Toshkent moliya instituti m. S. Hojiyev, I. I. Meliyev, S. A. Djumanov moliyaviy hisobot auditi

 
4.1-rasm. Balans tahlili natijalari asosida aniqlanadigan ko’rsatkichlar
53
 
Auditor korxonananing mol - mulk tarkibini va mablag’lar manbaini tahlil 
qilish orqali hisobot davri davomida sodir bo’lgan o’zgarishlarni baholaydi. 
Quyidagi 4.5-jadvalda korxona mulkining xajmi va tarkibi keltirilgan. Uni tuzishda 
balans ma’lumotlaridan foydalanib, sof, ishlatishga layoqatli boyliklar holati 
o’rganiladi. Keltirilgan ma’lumotlar balansning jami summasiga teng bo’ladi.
 
53
Shartli ma’lumotlar asosida asosida muallif tomonidan tayyorlandi 
MOL-MULK TARKIBI; 
AYLANMA MABLAG‘LAR HOLATINI; 
MOLIYAVIY BARQARORLIK HOLATINI; 
TO‘LOV QOBILIYATLILIK DARAJASINI; 
MOL-MULK VA MABLAG‘LAR XARAKATCHANLIGINI 
TAHLILINI. 

---

107 
4.5-jadval
“O’zbekiston temir yo’llari” AJning buxgalteriya balansini aktiv 
moddalarining tahlili (ming so’mda)
 54
 
Mol-mulkning 
tarkibi 
Yil boshiga 
Yil oxiriga 
O’zgarishi (+,-) 
Summa, 
ming 
so’m 
Salmo-
g’i, 
% 
Summa, 
ming 
so’m 
Salmo-
g’i, 
% 
Summa-
dagi, 
ming 
so’m 
Sal-
moq-
dagi, 
% 
Yil 
boshiga 
nisbatan 
o’sishi, % 
1 
2 
3 
4 
5 
6=4-2 
7=5-3 
8=6\2*100 
1. Uzoq muddatli 
aktivlar 
186790 
25,99 
203491 
22,80 
+16701 
-3,19 
+8,94 
2. Joriy aktivlar 
Shu jumladan: 
531756 
74,01 
689066 
77,20 
+157310 
+3,19 
+29,58 
A) Tovar-moddiy 
zaxiralari 
470833 
65,52 
531450 
59,54 
+60617 
-5,98 
+12,87 
B) Pul mablag’lari va 
qisqa muddatli 
qo’yilmalar 
7657 
1,08 
9491 
1,07 
+1834 
-0,01 
+23,95 
V) Debitorlar 
53266 
7,41 
148125 
16,59 
+94859 
+9,18 
+178,08 
Balans aktivining 
JAMI 
718546 
100,0 
892557 
100,0 
+174011 
- 
+24,22 
Yuqoridagi 4.5-jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, biz tahlil 
qilayotgan «O’zbekiston temir yo’llari” AJda o’rganilayotgan joriy davrda jami 
aktivlar summasi 174011 ming so’mga yoki 24,22 % ga ko’paygan. Aktivlarning 
ko’payishini ijobiy baxolagan holda, ma’lumotlarga e’tibor qiladigan bo’lsak, 
aktivlarning ko’payishi asosan joriy aktivlarning 157310 ming so’mga ortganligi 
hisobiga bo’lgan. Korxonaning uzok muddatli aktivlari ham 16701 ming so’mga 
ortganligini ijobiy baholamoq lozim. Joriy aktivlarning tarkibini o’rganadigan 
bo’lsak, joriy yil oxirida yil boshiga nisbatan tovar-moddiy zaxiralar 12,87 % ga 
ko’paygan, ya’ni bu 60617 ming so’mni tashkil etadi. Aktsionerlik jamiyatining 
debitorlik qarzlari xam yil oxiriga kelib 178,08 % ga yoki 94859 ming so’mga 
ko’payganligini salbiy baxolamok kerak. Chunki, debitorlik qarzining bunday 
tartibda 
ortib 
borishi 
korxonaning 
aylanma 
mablag’larini aylanishini 
sekinlashtiradi,to’lov kobiliyatini yomonlashuviga olib keladi.
Korxona aktivlari tarkibida asosiy salmoqni tovar-moddiy zaxiralari 
egallamoqda, ya’ni u 60 foizga yaqin aktivlar summasini tashkil etmoqda. Bu 
shundan dalolat beradiki, korxonada me’yordan ortiqcha tovar-moddiy zaxirasi 
54
Shartli ma’lumotlar asosida muallif tomonidan tayyorlandi 

---

108 
yaratilganligini hamda uning natijasida korxona joriy aktivlarini aylanishi 
sekinlashishini ko’rsatmokda. Aktsionerlik jamiyati ma’muriyati mavjud 
aktivlardan unumli foydalanish choralarini ko’rishi lozim deb hisoblaymiz.