Odam va uning salomatligi 8 B. Aminov, T. Tilavov, O. Mavlonov

III b o b .
QON

---

33
hujayralarga yetkaziladi. Shuningdek, qon o‘pkadan kislorod qabul
qilib, hujayralarga olib boradi. Hujayralarda moddalar almashinuvi
natijasida hosil bo‘lgan qoldiq (zaharli) moddalar va karbonat kislota
qonga o‘tadi. Bu moddalar qon orqali ayirish va nafas olish organ-
lariga yetkazilib, tashqariga chiqarib yuboriladi.
2. Qon barcha to‘qima va organlar funksiyasini gumoral yo‘l
bilan boshqarilishida ishtirok etadi. 
Endokrin bezlarda sintez qilin-
gan gormonlar — biologik faol moddalar qonga o‘tib, u orqali
to‘qima va organlarga yetkaziladi va ular nerv sistemasi bilan birga,
nerv-gumoral boshqarilishini ta’minlaydi.
3. Qon organizmni himoya qilish (immunitet) funksiyasini baja-
radi.
Qon tarkibidagi leykotsitlar (oq qon tanachalari) organizmga
kirgan mikroblarni yutish, parchalash va eritib yuborish xususiyatiga
ega. Bundan tashqari, qon zardobida maxsus oqsil zarrachalari —
antitelolar bo‘lib, ular mikroblarni bir-biriga yopishtiradi va eritib
yuboradi. Shunday qilib, qonning immunitetlik funksiyasi organizm-
ning har xil yuqumli kasalliklardan saqlanishiga yordam beradi.
4. Qon tana haroratining nisbiy doimiyligini saqlashda ishti-
rok etadi.
Qonning uzluksiz harakati orqali moddalar almashinu-
vi natijasida hosil bo‘lgan issiqlik energiyasi tananing barcha
qismlariga tarqalib, tana harorati doimiyligini ta’minlaydi.
Qonning fizik-kimyoviy xossalari.
Qonning solishtirma massasi
suvnikiga nisbatan biroz kattaroq — 1,050—1,060 ga teng. Qon
plazmasining solishtirma massasi 1,025—1,034, shaklli element-
larining solishtirma massasi 1,090 ga teng.
Ma’lumki, suvning yopishqoqligi 1,0 deb qabul qilingan.
Qonning yopishqoqligi 5,0 ga teng. Qonning yopishqoqligi suvni-
kiga nisbatan yuqori bo‘lishi tarkibidagi oqsil moddalar va shaklli
elementlar, ayniqsa, eritrotsitlar miqdoriga bog‘liq.
Qonning osmotik bosimi 7,6—8,1 atm ga teng. Uning 60 %
ini qonda erigan natriy xlorid tashkil etadi. Osh tuzining 0,9 % li
eritmasi odam va barcha issiqqonli hayvonlar uchun fiziologik eritma
bo‘lib hisoblanadi. Bundan yuqori konsentratsiyali eritmasi qon
uchun giðertonik, past konsentratsiyali eritmasi qonga nisbatan
giðotonik eritmadir. Qon kuchsiz ishqoriy reaksiyaga ega — pH=7,4.