Toshkent moliya instituti m. S. Hojiyev, I. I. Meliyev, S. A. Djumanov moliyaviy hisobot auditi
Buxgalteriya balansining turlari va ularni tekshirish xususiyatlari
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
4.2. Buxgalteriya balansining turlari va ularni tekshirish xususiyatlari Auditor auditni taxmin qilinayotgan ko’lami va o’tkazish tartibini bayon etgan holda, auditning umumiy rejasini ishlab chiqishi va rasmiylashtirishi lozim. Audit dasturini ishlab chiqishda qo’llanma bo’lib xizmat qilishi uchun, audit umumiy rejasining hujjatli aks ettirilishi etarli darajada batafsil bo’lishi kerak. Bunda uning aniq shakli va mazmuni sub’ekt kattaligi, auditning murakkabligi hamda auditor qo’llayotgan aniq uslubiyat va texnologiyaga bog’liq bo’ladi. 95 Auditorlar O’zbekiston Respublikasi moliya vazirligining 2002 yil 27 dekabrdagi 140-son buyrug’i bilan tasdiqlangan «Moliyaviy hisobot shakllarini to’ldirish bo’yicha qoidalar»ga muvofiq moliyaviy hisobotning birinchi shakli buxgalteriya balansini mulkchilikning barcha shakllariga mansub, O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga ko’ra yuridik shaxs hisoblangan korxona va tashkilotlar (bundan sug’urta tashkilotlari va banklar mustasno), shuningdek mulkida, xo’jalik yuritishida yoki tezkor boshqaruvida mol-mulki bo’lgan va o’z majburiyatlari bo’yicha ushbu mol-mulk bilan javob beradigan, shuningdek mustaqil balans va hisob-kitob raqamiga ega bo’lgan, soliq qonunchiligiga muvofiq soliq to’lovchi hisoblanadigan alohida bo’linmalar taqdim etish kerakligini bilishi kerak. O’zbekiston Respublikasi “Auditorlik faoliyati to’g’risida”gi qonunining 10- moddasida ko’rsatilgan yuridik shaxslar soliq organlariga auditorlik tekshiruvi o’tkazilganidan keyin 15 kun davomida, lekin hisobot yilidan keyingi yilning 15 mayidan kechiktirmay, moliyaviy hisobotning to’g’riligi to’g’risida auditorlik xulosasi nusxasini taqdim etadilar. Moliyaviy hisobot shakllarida barcha rekvizitlar xo’jalik yurituvchi sub’ek ro’yxatdan o’tkazilgan vaqtda berilgan guvohnoma va nazarda tutilgan ko’rsatkichlar asosida xatolarsiz to’ldirilishi lozim. Korxonada tegishli aktivlar, passivlar, operatsiyalar mavjud emasligi sababli biror-bir modda (satrlar, ustunlar) to’ldirilmagan taqdirda, ushbu modda (satr, ustun) ustiga chizib qo’yiladi. Auditor buxgalteriya balansining manzil qismi quyidagi tartibda to’ldirilishiga e’tibor berishi kerak: a) “Korxona, tashkilot” rekviziti – korxonaning to’liq nomi (belgilangan tartibda ro’yxatdan o’tkazilgan ta’sis hujjatlariga muvofiq) va KTUT ga ko’ra uning kodi ko’rsatilganligiga; b) “Tarmoq” rekviziti – korxona tarmog’i va XXTUT ga ko’ra tarmoq kodi ko’rsatilganligiga; v) “Tashkiliy-huquqiy shakl” rekviziti – korxonaning tashkiliyhuquqiy shakli va THTga ko’ra tashkiliy-huquqiy shaklning kodi ko’rsatilganligiga; 96 g) “Mulkchilik shakli” rekviziti – korxonaning mulkchilik shakli va MShTga ko’ra mulkchilik shaklining kodi ko’rsatilganligiga; d) “Vazirliklar, idoralar va boshqalar” rekviziti – ixtiyorida korxona turgan (agar u mavjud bo’lsa) va unga moliyaviy hisobot yo’naltiriladigan organning nomi hamda DBPBT ga ko’ra ushbu organning kodi ko’rsatilganligiga; e) “Soliq to’lovchining identifikatsiya raqami” rekviziti – STIR bo’yicha korxonaning identifikatsiya raqami ko’rsatilganligiga; j) “Hudud” rekviziti – MHOBT bo’yicha kod ko’rsatilganligiga; z) “Manzil” rekviziti – korxonaning to’liq yuridik manzili ko’rsatilganligiga. Moliyaviy hisobotni tuzish chog’ida O’zbekiston Respublikasining “Buxgalteriya hisobi to’g’risida”gi qonuni, O’zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi, Buxgalteriya hisobi milliy standartlariga, shuningdek buxgalteriya hisobini yuritish va moliyaviy hisobotni tuzish masalalari bo’yicha boshqa me’yoriy-huquqiy hujjatlarga asoslanish lozim. Korxona va tashkilotlar barcha alohida mustaqil balansga ajratilmagan bo’linmalarining faoliyat ko’rsatkichlari moliyaviy hisobot shakllarining ko’rsatkichlariga kiritilishi kerak. Auditor buxgalteriya balansi auditini boshlar ekan, avvalambor u audit davomida foydalanadigan amallar ko’lamini, vaqt omilini belgilashda hamda auditorlik rejasi va dasturini tuzishda ichki nazorat tizimiga baho berishi lozim. Ichki nazorat tizimiga auditorlik standartlarida quyidagicha ta’rif berilgan: ichki nazorat tizimi – xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariyati tomonidan moliyaviy-xo’jalik faoliyatini nazorat qilish va samarali yuritish, aktivlar va hisob hujjatlarining saqlanishini ta’minlash, xato va firibgarlik holatlarini oldini olish va aniqlash, buxgalteriya yozuvlarining aniq va to’liqligi va o’z vaqtida ishonchli moliyaviy ma’lumotlarni tayyorlash maqsadida qabul 97 qilingan tashkiliy tadbirlar, usullar va amallar (ichki nazorat vositalari) yig’indisi 49 . Quyidagi 4.4-jadvalda buxgalteriya balansining belgilari va mazmuniga ko’ra turkumlanishi hamda turlari keltirilgan. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|