‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

18

---

2.1-jadval
Maqsadlar va resurslar o ‘rtasidagi bog‘liqlik
Tashkilot
M a te ria lla r
Texnologiya
O d a m la r
A xborot
«IBM»
«Eppl»(i/ch)
Yarim
о ‘Ikazgichlar,
metallar, plast-
massalar
Yig ‘ish
liniyalari
Muhandislar, 
dasturlovchi- 
lar boshqa­
ruvchilar, 
sotuvchilar, 
yig'uvchilar
Bozor tadq- 
iqotlari va 
defektlar 
to‘g ‘risida 
hisobot
« M a k D o n -
alds»
(i-ch/xizmat
ko‘rsatish)
G o‘sht,
kartoshka,
bulkalar,
qog‘oz
Ovqat 
tayy-
o r - la s h n in g
m exa-nizalsi-
y a l a s h g a n
usuli (oshxo-
na jihozlari)
Restoran
boshqa
ruvchilari,
hisobchilar,
sotuvchilar
Sotish 
bo'yicha hi- 
sobotlar, om- 
borxonadagi 
hisob kitoblar 
tayyorlash 
uchun ketadi- 
gan mahsulot 
xarajatlari 
hisoboti
«Federal
ekspress»
(tijorat
xizmati)
Konvertlar, 
manzillar 
uchun yorliqlar
Komputerlar 
reaktiv samo- 
lyotlar, yuk 
mashinalari
Yyetka- 
zib berish 
bo'yicha 
haydovchilar, 
operatorlar, 
m exaniklar
Yuk qayerda 
turganligi, yet­
kazib berish 
xara-jatlari 
va tushum 
to‘g‘risidagi 
axborot
«Katolik
cherkovi»
(notijorat
xizmat)
Shag'am, 
xushbo‘y 
narsalar, 
bibliya
Telefon,
transport,
komputerlar
Mullalar,
poplar
Bibliyaga 
jo ‘natmalar, 
cherkov va 
cherkov mak- 
tablari uchun 
xarajatlar
* 
Kursiv orqali belgilangan resurslar, mazkur tashkilot uchun
birlamchi ahamiyatga ega.
Resurslar.
Umumiy holda har qanday tashkilotning maqsadi 
natijalarga erishish uchun resurslarni shakllantirishda iborat. 
Tashkilot foydalanadigan asosiy resurslar, bular odamlar (inson 
resurslari), kapital, moddiy resurslar, texnologiya va axborot.
19

---

Tashqi muhitga bog‘liqlik.
Tashkilotning muhim xususi- 
yatlaridan biri uning tashqi muhit bilan o ‘zaro bog‘liqligidir. 
Tashkilot ham resurslar sotib olishda, ham iste’molchilar bilan 
munosabatda tashqi muhitdan to‘la bog‘liq bo‘ladi. Tashqi muhit 
termini iqtisodiy sharoitlar, iste’molchilar, kasaba uyushmasi, 
hukumat qonunlari, raqobatchi tashkilotlar, texnika, texnologiya 
va boshqalarni o ‘z ichiga oladi. Bu o'zaro bog‘liq omillar tashkilot 
ichidagi hamma ishlarga ta ’sir etadi. Rahbariyat doimo tashqi muhit 
omillarini inobatga olishi lozim.
Gorizontal 
m ehnat 
taqsimoti.
Tashkilotning 
muhim 
xususiyatlaridan biri mehnat taqsimoti hisoblanadi. Hech boMma- 
ganda, bir m aqsadga erishish uchun ikki kishi birga ishlasa ham, 
ular ishni o ‘zaro boMib olishlari kerak. Barcha ishni tarkibiy 
komponentlarga taqsimlash odatda gorizontal mehnat taqsimoti 
deb yuritiladi. Katta ish hajmini ko‘p sonli kichik ixtisoslashtirilgan 
topshiriqlarga b o ‘lish orqali, shu ishni har bir ishchi mustaqil 
bajarishiga nisbatan bir necha baravar ko‘p mahsulot ishlab chiqarish 
imkoniyati paydo boMadi.
B o ‘linmalar.
Murakkab tashkilotlar o ‘ziga xos aniq vazifa- 
lami bajaradigan va aniq maxsus maqsadlarga erishadigan boMin- 
malarning shakllanishi hisobiga aniq gorizontal mehnat taqsimotini 
amalga oshiradi. Bunday boMinmalar odatda boMim yoki xizmat 
deb yuritiladi. «M akDonalds» korporatsiyasi tashkilotning har bir 
asosiy funksiyasi uchun maxsus boMinmalarga ega, bu boMinmalar
— marketing, sotish, sotib olish, ko‘chmas mulk boMimlari va h.k. 
«MakDonalds»dagi yoki boshqa tashkilotlardagi bu boMinmalar 
o ‘zining xususiy, kichik va aniq boMinmalariga ega.