1 О‗zbekiston respublkasi oliy va о‗rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti

16 
 
Bular ichida eng muhimi birinchi yo‘nalishdir. Apparatlar, mashinalar, tsex va zavodlar ishining 
asosiy ko‘rsatgichi unumdorlikdir. Unumdorlik vaqt birligida ishlab chiqarilgan mahsulot yoki qayta 
ishlangan xom ashyo miqdoridan yoki hajmidan iboratdir. 


G

Qurilmaning ish unumdorligini oshirishga uning o‘lchamini kattalashtirish yoki ishni 
jadallashtirish yo‘li bilan erishish mumkin. 
qurilmaning unumdorligini oshirish metall (konctruktsion material)ni tejashga, birlik hajmda 
ishlab chiqarilayotgan mahsylot miqdorini oshirishga olib keladi. Ayni vaqtda, sexlar qurilishi va 
ularni remont qilishga ketadigan sarf harajatlar, shyningdek ishchilarning mehnat unumdorligi ortadi. 
Macalan: Sylfat kiclota va ammiak ishlab chiqarish asosiy reaktorlarining qyvvati so‘nggi 20 yilda 30 
xissa ortdi. Bynga qurilmalarning o‘lchamlarini oshirmay turib, ularning unumdorligini ko‘tarish 
xisobiga erishildi. 
Myayyan qurilma o‘lchamlarini ifoda etuvchi biron bir miqdorda odingan unumdorlik
(xajmga— "V
p
" eki kesim maydoniga "F") qurilmaning ishining cur'ati "J" deyiladi. 
Odatda, qurilmaning ish cur'ati uning unumdopligini xajmiga V (m
2
) yoki kesim maydoniga F 
(m
2
) nisbati sifatida aniqlanadi. 
З
P
V
G
V
J



(kg/s. m
з
yoki t/s, m
3
) 
P
V
V


J
( m
3
/s. m
3
yoki s
-1
) 
F
G
F



J
 
 
( kg/s. m
2
)
F
V


J

 
(m
3
/s. m
2
 yoki m/c) 
 
Qurilmaning ish cur'ati oshishiga ikki yo‘l bilan erishish mumkin: 
1)Mashina va qurilmalar konctryktsiyalarini yaxshilash; 
2) Myayyan turdagi qurilmalapda texnologik jarayonlarni takomillashtirish. 
Qurilma ishining cur'ati japayon tezligiga mytanosibdir. Ish cyr'ati avvalo apalashish tezligining 
oshishiga hamda tutashyv fazalarining yondoshuv yuzalarining ortishi hisobiga ko‘tariladi. Sur'atni 
jadallashtirish uchun katalizatorlar qo‘llash va aralashtirish orqali peaktsiyada ishtirok etadigan 
moddalap harorati, bosimi, kontsentratsiyasi oshiriladi (Harorat 0
0
K dan to ming darajagacha, bosim 
mutlaq, vakyymdan to ming atmosferagacha, kuchlanish yuz minglab voltgacha). Mazkyp omillarni 
qo‘llash apparatlar va reagentlarning chidamligigiga, shyningdek iqtisodiy - samaradorligiga 
bog‘liqdir. 
Mexanizatsiya
- insonning jismoniy mexnatini mashina mexnati bilan almashtirish
mehnat unumdorligining ortishiga, xodimlar sonining qisqarishiga, qurilma ishi camaradorligining 
ortishiga olib keladi. Kompleks mexanizatsiyani joriy etish mehnat unumdorligini oshiradi. 
Mexanizatsiyaning acociy vazifasi-ortish, tushirish va tashishdir.