Iv asrdan XIII asr boshlarigacha 7-sinf o‘quvchilari uchun darslik
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
175
«Miqyosi Nil» haqida Mana o‘sha, bobomiz bundan o‘n ikki asr muqaddam bunyod etgan «Miqyosi Nil» qurilmasi. 35-40 metrlar keladigan ko‘prikdan o‘tsangiz temir yog‘och (Hindistondan keltirilgan buk daraxtidan) qoplangan sakkiz burchakli, usti doirasimon qubbali oddiy bir bino- ga duch kelasiz. Nilning bir cheti shu orolga urilib ikkiga bo‘linadi. Chapda kanalsimon oqim, o‘ngda salkam bir chaqirimcha yastanib oqayotgan hayot daryosi. Har qanday holatda ham suv «Miqyosi Nil» qurilmasiga ochilgan tuynukdan kirib-chiqib turadi. Ichkariga kir- sangiz o‘zingizni go‘yo bugun O‘zbekiston deb atalmish mamalakat- ga kelib qolgandek his qilasiz. O‘rtada marmar ustun. Unga suv sat- hi o‘lchov chiziqlari tortilgan. Atrof esa yog‘och o‘ymakorligi hamda sharqona miniatura bezaklari bilan qoplangan. Aytishlaricha, Misr xalqi ularni asrlar davomida asrab-avaylab kelgan. Sakkiz ustun chizgilariga sog‘inch bilan boqaman. Marmar zi- nalardan ustunni aylanib pastga tushaman. U Nil daryosi suv sathi eng past bo‘lgandagi ko‘rsatkichdan ham chuqurroq edi. Mana bu tuynukdan suv kirib ustun chiziqlarida ko‘rinish bergach boshqa tuynukdan chiqib ketavergan. Bobomiz esa suv sathi ko‘rsatkichiga nisbatan dehqonning yeri daryodan necha chaqirim naridaligiga qarab qancha soliq to‘lashi lozimligini matematik formulalar asosida aniq hisob-kitob qilib belgilab berganlar. Shunday qilib, suv sathi ko‘tarilsa, yeri dar- yoga yaqin dehqonlar kamroq, yeri daryodan olisroqdagi dehqon- lar ko‘proq va, aksincha, suv sathi odatdagidan pastlab ketsa, dar- yoga yeri yaqin dehqon ko‘proq, yeri uzoqroqdagi dehqon kamroq soliq to‘lagan. Aslida oddiy qoidaga o‘xshaydi. Ammo unda hozirgi o‘lcham birligidagi bir metr o‘zgarsa ham soliq miqdori o‘zgara- digan jadvalni yaratish darhaqiqat arablarning o‘zlari aytgani- dek, buyuk kashfiyot, yoki haqiqiy adolat tarozisi bo‘lgan. Shuning uchun ham oradan ming yildan ziyod vaqt o‘tibdiki, arablar hamon alloma nomini cheksiz hurmat bilan tilga oladilar. Shuning uchun ham Ahmad al-Farg‘oniy yaratgan «Miqyosi Nil» hamon ishchi ho- latda saqlab kelingan. Muhammadjon Obidov Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|