Seçilmiş əsərləri

QIZIL DIŞ 

 

(Göy üzünün ulduzlu vaxtları) 

 

Əliqulu filosof idi, yəni bu mənada yox ki, özü özünü filosof hesab edirdi, yox 

və  əslində  Əliqulunun filosof olmasından heç özünün xəbəri yox idi, çünki 

filosofluq yemək kimi, evdən çıxıb pul dalınca getmək kimi, kiməsə bir söz demək, 

kiminləsə görüşmək kimi, onun gündəlik həyatının, güzəranının bir hissəsi idi və 

Əliqulu üçün qətiyyən əhəmiyyəti yox idi ki, onun kəşflərini kimsə ondan əvvəl kəşf 

etmişdi, ya yox, onun fikirlərini kimsə ondan əvvəl düşünmüşdü, ya yox; əhəmiyyəti 

yox idi bir də ona görə ki, Əliqulunun o keçmiş  kəşflərdən, o keçmiş yazı-

pozulardan heç xəbəri də yox idi. 

Bu isti iyul gecəsi də ayaqlarını  çəkə-çəkə  tərin-qanın içində, yorğun-arğın, 

Bakının dağlıq məhəlləsindəki evinə gedə-gedə fikirləşirdi ki, bu dünyada nə birinci 

adamdı ki, əzab-əziyyətlə çörək pulu qazanır, nə  də axırıncı adamdı, dünyanın öz 

qanunları var və bu qanunlar nə kommunizmə – Əliqulunun əvvəllər, yəni, ömrünün 

böyük hissəsini yaşadığı dövrə – baxır, nə  də kapitalizmə – indi, ömründən nə 

qalmışdısa, onu yaşadığı dövrə və nə qədər dünyanın qarasına deyin, bunun mənası 

yoxdu. Kim görüb, dünyanın hansı böyük alimi bunun şahidi olub ki, misal üçün, 

ərik ağacı  əkmisən,  əvəzində armud bitib, ya elə  ərik ağacı  əkmisən, üstündə 

əriklərlə bərabər, bircə dənə də armud, ya alma, ya nəsə naməlum bir meyvə bitib?  

Əlbəttə, bunu heç kim görməmişdi və  yəqin, bundan sonra da heç kim də 

görməyəcəkdi ki, Əliqulunun bu sualının cavabında: «– Hə!– desin.– Mən 

görmüşəm!» və əslində bu cavaba bir ehtiyac da yox idi və ümumiyyətlə, Əliqulu bu 

sualı başqalarına yox, özü özünə verirdi və gecənin qaranlığında da onun üçün gün 

işığı kimi aydın olan həmin cavabı da özü verirdi. 

Və o bürkülü iyul gecəsi Əliqulu gəlib evlərinə girəndə, təzə çörəyi, az qala, bir 

kilo pendiri mizin üstünə qoyanda, hələ cibindəki dörd mini də yadına salanda 

ürəyində Allaha şükür elədi, çünki sabah sübh tezdən Əliqulu evdən çıxanda arvad 

da bazara gedib o pula çiy tum alacaqdı, gətirib evdə qovuracaqdı və həyətin küçəyə 

açılan qapısı ağzında həmişəki kətilində oturub o qovrulmuş tumu köhnə yüzqramlıq 

stəkanla müştərilərə – məhəllə uşaqlarına, yoldan ötən qız-gəlinə satacaqdı və bütün 

bu gözəl işlərdən sonra arvadı deyəndə ki, bu gecədən daha yerlərini damda salacaq, 

Əliqulunun kefi əməlli-başlı duruldu, elə bil, yorğunluğu da azaldı, ayaqlarının 

ağrısı-sızıltısı da; elə bil, bir az toxdadı və arvadı bir kasa isti soğanbozbaşını gətirib 

onun qabağına qoyanda və o da o təzə çörəkdən bir yekə loxma kəsib kasanın içinə 

doğrayanda, fikirləşdi ki, hələ bilmək olmaz ki, dünyada kimin dərdi-səri çoxdu: 

hansısa böyük bir padşahın, yoxsa onun, yəni, Əliqulunun?