‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

saqlanadi. 
Hujjatlar 
xronologik yoki nom inal belgiga ko‘ra joylashtirilishi lozim.
N om inal belgi - bu n da hujjatlar vazifasiga yoki nom iga k o ‘ra 
(hisobotlar, aktlar, qarorlar, buyruqlar v a h .k .) birlashtiriladi.
Hujjatlar m uayyan oqim da harakat qiladi. H ujjatlar oqimi 
deyilganda hujjatlam ing belgilangan izchillikda tayyorlangan 
paytdan boshlab korxonadan j o ‘natilgunga qadar yoki arxivga 
topshirilgunga qadar harak ati tushuniladi. H ujjat oborotini tartibga 
solish uchun axborot oqim ini, uning barqarorligini, paydo boMishi 
va vazifasini o ‘rganish lozim . Hujjat oborotini takom illashtirish 
k o ‘p jihatdan korxona rahbari yoki m enejerga bogMiqdir. Bundan 
tashqari korxonaga k iradigan axborotlar anchani tashkil etadi. Bu 
vaziyatda axborotni «filtrlash» juda muhimdir. Rahbarga faqatgina 
ayni dam da qaror qabul qilishi uchun zarur boMgan axborotlar 
y o ‘naltirilishi kerak. Bu bosqichda rahbarga kotib yoki referant 
k atta yordam berishi m um kin, chunki ular axborotni bajaruvchilarga 
taqsim laydi. U barcha boshqaruv organlari va boMinmalar faoliyatini 
yaxshi biladigan m alakali m utaxasis boMishi kerak.
Imkoni boricha m avjud qonun chegarasida ijrochilarga hujj- 
atlarni im zolashda huquq berish o ‘rinlidir. Bu rahbarning b o ‘sh vaq- 
tin i k o ‘paytirib, xodim larning tashabbusi va m as’uliyatini oshiradi.
0 ‘sayotgan axborot hajm i va hujjatlar oqim i sharoitida 
m enejer mehnatini avtom atlashtirish va kom puterlashtirish katta 
aham iyat kasb etadi. M utaxassislar fikricha 80 % ga yaqin ish 
boshqaruv apparatida tashkiliy, kom puter texnikasi va aloqa 
vositalari yordam ida am alga oshirilishi mumkin.
M enejer m ehnatini yanada takom illashtirish va m ukam mal-
100

---

lashtirish y o ‘lidagi asosiy yo‘nalish bu m ehnat sharoitini yaxsh­
ilash, ish joyini tashkil etish h am da ish xususiyati, ishning aham i­
yati, b o ‘linm alam ing funksional aloqalarini hisobga olgan holda 
rejalashtirishdir.
Boshqaruv apparati xodim lariga sharoit yaratishda sanitar- 
gigiyenik m e’yorlarga rioya qilish, harorat, nam lik darajasi, 
y orug‘lik, to ‘g ‘ri ish tartibi va dam olish katta aham iy atga ega. 
U m um an, boshqaruvning sam aradorligi rahbarningo‘z funksiyalarini 
m uvaffaqiyatli bajarishiga bog‘liq. Zam onaviy m enejerdan yangi 
ilmiy v a te x n ik qarorlar qabul qilish, boshqarish va m ehnatni tashkil 
etishda ilg‘or usullardan foydalanish, ishlab chiqarish zaxiralarini 
ijodiy izlash zamon talablaridandir. M enejer o ‘zida tashkilotchi, 
tarbiyachi, izlanuvchi va m a’m uriy xususiyatlarni jam etishi zarur.
M enejerlar foliyatining 70 % ini turli m ajlislar band etadi. 
Shuning uchun majlislarni to ‘g ‘ri tashkil etish uchun quyidagi 
talablarga amal qilish zarur:
1. M ajlis mavzusi shunday m asaladan iborat boMishi kerakki, 
bu m asala faqatgina jam o a bilan ha! etiladigan boMsin. M avzuni 
m uhokam a qilish bitta majlis bilan chegaralanishi lozim.
2. M ajlis qatnashchilari m uhokam a etilayotgan m asalani hal etish 
uchun yetarli malaka va bilim ga e g a boMishlari zarur.
3. M ajlis mazmuni bilan oldindan barcha qatnashchilarni ogoh 
qilish lozim, chunki ularga qatnashish uchun yetarlicha m aterial 
tayyorlashga vaqt kerak boMadi.
4. M ajlis katnashchilaro‘z ish kunlarini rejalashtiraolishlari uchun 
majlis o'tkazish kuni, joyi, vaqtini oldindan aniq ko‘rsatish lozim.
5. M ajlis rahbari oldindan m ajlis maqsadi va o ‘tkazish shaklini 
o ‘ylab olishi zarur.
Shuningdek, majlis jaray on i, erkin rasmiy m uhokam alar 
o 'tkazish uchun sharoitlarni yaratish ham muhimdir.
Rahbar mehnati sam aradorligini ta ’m inlovchi om illardan yana 
biri qabul qilingan qarorlar am alga oshirilishini n azorat qilishni 
tashkil etishdir. Nazorat rahbam ing doim iy funksiyasi hisoblanib, 
uning ish rejasida hisobga olinishi zarur va m ateriallar bilan rasm iy
101

---

tan ishib chiqish, shaxsiy m a ’ruza uchun chaqiruv, inspeksion 
tashriflar xarakteridan iborat. N azoratning eng qulay shakli m axsus 
m uddatli kartochkalar yordam ida topshiriqlarni hisobga olish 
hisoblanadi. Rahbar boshqaruv apparati va jam oa uchun tinch ish 
m uhitini yaratishi zarur, chunki bunga butun boshqaruv tizim i va 
ishlab chiqarish sam aradorligi b o g ‘liq boMadi.