Baho va bahoning shakllanishi : kasb-hunar kollejlari uchun o'quv qollanma

1.2. Bahoning funksiyalari
Jamiyatda dastlabki ayirboshlash munosabatlari, keyinchalik 
ishlab chiqarish m unosabatlari va insonlarning bevosita bir- 
birlari bilan olib borgan m uloqotlari asosida b a h o larn in g
funksiyalari am alga oshadi.
Turli ishlab chiqarish usullarida insoniyat va ja m iyatning
rivojlanishi bilan b a h olar o ‘zgarib borgan va ular d o im o har 
q a n d a y ja m iy a t va davlat olib b o ra y o tg a n siyosati bilan 
bogliqdir.
Iqtisodiy islo h o tla m i y a n ad a ch u q u rla sh tirish sharoitida 
b a h o la r n in g funksiyalari kengayib, ta k o m illa s h ib b o ra d i, 
ishlab c h iq a r is h m u n o s a b a tla r in in g rivo jlan ish i, m o liya 
tizim i, xo ‘jalikni boshqarish va rag^batlantirish m exanizm iga 
t a ’sir etishning q o ‘shim cha imkoniyatlari paydo b o la d i. Baho 
iqtisodiy kategoriya sifatida bir q a n ch a funksiyalarni bajaradi:
— o l c h o v funksiyasi;
— rag'batlantirish funksiyasi;
— taqsim lash funksiyasi;
— iqtisodiyotdagi mutanosiblik va muvozanatni t a ’minlash.
O l c h o v funksiyasidan m e h n a t xarajatlari va ishlab c h i­
qarish sam aradorligini hisoblash, u m u m iy koTsatkichlarni 
aniqlash, loyiha qarorlarini optim allashtirishda foydalaniladi.
R a g 'b a tla n tiris h fun k siy a sid a n to v a r ishlab c h iq a r u v ­
c h ila rn i m e h n a t g a q iz iq tirish , f a n - te x n ik a ta ra q q iy o tin i 
tezlashtirish, mahsulot sifatini yaxshilash, resurslardan oqilona 
foydalanishda foydalaniladi.
7

---

T a q sim lash funksiyasidan ayrim to v a rla rn in g bah osin i 
qiy m atidan farqini ijtimoiy va agrar siyosatni tatbiq etish 
u c h u n aniqlash, n o c h o r ko rxonalarning xcTjalik hisobi m a n - 
faatlarini t a ’m inlashda foydalaniladi.
Iqtisodiyotdagi m utanosiblik va m u v o zanatn i t a ’m inlash 
funksiyasidan iqtisodiyot tarmoqlarining mutanosibligini, talab 
va taklifning m uv ozanatini t a ’m inlashda foydalaniladi. Iq ti­
sodiyot tarmoqlari korxonalarida ishlab chiqariladigan tovarlar, 
m a h su lo tlar va xizm at k o ‘rsatish, bajarilgan ishlarga b a h o
(m e h n a t haqi)larni b o z o m i oTgangan holda belgilanishi iqti­
sodiyotda m uvozanatning t a ’m inlanishiga olib keladi.
Iqtisodiy is lo h o tla m i liberallashtirish s h a r o itid a b a h o
funksiyalarining roli oshib borad i. B a h o n in g funksiyalari 
yo rd a m id a iqtisodiyotdagi m utan osiblik lam ing oldi olinadi, 
ta la b va ta k lifn in g n isb atlari m u v o fiq la s h tirila d i. B o zo r 
x o ‘jaligida korxonalar faoliyatining natijalari k o ‘p jih a td a n
b a h o n i n g r a g ‘b a t l a n t i r i s h va ta q s i m l a s h fu n k s iy a la r ig a
b o g ‘liqdir.
Baho kuchli iqtisodiy kategoriya b o ‘lib, iqtisodiy, ijtimoiy 
va siyosiy masalalarni hal qilishda faol ishtirok etishi m um kin. 
Shu sababli davlat va turli xo‘jalik subyektlari o ‘z faoliyatlarida 
bahoning barcha sifatlarini hisobga oladi va undan foydalanadi. 
B ahoning o ‘rni, uning m ikro va m akrodarajadagi o brni yuqo- 
ridagi keltirilgan funksiyalarida n a m o y o n b o i a d i .