t p ning qiymatini aniqlash uchun kuzatuv
skvajinasida indikator
konsentratsiyasining vaqt bo'yicha o'zgarish grafigi chiziladi. Sanoqning
bolanish nuqtasi sifatida harakat boshlangan
skvajinadagi indikator
konsentratsiyasining pasayishi boshlangan vaqt qabul qilinadi. Filtratsiya tezligi
V ning qiymati quyidagi formuladan topiladi:
V = 0,785£d / kg,
(11.2)
bu yerda:
%
= (l//)ln(jV ,/N 0) — indikatorning suyilish koeffitsienti;
t — indikator konsentratsiyasi o'zgarishining boshlang'ich qiymati No
dan oxiigi qiymati Nt gacha bo'lgan vaqt;
d —
bosh skvajina diametri;
kg — skvajina titrashining ta’siri koeffitsienti.
Yangi kam ishlatilgan filtlar uchun k, = 2, eski filtlar uchun kg = 1
olinadi.
Filtratsiya koeffitsienti К bosh skvajina
uchun quyidagi formuladan
aniqlanadi:
К = V / I, (11.3)
Kuzatuv skvajinalari uchun К = Um / I,
(11.4)
Bu yerda:
I = A h / £ ~
oqim gradienti bo'lib, quyidagi formuladan
topiladi:
I = ( f n-hH)/^,(11.5)
Bu yerda: hn, hH — bosh va kuzatuv skvajinalaridagi suv sathlari.
Indikatorlar sifatida tritiy, natriy — 24, oltingugurt (sera) — 35, temir
59, brom
82, rubidiy — 86 va yod -131 radioaktiv kimyoviy birikmalari
qo'llaniladi. Indikatorni tejash uchun iloji boricha gruntga kam shimiladigan
birikma va izotoplardan foydalanish tavsiya etiladi.
11.4. Gruntlar zichligi va namligini aniqlashda dala usullari
To'g'onlami ta’mirlash, yo'l vagidrotexnika inshootlari qurilishda gruntlar
zichligi va namligini aniqlash zarurati tug'iladi. Buning an’anaviy usullardan
afzalligi shundan iboratki, bunda o'lchovlar bevosita dala sharoitida amalga
oshiriladi; o'lchovlar qayta-qayta olinishi mumkin, gruntlar zichligi va namligini
uzviy ravishda kuzatib borsa bo'ladi.
Skvajinaning chuqurligi 30
m ni tashkil etishi mumkin, bu hoi grunt
t p — indikator harakatining hisobiy vaqti.
172
