Microsoft Word Materiallar Full

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

635 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

Fikrimizcə, ölkədaxili və ya xarici bazara çıxaracağımız məhsulun doğru müəyyənləşdirilməsi, renatbellilik üçün çox 

önəmlidir. Nəzərə almalıyıq ki, mövcud bazar şərtləri istehlakçının həyata baxışına paralel olaraq durmadan dəyişir. Bazarın 

10 il əvvəlki aktiv istehlakçıları ilə indiki itehlakçılarını müqayisə etsək, ciddi dəyişikliklərin olduğunu müşahidə edə 

bilərik. Başqa sözlə desək, hazırda uşaq və yeniyetmə yaşlarındakı insan gücünün yaxın gələcəkdə bazarın aktiv 

istehlakçıları olduğu zaman tələblərin necə  dəyişəcəyini  söyləmək, təqribən, çox da çətin deyil. Qloballaşma və 

informasiya texnologiyalarının tətbiqi isə bu işi daha da sürətləndirir. Deməli, rentabelli məhsul istehsalına nail olmaq üçün 

təkcə sənayenin inkişafı şərt deyil. Burada önəmli olan başlıca məqamlardan biri də sənayenin səmərəli inkişafına nail ola 

bilməkdir. İstənilən sahə üzrə istehsal olunan məhsulun qısa müddətdə satışı həmin sahənin daha da inkişafına səbəb olan 

amillərdəndir. Səmərəli strategiya formalaşdıra bilmiş  şirkətlər (adətən, inkişaf etmiş ölkələrdə müşahidə olunur) məhsul 

istehsalını istehlakçının tələbləri  əsasında yerinə yetirərək, risk amilinin azaldılmasına ciddi şəkildə nail olmaqla yanaşı, 

həm də onun maya dəyərinin aşağı salınmasına təmin edə bilirlər. Bu isə o deməkdir ki, satışa çıxarılan məhsul rentabellilik 

üçün başlıca amil olan qiymət siyasətində bazarın ən dayanıqlı və aktiv əmtəələrindəndir. 

Vurğulamaq istədiyimiz məqam odur ki, ölkə sənayesinin inkişafında istehlakçıların tələbləri mütləq nəzərə alınmalıdır. 

Bu zaman yaxın və uzaq gələcəkdə baş verəcək ictimai-siyasi və sosial-iqtisadi dəyişikliklərin (və ya inkişafın) istehlakçıla-

rın tələblərində hansı yeniliklərə səbəb ola biləcəyi doğru təsbit edilməlidir.  

İxrac potensialının artırılması  məqsədi ilə  həyata keçirilən layihələr  əsasında sənayenin inkişafı güclü ölkələrə 

xarakterik haldır. İxracın yüksək olması ölkəyə daxil olan valyuta miqdarının çox olması deməkdir. Bu həm də istehsalçı 

müəssisənin bazar payının genişliyi deməkdir. Ancaq nəzərə almalıyıq ki, kiçik və orta sahibkarlığın inkişafı ölkənin ümumi 

inkişafında daha dayanıqlı hal kimi də  dəyərləndirilir. Kiçik və orta sahibkarların başlıca müştəriləri isə daxili bazar 

hesabına formalaşır. Daxili bazarın təmin olunması idxalın azalmasına, eləcə də ölkədən çıxan valyutanın azalmasına səbəb 

olur. Bu da iqtisadiyyatın güclənməsində, həmçinin xarici bazardan asılılığın azalmasında mühüm rol oynayır. 

Ümumiyyətlə, daxili istehlakın güclü olması istər idxal, istərsə  də ixrac baxımından ölkənin xarici bazardan asılılığını 

azaldan potensialdır. Məsələn, Çinin daxili istehlakı o qədər güclüdür ki, xarici ölkələr Çinə embarqo qoysalar belə, daxili 

istehlakçı gücü dövriyyəni canlı saxlaya biləcək. 

Fikrimizcə, sənayenin səmərəli inkiaşfına nail ola bilmək üçün nisbətən asan və  qısa müddətdə formalaşdırılması 

mümkün olan kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına əhəmiyyət verilməlidir. Kiçik və orta sahibkarların müştəriləri əsasən 

daxili bazarda olduğu üçün, bu vəziyyət idaxalın azalmasına səbəb olacaqdır. Bu həm də ölkədaxili ixtisaslaşmanın səmərəli 

istifadəsinə  də  zəmin verəcəkdir. Digər tərəfdən kiçik və orta sahibkarlığın geniş  şəkildə inkişafı  gələcəkdə böyük 

sahibkarların formalaşmasına zəmin verəcəkdir. 

Yuxarıda qeyd olunanlarla yanaşı, sənayenin səmərəli inkişafında diqqət edilməli ən vacib məqamlaqrdan biri də, elm 

tutumlu sahələrin inkişafını təmin etməkdir. Səmərəliliyin yüksəldilməsi və ya rentabelli məhsul istehsalının təmin edilməsi 

üçün ölkənin ən zəruri gücü hesab olunan əhalisi əsas qüvvə kimi dəyərləndirilməlidir. Azərbaycanda ümumi əhali arasında 

gənc nəslin payının çoxluğu sənayenin səmərəli inkişafı üçün ən ciddi potensial hesab oluna bilər. Gənclər bazarın an aktiv 

istehlakçıları olmaqla yanaşı, həm də bazarda tələblərin dəyişməsində də mühüm rol oynayırlar. Gənclər həm də sənayenin 

inkişafı üçün zəruri olan innovasiyaya daha yaxın baxışa malikdirlər. Qənaətimcə, sənayenin səmərəli inkişafı üçün 

yeniyetmə  və  gənc nəsildə  təşəbbüskar (girişimçi, startup-çı) yanaşmanı inkişaf etdirmək lazımdır. Bu məqsədlə 

aşağıdakıları təklif edirəm: 

Təhsil müəssisələrində təşəbbüskar yanaşma tətbiq və tədris olunmalıdır.  

Təşəbbüskar gənclər üçün dostanə (hərtərəfli dəstəkləklənən) ekosistem formalaşdırılmalıdırılmalıdır. Universitetlərdə 

texnoparkların, həmçinin inkubasiya mərkəzlərinin inkişafı dəstəklənməlidir. 

Dünya sərmayəsindən faydalana biləcək  təşəbbüslərə doğru işlər görülməlidir. Bunun üçün ölkədaxili ekosistem 

münbitləşdirilməli və inkişaf etdirilməlidir. 

Beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsinə ciddi imkanlar tanınmalıdır. 

Dünya elminə hakim olan dilə əhəmiyyət verilməlidir.  

Sənayenin səmərəli inkişafında digər bir məqam isə ölkəni xarici investrorlar üçün cazibə mərkəzinə çevirə bilməkdən 

keçir. Bu zaman yüksək texnologiyaların inkişafına yönləndirilən investisiya müsbət mənada fəqrlilik formalaşdıracaq.  

Xarici investisiyanı emal sənayesinin inkişafına, həmçinin yüksək texnologiyalarına inkişafına yönləndirə bilmək yüksək 

inkişaf etmiş ölkələrə xas olan yanaşmadır.  Bu fəqrliliyi Azərbaycanda sənayenin səmərəli inkişafı startegiyasında başlıca 

məqam kimi formalaşdıra bilmək önəmlidir.  Bu isə elm tutumlu sahələrin beynəlxalq rəqabətə davamlı  inkişaf etdirilməsi 

ilə mümkün olacağı qənaətindəyik.  

Elm tutumlu sahələrin inkişafı fonunda sərbəst bazar şərtləri mentorların inkiaşflına zəmin verəcəkdir. Güclü mentor 

ölkənin ən önəmli sərvətlərin hesab oluna bilər. Mentor - rasional səmərəliliyi ilə ölkəyə böyük qazanc verən beyin gücünə 

malik şəxsdir. Güclü mentorlara sahib ekosistemlərdə elm adamlarının daha səmərəli nəticələri labüddür. 

Nəzərə almalıyıq ki, xarici investisiyanı  cəlb edən önəmli məıqamlardan biri də  həmin ölkəni təmsil edən insan 

gücünün beynəlxalq aləmdə təkcə intelektual davranışları ilə deyil, həm də mentorluq gücü ilə də ölçülür. Güclü mentorları 

isə startupların inkişafına zəmin verən ekosistemlər formalaşdırır. 

---