Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev
Yüklə 3,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
(JK 18-moddasi 2-qismi)
qandaydir ruhiy kasallik sababli «o‘z harakatlarining ahamiyatini anglay olmagan» deb bejiz ko‘rsatilmagan. Ta’kidlash joizki, amaliyotda shunday holatlar borki, shaxs o‘z qilmishini anglaydi, ammo ularni boshqarish imkoni bo‘lmaydi, ya’ni uning irodaviy holati shikastlangan. Bu holatda so‘z yuridik mezonning irodaviy belgisi to‘g‘risida boradi. Yuridik mezonning irodaviy belgisi , o‘z-o‘zidan, ruhiy buzilishlar ta’siri ostida, ya’ni kasallik holatida shaxsning o‘z harakatlarini boshqarish imkoniyatiga ega bo‘lmasligida ko‘rinadi. Ya’ni, e’tibor shaxsning jinoyat sodir etish vaqtidagi kasallik holatiga emas, balki uning ruhiy holatiga qaratilishi kerak. Ruhiy kasallik inson ongini buzib, boshqa psixik funksiyalari buzilishiga ham olib keladi hamda buning natijasida shaxsning nafaqat o‘z harakatlarini anglashi va tushunishi, balki boshqarish qobiliyati ham yo‘qoladi, masalan, ruhiy kasallarda o‘g‘irlikka moyilligi kuchli (kleptomaniya), o‘t qo‘yishga hirs (piromaniya), maqsadsiz xayollarga intilish, daydilik (dradomaniya), odam o‘ldirish yoki o‘zini-o‘zi o‘ldirishga intilish (gomitsidomaniya, suitsidomaniya) kabi 244 holatlar paydo bo‘ladi. Bu kasalliklar o‘z harakatlarini tushunish va ruhiy buzilishlar (ruhiy kasalliklar)dan biri bo‘lganda bunday intilish va qiziqishlarga qarshilik qila olmaydi, ularni doim kuzatib yuradi va tinchlik bermaydi. Shunday qilib, aqli norasolik holati, tibbiy va yuridik mezonlar majmuini tashkil qilib, jinoyat sodir etish vaqtida shaxs yo o‘z harakatlarining faktik xususiyatini va ijtimoiy xavfini anglay olmaslik qobiliyati bo‘lmasligiga (intellektual belgi) yoki ularni boshqara olish qobiliyatining bo‘lmasligiga (irodaviy belgi) yo‘l qo‘yadi. Amaliyotda shunday holatlar uchraydiki, ijtimoiy xavfli qilmish sodir etishda yuridik mezonning intellektual va tibbiy belgisi birgalikda shaxs aqli norasoligini ifodalaydi. Bu holatda so‘z «ideal» aqli norasolik holati haqida boradi, qachonki, ruhiy buzilish bo‘lganda shaxs huquqbuzarlik sodir etgan vaqtda nafaqat o‘z harakatlarining faktik xususiyatini va ijtimoiy xavfini anglay olmaydi, balki ularni boshqara olmaydi ham. Odatda, bu patologik mastlik yoki surunkali ruhiy buzilishlar va boshqa kasallik holatlarida bo‘ladi. Shaxsni aqli noraso deb topish uchun yuridik mezon tibbiy mezonning natijasi bo‘lishi lozim. Yüklə 3,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|