Bozor iqtisodiyoti bo‘lg‘usi iqtisodchilardan iqtisodiy voqeliklarni, iqtisodiy
Yüklə 3,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4.
O’zbekistonda makroiqtisodiy barqarorlikka erishish vazifalari Iqtisodiyotni barqarorlashtirish bozor munosabatlarini shakllantirish yo‘lidagi muqarrar jarayondir. U eng avvalo tanglik holatlariga barham berishga qaratiladi. Tanglik holati inqirozga uchrashning oldini olish uchun ishlab chiqarilayotgan tovar va xizmatlarning sifati va turini o‘zgartirishga undaydi, ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirishga, mahsulotning sifati va iste‘mol xossalarini yaxshilashga, uning raqobatbardoshligini oshirishni taqoza qiladi. Bularning barchasi pirovard natijada bozorda talab va taklif o‘rtasida muvozanatlikni ta‘- minlashga olib keladi. Kengroq ma‘noda barqarorlashtirish – bu eng avvalo makroiqtisodiyotda muvozanatni saqlash, ishlab chiqarishning keskin pasayishiga va ommaviy ishsizlikka yo‘l qo‘ymaslikdir. Shuningdek, u pul qadrsizlanishining oldini olish, to‘lov balansini bir me‘yorda saqlash sohasida aniq maqsadni ko‘zlab olib boriladigan davlat siyosatidir. Jahon tajribasida barqarorlashtirish siyosatini amalga oshirishda bir necha xil yondoshuvlar tarkib topgan. Bulardan birinchisi monetar yondoshuv deb ataladi. U pulning qadrsizlanish darajasini pasaytirib turishga, pul massasini hamda to‘lovga qodir bo‘lgan jami talabni keskin kamaytirish hisobiga pul muomalasini barqarorlashtirishga asoslanadi. Bu yondoshuvning kamchiligi shuki, u ishlab chiqarishning jismoniy hajmi kamayishiga va investitsiya faoliyatining to‘xtab qolishiga olib keladi. Ikkinchisi – ishlab chiqarish va tadbirkorlik faoliyatini rag‘batlantirishga, asoslangan yondoshuv. Bunda bir me‘yordagi qattiq moliyaviy va pul-kredit 114 siyosati tovar bilan qoplashning iloji bo‘lmagan ortiqcha talablarni cheklash bo‘yicha tadbirlar bilan uzviy bog‘lab olib boriladi. Respublikada o‘tish davrida makroiqtisodiy barqarorlikka erishishda ikkinchi yondoshuvga ustunlik beriladi. Bu ishlab chiqarishning istiqbolga ega bo‘lgan tarmoqlar va ishlab chiqarishlarni har tomonlama rag‘batlantirish, eng muhim bo‘g‘inlarni aniqlash (neft, energetika, don, paxtani qayta ishlash sanoati va h.k.) va shu orqali iqtisodiyotni tarkiban qayta tashkil qilish bo‘yicha amalga oshiriladigan yondoshuvdir. Barqarorlashtirish dasturini ishlab chiqishda, muvozanatga keltirilgan monetar siyosat asosiy tarmoqlar va ishlab chiqarishlarni tarkiban qayta tashkil qilishni qo‘llab-quvvatlash siyosati bilan birga qo‘shib olib borilishi zarur. Ana shu yondoshuvlar negizida iqtisodiy barqarorlikka erishishning asosiy mezonlari quyidagilardan iborat bo‘ladi: I. Ishlab chiqarish hajmining qisqarishiga yo‘l qo‘ymaslik; II. Ustvor bo‘lgan tarmoqlarda ishlab chiqarishni yuksaltirish uchun qulay sharoitlarni vujudga keltirish va rag‘batlantirish; III. Davlat byudjeti va korxonalar moliyaviy ahvolining barqarorligini ta‘minlash; IV. Pulning qadrsizlanishini to‘xtatish; V. To‘lov balansi va davlat valyuta rezervlarining holatini yaxshilash; VI. Muvozanatlashtirilgan ijtimoiy siyosat asosida aholi turmush darajasini yaxshilash. Iqtisodiyotni barqarorlashtirishda soliq tizimini takomillashtirish kredit-bank tizimini, pul muomalasini mustahkamlash, valyuta munosabatlarini tartibga solish ham alohida o‘rin tutadi. Bozor munosabatlariga o‘tish davrida milliy valyutani mustahkamlash uning ichki bozorda erkin almashinuvini ta‘minlash muhim vazifa hisoblanadi. Birinchidan, milliy valyutaning tovar (xizmat) lar bilan barqaror ta‘minlanishiga erishish. Bunda bozorning umumiy hajmida respublikada ishlab chiqariladigan mahsulotlar hissasini oshirib borish hal qiluvchi o‘ringa ega bo‘ladi. 115 Ikkinchidan, etarli barqaror valyuta zahiralariga ega bo‘lish. Bunga respublika eksport imkoniyatini kengaytirish, eksport uchun mahsulot ishlab chiqaradigan korxonalar ulushini va ularning jahon bozoridagi mavqeini oshirish orqali erishiladi. Uchinchidan, ishlab topilgan har bir so‘mni qadrlash va iqtisodiyotga sarflangan har bir so‘mning foyda bilan qaytishiga erishish. To‘rtinchidan, pul qadrsizlanishiga, inflyatsiyaga qarshi puxta o‘ylangan siyosat o‘tkazish. Bunda ichki bozorni mollar bilan to‘ldirish, naqd pul va kredit emissiyasining o‘sishiga, aholi qo‘lida pulning harakatsiz turib qolishiga yo‘l qo‘ymaslik birinchi darajali ahamiyatga ega. Respublikaning bozor iqtisodiyotiga o‘tishida iqtisodiyot tarkibiy tuzilishini ishlab chiqarilayotan mahsulot, eksport va import tarkibini tubdan o‘zgartirish shuningdek, eng muhim makroiqtisodiy va takror ishlab chiqarish nisbatlarini tartibga solish talab qilinadi. Yüklə 3,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|