashqi sfinkterni hosil qiladi.
Dostları ilə paylaş: |