davriy sistemasi ) —
kimyoviy unsurlarni ularning
atom raqami ,
elektron konfiguratsiyasi va
davriy takrorlanuvchi
kimyoviy xossalariga asoslangan
holda
jadval shaklida
tasvirlashdir . Unsurlar unda
atom raqamlari (
protonlari soni) oshib borishi tartibida joylashgan. Jadvalning standart
shakli tepada 18 × 7 kataklardagi asosiy unsurlar va ostida ikki qator boshqa guruh unsurlaridan iborat. Jadval shuningdek toʻrtta toʻrtburchak
bloklar: chapda
s-blok , oʻngda
p-blok , oʻrtada
d-blok va pastda
f-bloklarga boʻlinishi mumkin. Jadval qatorlari
davr , s-, d- va p-bloklardagi
ustunlar esa
guruh deyiladi; bu ustunlarga
galogenlar yoki
inert gazlar degan alohida nomlar ham beriladi. Davriy jadval taʼrifiga binoan
u
davriy qonunga koʻra tuzilgan uchun, har qanday davriy jadval yordamida tegishli unsurlarning xossalari orasida aloqadorlik keltirib chiqarish
va yangi, hali ochilmagan yoki sintezlanmagan unsurlar xossalarini bashorat etish mumkin. Natijada davriy jadval
kimyoda keng qoʻllanilib,
muhim asos boʻlib xizmat qiladi. 1869- yilda rus olimi D.I.Mendeleyev kimyoviy elementlarning Davriy qonuniga quyidagicha ta’rif berdi:
“Oddiy jismlarning, shuningdek, elementlar birikmalarining shakli va xossalari elementlar atom massasining qiymatiga davriy ravishda bog‘liq bo‘ladi”. Davriy qonunning yaratilishida o‘sha davrga qadar kimyo, fizika, biologiya singari tabiiy fanlarda yaratilgan bir qator kashfiyotlar va qonunlar
muhim ahamiyatga ega bo‘ldi. Bunday kashfiyotlar va qonunlarga quyidagilarni misol sifatida ko‘rsatish mumkin:
Eramizdan avvalgi 460—370- yillarda
