Neriman Qurban indd
Yüklə 2,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
nımda qalmayasan. Sənin geriyə biletini alaram. İstədiyin vaxt
Berlinə qayıda bilərsən. Burda olduğun müddətdə ixtiyarında yayda sərin (amma qışda çox soyuq) ərəb evi olacaq. Birgə vaxt keçirəcəyik. Burda çoxlu kitabım var. Ətrafdakı qeyri-adi mənzərələrə bax- maqdan yorulanda kitab oxuya bilərsən”. O da çox götür-qoy eləmədən bu təklifdən yararlanmaq qərarına gəlmişdi. Yaz özünü yenicə bildirirdi. Leopold indi Qüdsün istidən qovrulduğunu xəyalına gətirib səfərin münasibliyindən şübhələnməyə başlayırdı. Əlbəttə, atası ondan inciyib, oğlu onun bütün zəhmətinin üstündən xətt çəkdi. Amma Leo bədbəxt elm adamı olmaqdansa, öz arzusunun arxasınca getməyi daha düzgün sayırdı. Düzdü, hələ əsl arzusunun nə 205 olduğunu da düz-əməlli bilmirdi: qəzetdə işləmək istəyirdi, bəxti gətirdi, məqsədinə çatdı. Şübhəsiz, tezliklə daha da irəli gedə bilərdi, amma psixiatr dayısının dəvəti hər şeyi dəyişdi. Əslində, Qüdsdə bir həftə-on gün qalmaq, sonra həyatını necə yaşamaq barədə qəti qərara gəlmək fikrindəydi. Çox istəyirdi, Vyanada qatardan düşüb atasıyla barışsın, amma əmin idi ki, bu tezliklə günahlarını bağışlamayacaq. Üstəlik, atasının evlənməsindən xəbər tutandan sonra qəlbin- də ona qarşı inciklik də baş qaldırmışdı. Münhendə əyləşdiyi qatar Buxarestdə dayananda Leopold Veys heyifsiləndi: çox təəssüf, bu şəhəri doyunca gəzmək im- kanı yoxdu, mənzilə çatmaq barədə düşünməlidi. Konstanti- nopoldan və Anadoludan keçib-getmək barədə fikirləşmək olmazdı, orda döyüşlər hələ başa çatmamışdı, İskəndərin yolu təhlükəliydi. Axır ki, çıxış yolu tapdı, Konstansa limanına yollanıb İsgəndəriyyəyə gedən gəmiyə bilet aldı. İsgəndəriyyədən Yaf- faya, Yaffadan Qüdsə qatarla getdi... ***
...Kiçik dayısı qədim şəhər divarının səkkiz qapısından biri olan, 1538-ci ildə Qanuni Sultan Süleymanın tikdirdiyi, 1898- ci ildə Kayzer II Vilhelmin şəhərə rahat girməsi üçün sökül- müş Yaffa Qapısı yaxınlığında yaşayırdı. Leo Sultan Əbdülhəmidin ucaltdığı saat qülləsini görmədi: Fələstini ələ keçirmiş ingilislər onu lap bu yaxınlarda sökmüşdülər ki, gi- rişin görkəmini pozur. Dayısı onu vəcdlə qarşıladı. Evi təzəcə tikdirib köçmüşdü, görünür, işləri də pis getmirdi: “Harda qaldın, Leo?! – Gəlişindən məmnun halda onu qu- caqladı. – Səni çox gözlədim”. “Hər halda, ümidvaram mənim bura köçüb yerləşməyim üçün gözləmirsən”, – Leo onun təkidli dəvətinin altında nə gizləndiyini öyrənmək məqsədilə zarafatyana dilləndi. 206 “Niyə də köçməyəsən? – Dorian kefikök halda cavab ver- di. – Böyük hadisələr ərəfəsindəyik, cavan oğlan. Sənin də tarixdə qalmaq şansın var!” “O nə şansdı, elə?” – Leopold hər şeyi dərhal bilmək istəyirdi. “Tələsmə, hələ yoldan gəlmisən, dincəl, hər şey öz vaxtın- da baş verəcək”, – dayısı sirli təbəssümünü üzündən əskik eləmirdi. Leonun böyük dayısı oftalmoloq Arye Feygenbaum da bu şəhərdə yaşayırdı. Qüdsə doqquz il əvvəl köçmüş, iki il əvvəl ilk yəhudi oftalmologiya jurnalının əsasını qoymuşdu. İndi Xadassa xəstəxanası oftalmoloji şöbəsinin müdiriydi. Günü sabah ona da baş çəkəcəkdi... Əlbəttə, şəhər xoşuna gəldi. Amma onu daha çox ərəblər maraqlandırırdı. “Frankfurter Zeitunq” qəzeti ştatdankənar müxbir kimi, ondan həyəcanlandırıcı yazılar və Şərq barədə vəd verdiyi kitabı gözləyirdi. Dəvətin əsl səbəbisə bir neçə gün sonra məlum oldu. “Doktor Veysman səninlə görüşmək istəyir”, – dayısı təntənəylə xəbər verdi. Doktor Veysman? Dünya sionistlərinin başçısı doktor Haim Veysmandısa, əlbəttə, tanıyır, haqqında çox eşidib. Amma Veysmanın onunla nə işi var axı? Tərəddüdünü görən dayısı onu cəsarətləndirdi: “İndi bizə ağıllı, savadlı, qabiliyyətli gənclər daha çox la- zımdı, Leo. Hədəfimizə çatmaq üçün hələ çox işlər görməliyik, lap çox”. Şübhəsiz, hədəfləri Fələstin torpaqlarında İsrail dövləti qurmaqdı. Amma bütün bunlar necə olacaqdı, Leopold Vey- sin də bu məsələyə nə dəxli vardı? ...Doktor Veysmanla yerli tanışların birinin evində rastlaş- dı. Sonra bu görüşü dəfələrlə xatırlayacaq, hətta qələmə ala- caqdı. Veysman iri və gərgin addımlarla otaqda o baş-bu başa gedir, bədəninin hərəkətləri sonsuz enerjisini üzə çıxarır, ağıllı, sirayətedici baxışları adamı, az qala, hipnoz eləyirdi. 207 “Milli dövlət qurmaq üçün bizə pul, həm də çox pul lazım- dı, – deyirdi. – Amma Avropadakı adamlarımız xəyallarımızı gerçəkləşdirmək naminə lazımi marağı göstərmirlər”. Doktor Veysman Berlindən gəlmiş gənclə isti görüşdü, sonra milli hədəflərinin ümumi mənzərəsini cızdı. “Yaxşı, bəs ərəblər necə olacaq?” – sual Leopoldun ağzın- dan qəfil çıxdı. Görünür, doktorun monoloqunu kəsməsi çox gözlənilməz idi, o, yavaşca oğlana tərəf döndü, əlindəki qəhvə fincanını alçaq masanın üstünə qoydu, təəccüblə sualı təkrar elədi: “Ərəblər necə olacaq?” “Əlbəttə, hər şeyə rəğmən, ərəblər yenə bu ölkədə çox- luqda deyillərmi? Onların açıq-aşkar, qətiyyətli etirazları müqabilində Fələstini öz Vətəninizə çevirməyə necə ümid eləyə bilərsiniz?” – Leopold doğrudan da buna təəccüblənirdi. Doktor Veysman çiyinlərini silkələyib istehzayla güldü: “Ümidvarıq ki, bir neçə iləcən onların çoxluğu-filanı qal- mayacaq!” Leopold Veyssə Avropadan, Berlindən gəlmişdi, ağlını və bacarığını göstərməliydi: “Ola bilər. Bu məsələyə uzun illərdi məşğul olduğunuza görə, mövcud vəziyyəti məndən yaxşı bilirsiniz. Tutaq ki, ərəb müqavimətinin yolunuza çıxardığı maneləri aradan qal- dıra bildiniz. Bəs məsələnin əxlaqı tərəfi necə olsun? Bu sizi narahat eləmirmi? Çoxdan bəri bu ölkədə yaşayan adamları qovmağın sizin tərəfdən böyük haqsızlıq olacağı barədə heç fikirləşmirsinizmi? “Amma bura bizim yurdumuzdu, – doktor Veysman qaş- larını dartıb cavab verdi, – biz yalnız əlimizdən haqsızcasına alınan bir şeyi geri qaytarmaq istəyirik, vəssalam”. “Bununla belə, az qala, iki min ildi Fələstindən uzaqda ya- şayırsınız. Üstəlik, iki min il əvvəl bu ölkədə hakim olduğu- nuz günləri üst-üstə yığsanız, beş yüz belə eləməz. Əgər belədisə, ərəblərin də İspaniyaya iddiası ola biləcəyini
208 düşünmək lazımdı, onlar İspaniyada sizdən çox – təqribən yeddi yüz il hökmranlıq eləyiblər... Üstəlik, o ölkədən çox yox, cəmi beş yüz il əvvəl çıxıblar”. Doktor Veysman gözləmədiyi səbirsizliklə dilləndi: “Səfehlikdi, əməlli-başlı səfehlikdi. Ərəblər İspaniyanı an- caq fəth yoluyla ələ keçirmişdilər. İspaniya heç vaxt onların doğma və təninə çevrilmədi, buna görə də axırda ispanlar tərəfindən qovulmaları qaçılmaz idi. “Bağışlayın, mənə elə gəlir ki, burda böyük bir tarixi həqiqət nəzərdən qaçırılır; unutmayaq ki, ibranilər də Fələstinə fateh kimi giriblər. Onlardan qabaq burda semitik, konsemitik, bir çox yerli tayfalar vardı... Bütün o qəbilələr İs- rail və yəhudi krallıqları zamanı bu ölkədə yaşamağa davam elədilər... Bu gün bizim suriyalı, fələstinli ərəblər kimi tanıdı- ğımız xalq, əslində, bu ölkənin ərəbləşmiş qədim sakinlərindən başqa bir şey deyil”. Doktor Veysman cavan oğlana təəccüblə baxır, mövqeyini bəyənməsə də onun biliyini təqdir eləyirdi. Odur ki, nəzakətlə gülümsəyib söhbəti dəyişdi. Bunu Leopold Veys sonralar xa- tırlayır, ancaq kağıza köçürməyi ağlına belə gətirmirdi. “Leopold, – o oğlanı qarşısında dayanıb nüfuzedici nəzərlərini üzünə dikdi. – Bizə indi iki şey çox vacibdi: pul və sənin kimi qabiliyyətli yəhudi cavanları. Əmin oldum ki, doktor Dorianın danışdığı qədər varsan. Ümumi mübari- zəmizdə sənin də müqəddəs bir missiyan ola bilər?” “Mən sizinçün neyləyə bilərəm axı?” – Leopold təəccübləndi. “Əvvəlcə yəhudilər barədə danışanda “siz” yox, “biz” deməlisən, bunu heç vaxt unutma! – Doktorun xəbərdarlığında bir qədər də təhdid çaları vardı. – İkincisi, məsələn, eşitmişəm ki, hansısa xəbər agentliyində işləmisən. Çox yaxşı. Biz sənin daha nüfuzlu qəzetlərdə işləməyinə şərait yaradarıq, maddi korluğun olmaz, bütün ərəb aləmini gəzər, müsəlmanlar ara- sında nüfuz qazanarsan...”
209 Leopold indi ona maraqla baxırdı; deməli, dayısıyla dok- tor Veysman əvvəlcədən məsləhətləşib onun gələcəyini müəyyən eləyiblərmiş. “Hər halda, ümidvaram ki, müsəlmanlığı qəbul eləməyimi nəzərdə tutmamısınız”, – Leopold yüngülcə istehzayla dilləndi. “Böyük məqsədlər naminə dinini də dəyişə bilərsən. Əsas zahir deyil, cavan oğlan, batindi. Batində yəhudi qalmaqla müsəlman olub millətinə, onun ideallarına xidmət eləyə bilərsən”. “Nə olar, xeyli cəlbedici təklifdi”, – Leopold səsindəki kinayəni gizlədə bilmədi. “Əlbəttə, hər şeyin tezliklə baş verəcəyinə ümid bəsləmirik, düşünmək, götür-qoy eləmək üçün vaxtın var”. Doktor Veysman Leopoldda ikili hiss doğurdu: onun sio- nist hədəflərə doğru bu qədər inadla getməsini, çıxdığı yolda bütün maneələri aradan qaldırmaq ehtirasını həzm eləyə bil- mirdi; amma Veysman nə istədiyini bilirdi, ona yalnız pul və ağıllı adamlar lazım idi. Nə olar, həyatının maraqlı keçməsi naminə özünün ağıllı sayılmasıyla razılaşa bilər... *** ...Doktor Veysman sözü havayı söyləmirmiş: bir həftəliyə gəldiyi yerlər artıq onu cəlb eləməyə başlamışdı. Üstəlik, cəmi iki həftə sonra nüfuzlu “Frankfurter Algemaine Zey- tunq” qəzetinin Yaxın Şərq müxbiriydi, bunu doktor Veys- man necə yoluna qoymuşdu, bu ondan ötrü sirr kimi qaldı. Dərhal da Fələstini gəzmək, hətta, Misirə getmək üçün vəsait tapıldı. Leopold Veysin yeganə işi gəzmək, görmək, yazmaq, ərəb dilini öyrənmək, islam dininə bələd olmaq idi. Dayısı Dorian hey təkrar eləyirdi: “Heyif ki, sənin kimi cavan deyiləm, Leo, bütün dünyanı gəzərdim. Bundan gözəl nə var”. 210 ...Fələstin və Misirə bir neçə həftəlik səyahəti Leopold Vey- sin düşüncələrində xeyli dəyişiklik yaratdı: əlbəttə, tarixin çarxını saxlamaq olmaz, bu torpaqda nə nəzərdə tutulubsa, o da olacaq; fələstinlilər yəhudiləri qovacaqlar, yəhudilər fələstinliləri sıxışdırıb zor-güc dövlət quracaqlar, yaxud dil tapıb birgə yaşayacaqlar – bu gələcəyin işiydi. İndi yəhudilər təzyiq eləyir, ərəblər müqavimət göstərirdilər, nüfuzlu qəzetin müxbiri Leopold Veys də obyektiv olmağa çalışmalı, hətta ərəblərə rəğbətini gizlətməməliydi – gələcək missiyası belə tələb eləyirdi. İyulda Berlinə qayıtmaq ehtiyacı yarandı: orda bəzi işlərini qaydaya salmalıydı, həm də Elzadan ötrü darıxmışdı. Çox da Elza Şeyman dul qadındı, ondan on beş yaş böyükdü, üstəlik, üç yaşında oğlu var, bu qadını dəlicəsinə sevir, işlərini yoluna qoyan kimi, onunla evlənmək barədə düşünür. Doktor Veysmanla vidalaşmağa imkan tapmadı, eşitdiyinə görə, Qüdsdən çıxmışdı. Bir də ki, buna ehtiyac yox idi, bir neçə aydan sonra bura qayıdacaqdı – artıq Şərqdən ayrı yaşa- ya bilməzdi. Dayısının sözünə qulaq asıb Berlinə daha yaxın yolla – İsgəndərunacan gəmiylə, sonra Konstantinopola, or- dan qatarla – gedə bilərdi. Təklif Leopoldun xoşuna gəldi. “Leo, – dayısı məsləhət verirdi, – getdiyini hər yerdə fürsət düşən kimi, nüfuzlu adamlarla, ilahiyyatçılarla, şairlərlə görüşməyə çalış. Ancaq bununla tanınar, nüfuz qazanarsan”. Nə olar, dayısı ağıllı söz deyir. Adı nüfuzlu bir adamın adıyla yanaşı səslənsə, hörmət gətirər; nüfuzlu adamın yanı- na gəldiyini görüb-eşidənlər onun haqqında yüksək fikirdə olarlar. Bundan sonra gərək bu məsləhəti sırğa eləyib qula- ğından asın. ...Cəmi bir neçə həftə sonra Konstantinopolda “Şərq ekspressi”nin birinci dərəcəli vaqonunda əyləşən Leopold Veys dayısının məsləhətinə əməl eləmişdi. Artıq millətçilərin əlində olan, dəyişiklik ab-havası yaşayan şəhəri gəzmiş, əzəmətli saraylara, camilərə, meydanlara, Boğaz mənzərəsinə
211 tamaşa eləmiş, qəhvəxanalarda oturmuş, Şərqin ruhunu duy- mağa can atmışdı. O payız günlərini çox-çox sonralar belə xa- tırlayacaqdı: Yüklə 2,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|