Toshkent moliya instituti m. S. Hojiyev, I. I. Meliyev, S. A. Djumanov moliyaviy hisobot auditi
-jadval Buxgalteriya balansining turkumlanishi va turlari
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
4.4-jadval
Buxgalteriya balansining turkumlanishi va turlari 50 Turkumlanish belgisi Balansning nomlanishi Balansni tuzish vaqti Boshlang’ich Joriy Tugatilish Bo’linish Birlashgan Balansni tuzish manbaisi Inventar Kitob balansi Bosh balans Balansdagi axborot turiga Bir sub’ekniki Jamlangan Faoliyat turiga Asosiy faoliyat Asosiy bo’lmgan faoliyat Mulk egalik shakliga Davlat tashkiloti Qo’shma korxona MChJ Aktsioner jamiyati Balans ob’ektining mazmuniga Yuridik shaxs maqomidagi (mustaqil balans) mustaqil bo’lim balansi Tozalash tartibiga Balans – brutto Balans – netto 400-sonli “Riskni baholash va ichki nazorat” deb nomlanuvchi auditorlik faoliyati xalqaro standartida ichki nazorat tizimiga ta’rif berilib va uning tashkiliy tuzilmasi yoritilgan edi. Lekin bu xalqaro standart 2004 yilda bekor qilinib, uning 49 O’z.R .12-son AFMS "Auditorlik tekshiruvlari jarayonida buxgalteriya xisobi va ichki nazorat tizimini baholash" T:.O’z BAMA. 2004y 50 Muallif tomonidan tayyorlandi 98 o’rniga №315 “Sub’ekt va uni holatini bilish, muhim xatoliklar riskini baholash” deb nomlanuvchi yangi auditning xalqaro standarti qabul qilindi va bu standart 2007 yili takomillashtirilgan. Auditorlik tashkiloti ichki nazorat tizimini ishonchliligini baholashda uchta darajadan foydalanishi lozim: yuqori, o’rta, past. Ichki nazorat tizimini ishonchliligini baholashni ob’ektivligin oshirishda auditorlik tashkiloti yuqorida keltirilgan darajalardan tashqri boshqa darajalardan ham foydalanishi lozim. Xorij mamlakatlarida uni ishonchliligini besh-o’n balli sistemada, ayrimlari esa foizlarda (0-100) baholaydilar. Ichki nazorat tizimini batafsil baholashda, uni chuqurroq o’rganishga – turli test amallarini ishlab chiqishga, namunali savollar ro’yxatini tuzish; olingan natijalarni tahlil qilish, ballar shkalasi, koeffitsientlar va formulalardan foydalanish lozim. Ilmiy izlanishlarimiz davomida shunga amin bo’ldikki auditor ichki nazorat tizimini faqatgina test savolnomasidan foydalanibgina qolmasdan quyida keltirilgan shakllardan ham foydalanishi mumkin: – rahbar xodimlar va buxgalteriya hodimlarinining fikrlarini aniqlash uchun namunaviy savollar ro’yhatidan; – tahliliy amallar bajarish yo’li bilan olingan ma’lumotlardan; – maxsus blankalar va tekshiruv varaqalaridan; – bloksxemalar va grafiklardan; – kamchiliklar ro’yhati, bayonnomalar yoki dalolatnomalardan. O’zbekiston Respublikasi “Auditorlik faoliyati to’g’risida”gi qonunda ichki nazoratga taalluqli qandaydir maxsus talablar qo’yilmagan. Shu sababli R.Do’smurotov ichki nazorat tizimini baholashda ikkita omilga tayanish lozim deydi: – ichki nazoratning maqsadi korxona rahbariyati uchun ham, auditor uchun ham bir xil-buxgalteriya balansining ishonchliligi va ob’ektivligini ta’minlash; – auditorlik hisobotning tahliliy qismida ichki nazorat holatini 99 ekspertiza qilish natijalarini aks ettirish zarur. 51 Yuqoridagi talablarga qo’shilgan holda biz auditorlar xo’jalik yurituvchi sub’ektlar ichki nazarot tizimini samarali ishlashi uchun auditorlik hisobotida aniq takliflarini berishlari lozim deb o’ylaymiz. Audit o’tkazishda auditorlarga dastak bo’luvchi auditning umumiy rejasi va dasturi ham auditorlik tashkilotining ham eng muhim asosiy hujjatlardan biri hisoblanadi. Auditor o’z ishini shunday rejalashtirishi lozimki, buxgalteriya balansining, moliya xo’jalik muomalalarining ishonchliligini va qonuniyligini, hamda ular buxgalteriya hisobi schetlarida aks ettirilishining to’g’riligini o’z vaqtida va sifatli auditorlik tekshiruvidan o’tkazilishini ta’minlashi zarur. Buxgalteriya balansining auditni rejalashtirish quyidagilarni ta’minlashi lozim: – hisobotining holati hamda ichki nazorat tizimining samaradorligi to’g’risidagi zarur axborotlarni olish; – bajarilishi lozim bo’lgan nazorat amallarining mazmunini, o’tkazish vaqtini va hajmini aniqlash. Buxgalteriya balansining auditni rejalashtirish kutilayotgan ishlar rejasini tuzish va auditorlik dasturini ishlab chiqishni o’z ichiga oladi. Kutilayotgan ishlar rejasida quyidagi ko’rsatkichlar aks ettiriladi(4.5-jadval): – audit o’tkazish muddati va ishlarining davomiyligi; – bajariladigan ishlar xajmi; – auditor qo’llaydigan usullar va amallar. – Amerikalik olimlar E.A.Arens va Dj.Lobbeklar samarali va unumli audit rejasi va dasturini ishlab chiqishda auditorga eng avvalo beshta bosqichdan iborat ishlarni amalga oshirish zarrligini ta’kidlaydilar. Bu beshta bosqich: dastlabki rejalashtirish; umumiy 51 R.D.Do’smuratov “Auditorlik faoliyati: nazariya, uslubiyot va amaliyot” T: Moliya 2007 yil. 110 bet 100 ma’lumotlarni to’plash; mijozning xuquqiy majburiyatlari to’g’risida ma’lumotlar to’plash; muhimlik, auditorlik riski, biznes riski va ichki xo’jalik risklarini baholash; ichki xo’jalik nazorati tizimi bilan tanishish va ichki nazorat riski; auditning umumiy rejasi va dasturini tuzish. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|