‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

Texnologiya
r
'
—
r
Odamlar
Maqsadlar
Struktura
.............
i
....i
Vazitalar
2.5-chizm a. Ichki o ‘zgaruvchilarn in g o ‘zaro bog‘liqligi.
30

---

Hatto o ‘zgarishlar uncha katta boMmasa ham, baribir rahbarlar 
tashqi muhitni hisobga olishga majbur, chunki tashkilot ochiq tizim 
sifatida resurslar, energiya, kadrlar ta’minoti va iste’molchilar 
bilan munosabati jihatidan tashqi hayotga bog‘liq. M enejer uning 
tashkilotiga ta ’sir etuvchi tashqi omillami aniqlab bilishi shart 
va, bundan tashqari, tashqi ta ’sirlarga moslashishning uslublarini 
taklif eta olishi kerak. Shu jihatdan tashkilot biologik organizmga 
o‘xshaydi (tashkiliy darvinizm). Tashqi muhitni aniqlash asosan, 
tashkilotning muvaffaqiyatiga ta ’sir etuvchi tashqi muhitni hisobga 
olishni taqozo etadi. Masalan, 
Jerald Bella 
fikriga ko‘ra: «Tashkilot 
tashqi muhitiga iste’molchilar, raqobatchilar, hukumat muassasalari, 
ta’minotchilar, moliya tashkilotlari va mehnat resurslari manbalari 
kabi tashkilot operatsiyalariga ta ’sir etuvchi elementlar kiradi».
2.3. Bevosita va bilvosita ta’sir muhiti om illari
Tashqi muhitni aniqlashning bir uslubi omillami ikki asosiy 
guruhga ajratishdir: 
bevosita t a ’sir muhiti
va 
bilvosita t a ’sir muhiti.
Bevosita ta’sir muhiti omillariga ta ’minotchilar, m ehnat resurslari, 
davlat boshqarish qonunlari, iste’molchilar, raqobatchilar kiradi. 
Bilvosita ta ’sir muhiti omillariga tashkilot operatsiyalariga to ‘g ‘ridan- 
to ‘g ‘ri va tez ta’sir etmaydigan, lekin baribir ta ’sirga ega bo‘lgan 
omillar kiradi. Ularga iqtisodiy holat, fan-texnika taraqqiyoti (FTT), 
ijtimoiy-madaniy va siyosiy o ‘zgarishlar, boshqa mamlakatlardagi 
voqealar kiradi.
Tashqi muhit xarakteristikalari: tashqi muhit omillarining 
o‘zaro bog‘liqligi; tashqi muhitning murakkabligi; muhitning 
harakatchanligi; tashqi muhitning noaniqligi.
Har bir guruh omillarini k o ‘rib o ‘tamiz. 
Bevosita ta ’sir muhiti:
Ta’minotchilar.
Tashkilotning materiallar, jihozlar, energiya, 
kapital va ish kuchi bilan ta ’minlaydigan boshqa tashkilotlar 
bilan bog‘liqligi, muhitning tashkilotning muvaffaqiyatli faoliyati 
va operatsiyalariga bevosita ta ’sir ko‘rsatishi misoldir. Boshqa 
davlatlardan resurslar sotib olish narx, sifat va miqdor jihatidan 
qulay boTishi mumkin, lekin bir vaqtning o ‘zida almashish kurslari 
o ‘zgarishi yoki siyosiy notinchlik kabilar xavf solib turadi.