O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Toshkent arxitektura-qurilish instituti

3. 10-jadval
 
Qo`shimchalar 
Betonning 
qotish 
harorati, 
0
S 
Betonning nisbiy zichligi, R 
28
ga nisbatan, %, 
sovuqda qotganda, sutka 
7 
14 
28 
Xlorli suvlar 
-5 
-10 
36 
26 
65 
35 
80 
45 

---

98 
-15 
15 
25 
35 
Potash 
-5 
-10 
-15 
-20 
-25 
50 
30 
25 
22 
20 
65 
50 
40 
35 
30 
75 
70 
60 
55 
50 
Muzlashga qarshi qo`shimchalar bilan qishki betonlash usuli oddiy va 
tejamli, lekin beton tarkibiga kiritilgan katta miqdordagi tuz beton tarkibi, uzoq 
muddatga mustahkamligi va muhim boshqa xususiyatlarini emirishi mumkin.
Nam sharoitlarda konstruktsiyalarni еkspluatatsiya qilish armaturaning xlorli 
tuzlarning (natriy nitriti va potash korroziyaga uchratmaydi) ta`sirida armatura 
korroziyaga uchrashi mumkin. Bundan tashqarii, betonning qotish jarayonida 
paydo bo`lgan zaharli zarralar ayrim to`ldiruvchi tarkibida uchraydigan faol 
kremnezamlar bilan reaktsiyaga kirishi va korroziyaga olib kelishi mumkin, 
shuning uchun muzlashga qarshi to`ldiruvchili betonni mas`uliyatli, namli 
sharoitda ishlatiladigan konstruktsiyalarda qo`llash tavsiya еtilmaydi, xlorli 
tuzlarga еga beton – temir-betonli konstruktsiyalarda.
Qishki betonlash bo`yicha turli hisob-kitoblar uchun issiqlik muvozanat 
keng qo`llaniladi: 
T=2520 (T
b.h
-T
b.m
)+TSЕ 
/
 kM (Tv. o`r),
(3. 5) 
 
 bu erda t- sovush davomiyligi, s. ; T 
b.h
– yangi quyilgan beton harorati; T
b.m 
– betonning 
sovushiga qadar davom qiladigan harorati; ts – sement sarfi, kg/m
3
; Е-sementning issiqlik 
chiqarishi, kDj/kg; k – betondan opalubka orqali atrof-muhitga issiqlikning etkazilish 
koеffitsiyenti, kVT/(m
2
x
0
S); M – konstruktsiya ustki qismi moduli: MqF:V, m
-1
; Ts o`r. – sovush 
vaqtidagi betonning o`rtacha harorati; T h o`r. – sovush vaqtida havoning o`rtacha harorati 
(ob-havo bashoratiga muvofiq).
Issiqlik o`tkazuvchanlik koеffitsiyentini quyidagi formula bilan aniqlaniladi: 




n
i
i
i
h
1
/
05
.
0
1


(3. 6) 
bu erda h 
i 
- xar bir izolyatsiya qatlamining qalinligi, m; λ
i
– izolyatsiya qatlamining 
issiqlik o`tkazuvchanligi, kVt/ (m. s. 
0
S).

---

99 
 
Po`latning issiqlik o`tkazuvchanligi 58, qayinniki 0, 175, qor uchun 0, 35 
VT/(mx
0
S). Agar opalubka havo o`tkazuvchan bo`lsa, unda g`ovak va zichsizlik 
bo`ladi, bunday sharoitda issiqlik o`tkazish koеffitsiyenti 1, 5-2 martaga ortadi.
28 sutka yoshdagi portlandtsementning issiqlik ajratishi taxminan 
quyidagicha: 
500-500 
kDj/kg 
nav, 
400-420 
navga 
300-340 
kDj/kg. 
Shlakoportlandtsement va putstsolan sementi 15-20%ga issiqlikni kam ajratadi.
Taxminiy hisob-kitoblar uchun ma`lum muddatga uning nisbiy zichligiga 
propartsional issiqlik ajratilishi qabul qilinadi. Mas. , 400 navdagi sement uchun 7 
sutka yoshda issiqlik jaratilishi norma qotishda
0, 6 * 42q252 kg/Djni tashkil еtadi.
Betonning o`rtacha haroratini ustki qism moduliga qarab aniqlashadi: 
M < 8T b. o`r. qTb. m/2; 
M > 8T b. o`r. qTb. m/3; 
Qishki betonlash uchun aniqroq hisob-kitoblar AHT yordamida issiqlik va 
massa almashinuvining hozirgi kundagi nazariyasi asosida amalga oshiriladi.

---

100