Abdulla sher axloqshunoslik

Axloqshunoslik va milliy g ‘oyalar falsafasi. 
G arch an d o ‘quv fani 
sifatida m illiy g'oya oliy va o 'r ta maxsus ta’lim tizim ida yaqinda joriy 
etilgan b o ‘lsa-da, uning ildizlari qadim iy m a’naviyat tarixim izga borib 
taqaladi. Z ero , h ar bir milliy m afkura tizim ida axloqiy g ‘oyalar albatta 
o ‘z o ‘rniga ega bo‘ladi, k o 'p g in a axloqiy g‘oyalar zam irida esa milliy 
m afkura unsurlari yotadi. Shu sababli, axloqshunoslik tarixini milliy 
g ‘oya, m afkura tushunchalarisiz va tarixiy davrlarning axloqiy-falsafiy 
tad q iq ini ularning tahliliy in ’ikosisiz tasaw u r qilish m um kin emas.
Axloqshunoslik fani jam iyat a ’zolari va har b ir fuqaroga milliy g ‘oyani 
singdirish vositasi sifatida ham diqqatga sazovor. C hunki milliy g‘oya 
ezgulikka m uhabbat, milliy qadriyatlarga h u rm at-e’tibor, vatanparvarlik, 
m illatparvarlik, fidoyilik, ziyolilik tamoyillarini siyosiy anglash ishtirokida 
talq in etilgan tush u nch alar tizim i tarzida taqdim qilsa, axloqshunoslik 
ularni axloqiy anglash vositasida ro ‘yobga chiqadigan tam oyillar sifatida 
olib qaraydi. Xullas, axloqshunoslik bilan milliy g‘oya o ‘rtasida, xalqona 
til bilan aytadigan b o ‘lsak, et bilan tirnoq darajasidagi yaqinlik mavjud.
3. Axloqshunoslik fanining ahamiyati va vazifalari
Jam iyatim izdagi hozirgi yangilanish jarayonida axloqshunoslikning 
o ‘z o ‘rni bor. U ning oldida yangi dem okratik va huquqiy davlat barpo 
etishga kirishgan m am lakatim iz fuqarolarining, ayniqsa, yoshlarning 
axloqiy darajasiga m as’ullik va h ar tom onlam a kamol topgan zam on 
kishisi tarbiyasini nazariy asoslashdek ulkan vazifalar turibdi. Ularni 
faqat qadim iy va h ar doim zam onaviy bo‘lib kelgan axloqqa yangicha 
yondash uv lar asosidagina am alga oshirsa b o ‘ladi.
Y angicha yondashuvlardan biri — axloqshunoslikda milliy g ‘oya va 
m ustaqillik mafkurasiga e ’tib orn i kuchaytirish bilan bog‘liq. C hunki 
zam o nav iy komil inson a n ’anaviy axloqiy qadriyatlar bilan yo‘g ‘rilgan
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yangicha m afkuram izni o ‘zida m ujassam etgan, milliy g ‘oyani o ‘z ruhiy 
olam iga singdirgan yetuk shaxs b o ‘lm og‘i lozim. U ning qalbida axloq 
mafkuraviylikni va mafkura axloqiylikni o ‘zida uyg‘unlashtirgan m a’naviy 
hodisalarga aylanm og‘i kerak. C hunki m afkura bir yoqlam a, m ah d u d , 
o ‘ta siyosiylashtirilgan g'oyalar tizim i em as, u ham xuddi axloq kabi, 
axloq bilan yonm a-yon turib, insonni yuksak m a’naviy parvozlarga 
d a ’vat etuvchi botiniy kuchdir. P rezident Islom Karim ov b u n i tera n
m antiqiylik bilan shunday ifodalaydi: «U (milliy m afkura — A .S h.) 
insonga faqat m oddiy boyliklar va m oddiy n e ’m atlar uchun em as, aw alo , 
A llo h tao lo a to etg an a q l-z a k o v a t, iy m o n - e ’tiq o d tu fay li yuksak 
m a ’naviyatga erishish uchun intilib yashash lozimligini anglatadigan, 
bu m urakkab va tahlikali dunyoda uning taraqqiyot yo ‘lini yoritadigan 
m ayoqdir»1.
Z ero, milliy g ‘oya bilan um um bashariy qadriyatlar m uvozanatini 
barqaror saqlashni yashash sharti deb bilgan mustaqillik mafkurasi axloqni 
to'ldiruvchi va boyituvchi hodisa sifatida o ‘zining bosh m aqsadini axloqiy 
vazifalarga ham ohang tarzda am alga oshiradi. Shu bois Prezident Islom 
Karimov: «Xalqni buyuk kelajak va ulug'vor m aqsadlar sari birlashtirish, 
m am lakatim izda yashaydigan, m illati, tili va dinidan q at’i nazar, h a r bir 
fuqaroning yagona Vatan baxt-saodati uchun doim o m as’uliyat sezib 
yashashiga chorlash, ajdodlarim izning bebaho merosi, milliy qadriyat va 
a n ’analarim izga m unosib boMishiga erishish, yuksak fazilatli va kom il 
insonlarni tarbiyalash, ularni yaratuvchilik ishlariga d a ’vat qilish, shu 
m uqaddas zam in uchun fidoyilikni hayot m ezoniga aylantirish — milliy 
istiqlol mafkurasining bosh m aqsadidir»2, — deganida m utlaqo haqdir.
M a ’lumki, m am lakatim iz m ustaqillikka erishgani tufayli xalqim iz 
faqat yangi m ustam lakachilik zanjiridangina ozod b o ‘lib qolm adi, balki 
ijtim oiy tuzum o ‘zgarishini boshdan kechirdi va kechirm oqda. Salkam
bir asrlik to talitar tuzum xalqni «tem ir qoMqoplar» yordam ida ushlab 
tu rd i: «yuqori»ning g a p i-g a p , sh a x sn in g fikri 
m u tla q o in o b a tg a
olinm asdi, erkinlikning har qanday k o ‘rinishi davlatga qarshi jin o y a t 
sifatida baholanar, chizib q o ‘yilgan ch iziq d an chiqish m um kin em as 
ed i. J a m iy a t s in fla rg a b o ‘lib ta s h la n ib , u n in g a ’z o la ri y a g o n a
kom m unistik m afkura asosida tarbiy alan ard i. N im an i gapirish yoki 
gapirmaslik, nimani o ‘qish yoki o'qim aslik, nim ani yozish yoki yozm aslik