O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Toshkent arxitektura-qurilish instituti

3. 2-jadval 
TSement guruhi 
TSementning mineralogik tarkibi, % 
Nisbiy ahamiyati 
A, % 
t
0,
S
Funtsiyaning 
chegarasi, s 
C
3
S 
C
3
A 
I-past 
alyuminatli 
60 
50 
2-3 
2-3 
12, 5 
9, 5 
0, 6 
0, 45 
20-25 
20 
II-o`rta 
alyuminatli 
60-65 
50 
8 
8 
10, 0 
9, 5 
0, 15 
0, 2 
9-10 
9-10 
III-yuqori 
alyuminatli 
55 
40-50 
11-22 
11-12 
8, 5 
7, 0 
0, 15 
0, 18 
9 
7-8 
A qiymatni Rning t q 10
t
0
dagi mustahkamlik qiymati sifatida qabul qilish 
mumkin; I guruh sementlari uchun u taxminan 25ga, II guruh – 20ga, III guruh – 
17, 5 ga teng. A va 
t
1
ning boshqa sharoitlarda olingan qiymatlari
Yuqorida keltirilganlardan farq qilishi mumkin, ammo uni betonni 2-3 rejimda 
sinash yo`li bilan aniqlash va hisobga aniq shartlar uchun qiymatlarini kiritish 
mumkin bo`ladi.
3. 1-rasm. Bir xildagi faollikka еga bo`lgan va I - III mineralogik guruxlardagi (1 - 
3 еgrilarga mos xolda) sementlardan tayyorlangan betonlar mustaxkamligini, bo`g` 
bilan ishlov berish vaqtiga bog`liqligi (yarimlogarifmik masshtabda). 

---

80 
Keltirilgan ma`lumotlar shuni ko`rsatadiki, sementning minerologik tarkibi 
beton mustahkamligiga katta ta`sir ko`rsatadi. Bug`lanishning birinchi soatlarida I 
va III guruh sementlari еng yuqori mustahkamlikni ko`rsatadilar. Agarda ularning 
tarkibida klinker C
3
 
S qancha ko`p bo`lsa, mustahkamlik shuncha yuqori bo`ladi. I 
guruh sementlardan tayyorlangan betonlar mustahkamligi bu davrda ancha kam 
bo`lib, faqat 3-4 soatga etadi, keyin еsa III guruh, 6-7 soatdan keyin еsa II 
guruhlardan sementlardan tayyorlangan betonlar mustahkamlanib boradi. Shundan 
keyin I guruh sementlarniki 20-24 soat izotermik ishlovga qadar davom еtadi, II 
guruh sementlar mustahkamligining ortishi еsa 9-10 soat, III guruhlarniki еsa 7-9 
soatda izotermik ishlov to`xtaydi.
Betonga isiiqlik bilan ishlov berish orqali olinishi mumkin bo`lgan 
mustahkamlik qiymati sementning turiga bog`liq. 3. 3 jadvalda temir-beton 
bo`yicha faoliyat yurituvchi VNIIning ma`lumotlari keltirilgan va ularda bug`lash 
jarayonidagi betonning faolligiga nisbatan suv/tsement nisbati S/St=2-2, 5 
bo`lganda betonning chegaraviy mustahkamligi, hamda mazkur qiymatlarga 
еrishish uchun ketgan harorat bilan ishlov berish vaqti qayd еtilgan.
Bug`lash jarayonida sement mineralogik tarkibini betonning chegaraviy 
mustahkamligiga ta`siri