12
Buqoq – giperplaziya (yoki degenerativ) o’zgarishlar oqibatida
qalqonsimon bezning cheklangan yoki diffuz kattalashishi. Kelib chiqish
sabablariga ko’ra buqoq ikki turli bo’ladi: endemik va sporadik.
Endemik buqoq – biosferasi yodga tansiq geografik muhitlarda
(endemiya, ya’ni ma’lum geografik makonga (muhit) xos) yashaydigan aholi
orasida uchraydigan kasallikdir. Organizmga atrof muhitdan yodning etarlicha
tushmasligi, asosini yod moddasi tashkil qiladigan tireoid gormonlar ishlab
chiqarilishining pasayishiga olib keladi. Bu esa, o’z navbatida qalqonsimon
bezning kompensator giperplaziyasiga va buqoq hosil bo’lishiga sabab bo’ladi.
Bunday giperplaziya avvaliga tireoid gormonlar etishmayotganini to’ldiradi,
keyinchalik esa qalqonsimon bez faoliyatini tubdan izdan chiqaradi. Buqoq
endemiyasi asosan tog’li rayonlarda ko’proq uchraydi, kasallikning tarqalishi,
erkaklar va ayollar o’rtasida deyarli baravar bo’ladi.
Sporadik buqoq – buqoq endemiyasi bo’lmagan joylardagi aholi orasida
(sporadiya – ma’lum geografik makonga (muhit) xos emas, alohida, yakkam-
dukkam) uchraydigan buqoq kasalligidir. Uning kelib chiqishida asosiy omil
bo’lib, markaziy nerv sistemasining kuchli qo’zg’alishi, asabning o’ta kuchli
ta’sirlanishi (stress) sabab bo’ladi. Jumladan bemorlar, kasallikning kelib
chiqishini yaqinlaridan ajrash: bir necha qarindosh yoki farzand o’limi, fojialar
va boshqa biror kuchli salbiy taassurot bilan bog’laydilar. Bu kasallikning
ayollarda, erkaklarga nisbatan bir necha barobar (8-10 marta) ko’proq
uchrashini, e’tiborga olish lozim.
Dostları ilə paylaş: