‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

Tashkilot ko'zlagan maqsadlar soni.
Bir qarashda tash k ilo t 
yagona m aqsad sari intilgandek tuyuladi. Tijorat tashkiloti uchu n 
foyda, notijorat tashkilot uchun esa samarali xizm at k o ‘rsatish 
asosiy m aqsadni tashkil etadi deb tushuniladi. Biroq yaqindan
kuzatilib, olib borilgan tahlillar shuni ko'rsatadiki, har bir tash k ilo t 
bir vaqtning o ‘zida bir necha m aqsadlarga ega boMadi.
Tashkilotlar, yuqorida aytilgandan tashqari, bozor ulushini 
oshirishga ham da o ‘zishchilariniqoniqtirishgaintiladi. Tashkilotning 
butun faoliyatini yagona m aqsad negizid a qurishning uzoq m u d d atd a 
foydasidan zarari k o‘proq boMadi. B unday holatda e ’tibor y ag o n a
m aqsad, y a ’ni foyda olishga qaratilgani uchun, boshqa om illar 
chetda qolib ketadi. Rahbar nuqtai nazaridan qaraganda, yag o n a
181

---

m aqsadning qoMlanilishi keraksiz natijalarga olib keladi, chunki 
rah b ar faqat tanlangan yagona k o ‘rsatkichni yaxshilash y o ‘lida 
boshqa ham m a narsani e ’tibordan chetda qoldiradi.
Olib borilgan tad q iq otlar natijasida shu narsa aniqlandiki, 
A Q S h da tashkilotlam ing 1 dan 18 tagacha m aqsadlari mavjud. 
Tashkilotlar uchun eng m uhim boMgan m aqsadlarning 10 tasi 
10.5-jadvalda
keltirilgan. Iqtisodiyotni erkinlashtirish sharoitida 
h ar bir tashkilotning asosiy m aqsadi bankrot b o ‘lm aslik yoki bozor 
sharoitida «tirik qolish», yashab qolishdir. M a’Iumki, tashkilot har 
q anday m aqsadga erishishi uchun avval bozor sharoitida saqlanib 
q olinishi kerak.
Foyda olish 
O 'sish
B ozor ulushi 
Ijtim oiy javobgarlik
Ishchilam ing manfaati
M ahsulot sifati va 
xizm at
T adqiqot va rivojlanish
Diversifikatsiya
Sam aradorlik
M oliyaviy barqarorlik 
1 0.5-chizm a. T a sh k ilo tn in g
O lingan foydaning absolyut m iqdori 
O lingan foydaning, ishchilar sonining va shunga o ‘xshash 
ko'rsatkichlam ing o ‘sishi 
Tashkilotning jam i sanoat savdosidagi ulushi. 
T ashkilotning faoliyat yuritayotgan jam iyatdagi m as’uliyatni 
tan olishi. Jam iyatdagi diskriminalsiya, tabiat m uhofazasi kabi 
turli muammolarni yechishda yordam berishi. 
Ishchilam ing ish sharoiti hamda ularning m anfaati to ‘g ‘risida 
g‘amxoErlik qilish.
T ashkilot ishlab chiqaradigan m ahsulot yoki xizm atning yuhori 
sifatda b o lish in i ta'm inlash.
Y angi innovatsion mahsulot va jarayonlar yaratishda 
muvaffaqiyatga erishish.
Y angi bozorlami aniqlash va egallash. 
lloji b oricha kam resursdan iloji boricha ко proq mahsulot yoki 
xizmat ishlab chiqarish.
M oliyaviy ko'rsatkichlam ing barqaror o ‘sishini ta ’minlash. 
m a q s a d la r tizim i.
Tashkilotning ra s m iy m a q sa d i deganda, jam iyatga rasmiy 
ravishda e ’lon qilingan h am da turli jam oatchilik guruhlarga 
anglatilgan m aqsadlar tushuniladi. Tashkilotning nizom i, rahbar 
to m onidan berilgan intervyu va rasmiy e’lonlar bilan bir qatorda 
y illik hisobotlarda k o ‘p uchraydigan rasmiy m aqsadlar odatda 
jam o a tc h ilik nuqtai nazari bilan to ‘g ‘ri kelm aydi. Ya’ni rasmiy 
m aq sad jam iyatni tashkilot tutgan biror-bir y o ‘nalish (m aqsad)ga 
ishontirish uchun e’lon qilinadi. Bundan k o ‘zlangan natija m aqsadni 
e ’lon qilish emas, balki jam iy atn i ishontirish. Tashkilot jam iyatdagi
182

---

turli guruhlar bilan m uloqotda b o ‘lgani sababli uning rasm iy 
m aqsadlarida nom utanosiblik m avjud boMadi.
Bitta guruhga aytilgan m aqsad ikkinchisiga aytilganiga zid 
boMishi m um kin. Turli jam oalar tashkilotni turli m ezon asosida 
baholagani uchun tashkilot o ‘z m aqsadini ana shu turli m ezonlar 
negizida shakllantirishi kerak boMadi. N atijada am alda boMmasa- 
da, m a’no jihatdan bir-biriga zid m aqsadlar vujudga keladi. M isol 
uchun, biror-bir korxonada m a’m u riy atk asab a uyushm asi bilan oylik 
maosh m iqdorini kelisholmagan deylik. Bunday sharoitda kasaba 
uyushm asiga «agar aytilgan m iqdorga k o ‘nm asangiz korxonani 
bankrot eMon qilib, boMaklab sotib yuboram iz» deydi. B u orada, 
vaziyatni xavotir bilan kuzatib turgan iste’m olchilarga «korxona har 
qanday holatda ham bankrotlikdan chiqadi» deb eMon qiladi. K asaba 
uyushmasi va iste’molchilarga m a ’lum qilingan m aqsad bir-biriga 
teskari, zid boMsa-da, yolg‘on em as. Balki bitta haqiqatning ikki 
tomonidir.
Yoki, m asalan, bozordagi b iror-bir savdo do ‘konini olaylik. 
H ukum at qarori bilan yangi loyiha asosida bozor qayta quriladigan 
va natijada d o ‘kon buzilish arafasida turgan bir holatda, tadbirkor 
hukum at va mahsulot oboroti uchun olingan qarz egasi bilan 
m uloqotda boMadi. Tadbirkor hukum atga