Iv asrdan XIII asr boshlarigacha 7-sinf o‘quvchilari uchun darslik
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Mulohaza uchun
1 2 3 4 Turli davr va xalqlarning askarlari: 1 – Xuroson og‘ir otlig‘i (VII asr); 2 – Turon turk lashkari (VIII asr); 3 – arab piyoda askari (VII asr); 4 – Fors otliq kamonchisi (VII asr) Bu davrda Sug‘diyona, Toxariston, Farg‘ona, Xorazm va Choch kabi mustaqil hokimliklar ham o‘z harbiy qo‘shiniga ega edilar. 50 dargohlarida yigitlarga otda erkin yura olish, qilich - bozlik, kamondan o‘q otish, gurzi ishlatish, kurash tushish, palaxmon otish kabilar o‘rgatilgan. Bu davrda nafaqat yigitlar, balki qizlarda ham chavandozlik, kamonbozlik kabi ko‘nikmalar shakllantirilgan. Xoqonlik qo‘shinining asosiy qismi otliq jangchilardan va qisman piyoda askarlar - dan tashkil topgan. Jangchilar parchinlar qoplangan jang liboslari, sovutlar kiyish - gan. Ular qalqon, uzun va ingichka nayza, jangovar bolta hamda kamon bilan qurol - lanishgan. Bu davrda chopuvchi qurolning yangi turi – qilich va dudama, uzun va og‘ir qi- lich – palash paydo bo‘lgan. Har bir otliq jangchi o‘zi bilan kamida ikki yoki uch- ta otni olib yurgan. Bu horigan otlarni charchamagan otlarga almashtirish im- koniyatini bergan. Ot ham zirhli abzal bilan himoyalangan. Turk xoqonligi armiyasi turli bo‘linmalar – o‘nlik, yuzlik, minglik, o‘n minglik – tumanlardan tash- kil topgan. 51 Mulohaza uchun Har bir tuman o‘zining tug‘i (nishoni) ga ega bo‘lgan. Mazkur nishon uzun nay - zaga bo‘ri yoki boshqa biror hayvonning tilla suvi yuritilgan boshi va otning yoli bilan birga o‘rnatilgan. Turk jangchilari qat’iy intizomga rioya qilganlar va ular o‘z davri uchun yengilmas kuch hisoblangan. Hujum odatda kutilmaganda boshlangan. Jang - dagi aniqlik, abjirlik hamda tezkor hara - katlar g‘alabani ta’minlagan. Ular yolg‘ondan chekinish kabi harbiy taktika usulidan keng foy - dalanishgan. Himoyalanish chog‘ida aylana usulini qo‘llashgan. Jang taktikasida dushmanning asosiy kuchlarini ikki yoki bir necha qismlarga ajratib yakson qilishgan. Turon harbiy san’atida og‘ir qurollangan suvoriy- lar – otliq askarlar va ularga xos jang olib borish usul- lari V–VI asrlarda ham hal qiluvchi ahamiyatga ega edi. Turkiy suvoriylar tomonidan uzangining kashf etilishi otliq askarlarga ot ustida mustahkam o‘ti- ra olish va og‘ir aslahalar bilan qurollanish imko- nini bergan. Qo‘shinda og‘ir qurollangan askarlardan tash qari yengil qurollangan otliq va piyoda lashkar- lar ham bo‘lgan. Shaharlarda ixtisoslashgan qurol- yarog‘ ustaxonalari faoliyat olib borgan. Jangchilarning qurollari ham takomillashgan. Qurolsozlar yasagan himoyalovchi yarog‘lar jangchini boshidan oyog‘iga- cha muhofaza qilgan. Sug‘d jangchilari haqida xitoylik sayyoh tomoni- dan bitilgan esdaliklarida quyidagicha ma’lumot mavjud: «Samarqand hokimining qabilasidan bo‘lgan ko‘pchilik jangchilar jasur va g‘ayratli bo‘lib, o‘limni nazar-pisand qilmagan. Janglarda hech bir raqib ularga bardosh bera olmagan. Ular jang davomida qurol-aslahaning barcha tur- laridan mohirona foydalanishgan». 1. Xitoylik sayyohning e’tirofi sizga qaysi qahramonlarni eslatdi? 2. Sug‘d jangchilarining qurollanishiga oid bo‘lgan matnga asoslanib, bu davrda hu- narmandchilikning qaysi yo‘nalishi jiddiy rivojlanganligi haqida fikr bildiring. Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|