Neriman Qurban indd

XXXI FƏSİL

“XANIM QURBAN SƏİD”

 Muhamməd Əsəd bəy

 Vyana, yanvar-dekabr 1937-ci il

 Allah indiyədək ona qarşı mərhəmətli olmuşdu, artıq bir 

neçə dəfə çətin vaxtlarında xilaskar mələklərini göndərmişdi...

 Anasının intiharından sonra frau Şulteni yollamışdı, indi 

qazandıqlarında o şəfqətli və sədaqətli qadının payı az deyil-

di; Berlindəki ümidsiz vaxtlarında frau Köpkeni göndərmişdi, 

çıxılmazlıqdan qurtulmaqda onun köməyi əsas rol oynamış-

dı;  Valter  Merinqi  rastına  çıxarmışdı,  o  olmasaydı,  “Şərq 

məsələləri  üzrə  ekspert”  kimi  məşhurlaşmazdı;  Məhəmməd 

Əsədi  –  Leopold  Veysi  rast  gətirmişdi,  onsuz  “böyük 

məqsədlər”in nə olduğunu dərk eləməzdi; Erika Lyövendalla 

rastlaşdırmışdı, o olmadan kitablarını bu qədər sürətlə yaza 

bilməzdi;  Verner  Şendeli  qarşısına  çıxarmışdı  –  yazıçı  Leo 

Əsəd bəy kimi ona çox şeylər borcluydu...

 İndi də Elfrida fon Ehrenfels fon Bodmershofla tapışdır-

mışdı, bu da Allahın daha bir lütfüydü. Daha doğrusu, köhnə 

dostu Ömər-Rolf fon Ehrenfelslə Elfrida fon Bodmershofun 

---

480

evləndiklərindən yenicə xəbər tutmuş, xanım fon Ehrenfelsdən 

də maraqlı, cəlbedici təklif almışdı... 

 Macarıstan kralı və Avstriya imperatoru Kayzer I Frans İo-

sif tərəfindən titula layiq görülmüş Ehrenfelslər və Bodmers-

hoflar  əcdadlarından  miras  qalan  qonşu  qəsrlərdə  yaşamış, 

günlərini  həm  də  Hasbeburqların  gözəl  şəhərlərindən  olan 

Praqada keçirmişdilər. Rolf və İmma Ehrenfelslər Elfrida və 

Villi  Bodmershoflarla  ayrılmaz  dost  idilər,  hətta,  onları 

“dördlər dəstəsi” də adlandırırdılar. Uşaqlıq və gənclikləri bir 

yerdə keçdi. Bunun da nəticəsi İmma və Villinin evlənmələri 

oldu.

 Elfrida dəstədəkilərin hamısından böyük idi, təhsil almaq 

üçün  Amerikanı  seçdi,  Kaliforniyanın  Stemford  universi-

tetində  iqtisadiyyatı  öyrəndi,  arxeoligiyayla  maraqlandı, 

hətta yazıçılıq eləməyə cəhd göstərdi.

  Ondan  yeddi  yaş  kiçik  olan  Rolf  fon  Ehrenfels  həddi-

büluğa çatan kimi orduya getdi, Şərq cəbhəsində ağır yarala-

nıb geri döndü. Amma özüylə cəbhədən daha bir xəstəlik – 

“Şərq xəstəliyi” də gətirmişdi, Şərqlə, xüsusilə türklərlə bağlı 

nə vardısa, onu bərk maraqlandırırdı. Bu sevginin nəticəsi də 

İslam dinini qəbul eləməsi olmuş, üstəlik, on il əvvəl Vyana-

da “Şərq birliyi” yaratmışdı.

 Rolfun atası Kristian fon Ehrenfels psixologiya professoru 

idi,  Praqa  universitetində  dərs  deyirdi,  Ziqmund  Freydlə 

yaxın münasibətləri vardı, onunla müntəzəm yazışır, irqlərin 

biologiyasıyla  maraqlanırdı.  Professor  fon  Ehrenfelsin 

tələbələri  arasında  Frans  Kafka  da  olmuş,  gündəliklərində 

müəllimi barədə xoş sözlər yazmışdı, xüsusilə, insanın qanın-

da, azı, bir damcı yəhudi qanı olmasının üstünlüyü barədə 

fikri çox xoşuna gəlmişdi. Anası Emma fon Ehrenfelssə Rolfla 

İmmanın “Şərq xəstəliyi”nə tutulmasından narahat idi, “Pra-

ger Tagblatt” qəzetində Herman Hesseyə açıq məktub yazıb 

ondan bu məsələdə məsləhət də istəmişdi. 

  Berlində  Əsəd  bəyə  rast  gələndə  Ömər-Rolfun  keçdiyi 

həyat  yolunun  qısa  tarixçəsi  bundan  ibarət  idi.  Sonra 

---

481

evlənmişdi, amma ailə həyatı uğursuzluğa düçar olmuş, Vya-

naya qayıdandan sonra Elfridayla təzədən yaxınlaşmış... və 

birgə  yaşamaq  qərarına  gəlmişdilər  –  beləliklə,  “dördlər 

dəstəsi”  yenidən  bərpa  olunmuşdu.  Bununla  belə,  tale  yenə 

üzünə gülmürdü, hələ atalıq sevincini yaşaya bilməmişdi.

  Görüşdüklərinin  səhəri  gün  Ömər-Rolf  qonağını  arvadı 

Elfridayla tanış eləyəndə Leo-Əsəd bəyin canındakı ümidsiz-

lik duyğusu yox olmamışdı: daha Verner Şendellə bütün iş-

güzar münasibətləri kəsilmişdi, Centile Covannidən hələ səs-

soraq yox idi, Hilda Pauli ancaq vasitəçilik eləyə bilirdi, digər 

işlərisə indiyədək yoluna düşməmişdi, Rolf Passerin imkan-

ları o qədər də geniş deyildi, satış şəbəkəsi zəif olduğundan 

qələmhaqqı ödəməkdə çətinlik çəkirdi.

 İndi budur, Elfrida ilk görüşdəcə Əsəd bəyin vəziyyətilə 

maraqlanır, kitablarını oxuduğunu, canlı, maraqlı, cəlbedici 

hesab elədiyini deyir, ağlına gələn ideyanı həyata keçirmək 

barədə fikirləşir: cəmi üç həftə bundan əvvəl “E.P.Tal və Ver-

laq”  nəşriyyatının  sahibi  onu  yanına  dəvət  eləmişdi,  köhnə 

tanışlar  idilər,  Elfida  Ernstin  arvadı  Lüsini  gəncliyindən,  o 

hələ Traub soyadı daşıdığı vaxtlardan tanıyırdı; hətta Ömər-

Rolfla  boş  vaxtlarında  Otmar  Steynmetz  imzasıyla  vyanalı 

xristianla  hindi  müsəlmanın  sevgisindən  bəhs  eləyən