Азярбайжан Республикасы Тящсил Назирлийи
Yüklə 5,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
SİTORESEPTOR ANLAYIŞI Reseptorlar-kimyəvi təbiətinə görə hüceyrədə müəyyən spesifik funksiyalar yerinə yetirən xüsusi zülallardır. Onlar hüceyrənin səthində, sitoplazmada, nüvədə yerləşərək hormonlar neyromediatorlar, böyümə faktorları, sitokinlər və ya hüceyrənin təsirinə digər xarakterik reaksiyalar göstərirlər. Özlərinin lokalizasiyasından asılı olaraq onları iki yerə bölmək olar: səthi reseptorlar və hüceyrədaxili reseptorlar. Hüceyrədaxili reseptorlar sitoplazmatik və nüvə reseptorlarına bölünürlər. Səthi reseptorlar sitomembranın xarici zülallarından və qlükokaliksdən yaranırlar. Onlar polyar liqandlar (hormonlar, neyromediatorlar, böyümə faktorları və s.) üçün nəzərdə 66 tutulub hüceyrə daxilinə keçə bilmirlər, öz təsirlərini xarici reseptorlarla və ikinci ötürücü vasitələrlə göstərirlər. Reseptorlar funksiyalarına görə katalitik reseptorlara, ion kanalları ilə əlaqəli olan reseptorlara, K- zülalarla əlaqəli olan reseptorlara və sitoskeleti hüceyrəkənarı matrikslə əlaqələndirən reseptorlara bölünürlər. 67 Yağda həll olan siqnallar, məsələın hormonlar və bəzi vitaminlər sadəcə olaraq membrandan diffuziya edə bilirlər. Onların reseptor zülalları, adətən hüceyrə daxilində olur. Əksinə, siqnalların böyük əksəriyyətinin liqandı suda həll olan komponentlər və ya fiziki təsirlərdir, ona görə də onlar membranın lipid təbəqələrini kəsib hüceyrə daxilinə keçə bilmirlər. Buna görə də onların reseptorları membrana sarınmış olurlar və hüceyrə səthi reseptorları adlandırılır. Hüceyrə səthi reseptorları zülal molekulları olub üç rayondan təşkil olunmuşlar: (1) transmembran spiral rayon; (2) hüceyrəxarici ilgəklər; və reseptorun N-sonluğu (3) hüceyrədaxili sitoplazmatik ilgəklər və reseptorun C- sonluğu. Bu zülallar hüceyrəxarici ilgəklərlə liqandlardan alınmış siqnalları hüceyrə daxilinə ötürür və hüceyrədaxili ilgəklərlə siqnallar ilkin siqnal mesencerlərinə (vasitəçilərinə) ötürülür . Şəkil 24. Hüceyrə səthi reseptorlar.Bu reseptorlar membrana sarınaraq hüceyrə xaricində olan siqnalları təyin edib onları hüceyrə daxilinə ötürürlər. 68 Hərçənd ki, hüceyrə səthi reseptorlar siqnalları qəbul edib hüceyrə daxilində ötürmək yollarına görə fərqlənirlər, amma bütün eukariotik reseptorlar əsasən üç fərqli böyük ailəyə bölünürlər: 1. İon kanalları ilə əlaqəli reseptorlar; 2. G-zülallarla əlaqəli reseptorlar; 3. Fermentlə əlaqəli reseptorlar. Yüklə 5,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|