Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti (unec) İl 9, Cild 9, yanvar-mart 2021

 
Cədvəl 2. (8)-in əsas statistik xarakteristikaları 
Dependent Variable: LOG(DE) 
Method: Least Squares 
Date: 04/06/21 Time: 17:50 
Sample (adjusted): 1961 2020 
Included observations: 60 after adjustments 
Convergence achieved after 45 iterations 
MA Backcast: 1960 
Variable 
Coefficient 
Std. Error 
t-Statistic 
Prob.
N.S.İsmayılov: Dünya əhalisinin dinamikası və onun ekonometrik proqnozlaşdırılması 

---

36 
C 
15.10947 
0.182193 
82.93110 
0.0000 
@TREND 
0.011531 
0.001906 
6.050828 
0.0000 
DUMMY2020COVID 
-0.007102 
0.003648 
-1.946477 
0.0567 
AR(11) 
0.702681 
0.096497 
7.281903 
0.0000 
MA(1) 
0.999848 
0.101565 
9.844441 
0.0000 
R-squared 
0.999004 Mean dependent var 
15.45636 
Adjusted R-squared 
0.998931 S.D. dependent var 
0.274755 
S.E. of regression 
0.008982 Akaike info criterion 
-6.507523 
Sum squared resid 
0.004437 Schwarz criterion 
-6.332994 
Log likelihood 
200.2257 Hannan-Quinn criter. 
-6.439255 
F-statistic 
13788.00 Durbin-Watson stat 
0.367345 
Prob(F-statistic) 
0.000000 
Inverted AR Roots 
.97 
.81+.52i 
.81-.52i 
.40+.88i 
.40-.88i 
-.14+.96i 
-.14-.96i 
-.63-.73i 
-.63+.73i 
-.93+.27i 
-.93-.27i 
Inverted MA Roots 
-1.00 
Model (8)-dən belə nəticəyə gələ bilərik ki, baxılan illər ərzində dünya əhalisinin 
dəyişməsinin 99,9%-i modelə daxil edilən izahedici faktorların dəyişməsi ilə izah edilə 
bilər (R-squared=0.999004). Dəqiqləşdirilmiş determinasiya əmsalının qiymətinin 
determinasiya əmsalının qiymətinə xeyli yaxın olması bu fərziyyənin heç də təsadüfi 
olmadığını göstərir (Adjusted R-squared=0.998931). 
Adekvat ekonometrik modellərin qurulmasının ən mühüm şərtləri reqressiya tənliyinin 
qalıqlarının Qauss-Markov şərtlərini ödəməsidir [11]. Qauss-Markov teoreminə görə 
qalıqların üzərinə qoyulan şərtlər ödənildikdə, ən kiçik kvadratlar üsulu ilə tapılan 
parametrlərin qiymətləri meyilsiz və effektivdir [12, səh. 62]. (8) modelinin statistik 
xarakteristikaları və müvafiq testlər göstərmişdir ki, model adekvatdır.
Beləliklə, (8) modelindən alınır ki, hər il dünya əhalisinin sayı 1,1531% (təxminən 
1,15 faiz) artır. 2019-cu ilin sonunda yaranan və 2020-ci ilin əvvəlində pandemiyaya 
səbəb olan COVİD-19 virusu dünya əhalisinin artımına təsirsiz olmamışdır. Belə ki, 
bu faktor dünya əhalisinin orta artım faizini 0,7% aşağı salmışdır.