Neriman Qurban indd



Yüklə 2,37 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə45/175
tarix02.01.2022
ölçüsü2,37 Mb.
#2192
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   175
güzəranımız  da  böhranlı  vəziyyətdədir.  Doqquz  aydır  ki,  qeyri-

müəyyən və müşkül halda bulunmaqdayıq. Belə getsə, dolanışığı-

mız fənalaşacaq və təhsilimiz yarımçıq qalacaq. Vəziyyətimiz sizə 

bəyan etməklə təmənna və xahiş edirik ki, bizim keçirdiyimiz bu fəna 


195

halımızı,  qeyri-müəyyən  vəziyyətimizi  nəzərə  alaraq  təhsilimizi 

müntəzəm davam etdirmək üçün təxsisatlarımızı təcili həll etsinlər”.

  Hökumət  başçısı  Nərimanov  da  məktubun  üstünə 

dərkənar qoymuşdu: “Təcili icra edilsin. Tələbə Komitəsinə 100 

min marka göndərilsin”.

 Amma o vəsait hələ gəlib çıxmamışdı, gələcəyinə ümid də 

get-gedə tükənirdi. Ən sadə otağın kirayəsi iki yüz əlli mar-

kaya, ən ucuz şam yeməyi otuz iki markaya, bir semestr oxu-

maq min beş yüz markaya başa gəlirdisə, uzun müddət tab 

gətirmək mümkün deyildi. Düzdü, Bəhram bəy burda olanda 

söz verdi ki, məsələnin lap qısa müddətdə həllinə çalışacaq, 

ancaq hələ də gözləri yolda qalmışdı. Binəvaları bura keçmiş 

hökumət də olsa, hökumət göndərmişdi, onlar da üzərlərinə 

təhsillərini  bitirib  Vətənə  qayıtmaq  barədə  öhdəlik 

götürmüşdülər.  Bu  tərəfdən  də  bir  Nussimbaum  gəlib 

vətəndaşı  olmadığı  ölkənin  hökumətindən  oğlunun  təhsili 

üçün vəsait istəyirdi. Tutaq ki, müraciət elədilər, hökumət də 

pul ayırdı. Bəs o Lev Nussimbaum təhsil alandan sonra Bakı-

ya qayıdacaqdımı?

 Bütün bunlar Hilal Münşizadəyə pis hazırlanmış komedi-

yanı xatırladırdı...

***


  ...Əlbəttə,  Abram  Nussimbaum  növbəti  uğursuzluqdan 

kədərlənmişdi.  Amma  mütləq  bir  çıxış  yolu  vardı,  ola 

bilməzdi ki, onları düşdükləri bu girdabdan qurtarmağa cəhd 

göstərəcək  adam  tapılmasın.  Xeyriyyə  cəmiyyətlərinin  cüzi 

yardımı ev kirayəsinə belə bəs eləmirdi, qızıl zəncirli bahalı 

saatını satmalı olmuşdu, bununla da, elə bil, kübar görkəminə 

xeyli  xələl  gəlmişdi.  Nə  qədər  silib  parıldatsa  da  çəkmələri 

köhnəlmiş, hər gün təmizlədiyi kostyumu, paltosu, şlyapası 

nimdaşlaşmışdı – daha geyiminə diqqət yetirəcək vəziyyətdə 

deyildi.


 Leo da rastlaşdığı çətinlikləri yaşayırdı. Üstəlik, dağılmış 

imperiyanın  yerində  yaranan  dövlətin  belə  tezliklə  süquta 




196

uğramayacağı qətiləşdikcə, qəzəbi daha da artırdı. İndi ən bö-

yük arzularından biri anasını intihara məcbur eləyən, atasını 

müflisləşdirən Leonid Krasindən nə yolla olur-olsun, intiqam 

almaq  idi.  Amma  hələ  xırda  qayğılarla  –  ac  qalmamaq,  ev 

kirayəsini və məktəb haqqını ödəmək, kino biletinə pul tap-

maqla əlləşirdi. Bu tərəfdən də polis gəlib Nussimbaumlara 

xəbərdarlıq eləmişdi: əgər yaxın müddətdə yaşamaq icazəsi 

verən sənəd almasalar, ölkədən çıxarıla bilərlər. Əlbəttə, pul 

olsaydı,  icazə  kağızı  yox,  lap  vətəndaş  pasportu  əldə  eləyə 

bilərdilər.

 Pulsa yox idi, nə vaxt olacağı da məlum deyildi.

 Rus gimnaziyası əlaqələr sarıdan əvəzedilməz yer idi: Leo 

özünə yaxşı dostlar qazanmışdı. O dostların arasında Alek-

sandr Brailovski vardı – Krımdan Konstantinopola, Konstan-

tinopoldan  Berlinə  macəralarla  gəlib  çıxmışdı;  Aleksey  Za-

derman vardı – Leonu gözəl anlayırdı; Boris Alyoxin vardı – 

Berlinə gəlib çıxanacan Yaponiyada böyüyüb, Parisdə yaşa-

mışdı; Jozefina və Lidiya Pasternaklar vardı – ataları Leonid 

rəssam, qardaşları Boris şair idi, Leo onların evində olmağı, 

Şərq  macəralarını  danışmağı  çox  sevirdi;  Valentina  (Vava) 

Brodskaya vardı, sonralar onun rəssam Mark Şaqala ərə get-

diyini eşitdi; Yelena Nabokova vardı – atası Rusiyada kadetlər 

partiyasını  quranlardan  idi,  qardaşı  Vladimir  Kembric 

universitetində oxuyur, artıq yazıçı kimi tanınırdı; eşitdiyinə 

görə, məşhur yazıçılar İlya Erenburq və Aleksey Tolstoy da 

burda  yaşayırdılar.  Bir  sözlə,  Berlin  həyatı  Leodan  ötrü  su-

hava kimi lazım idi, ehtiyac ucundan əyalətə getsəydilər, ya 

da sənəd ucbatından ölkədən çıxarılsaydılar, özünü tamamilə 

məhv olmuş hesab eləyərdi.

 Leo İstanbulda olanda İslam dinini qəbul eləmək cəhdini 

yarızarafat-yarıciddi  Aleksandr  Brailovskiyə  danışmışdı: 

dediyinə görə, bir gün atasından xəlvət yaxınlıqdakı cameyə, 

imamın yanına getmiş, xahişini bildirmişdi; sən demə, ima-

mın  İslamla  iudaizm  arasındakı  oxşarlıqdan  –  sünnətdən  – 

xəbəri yoxmuş, bu səbəbdən əvvəlcə ona sünnət olunmasını 




197

məsləhət görübmüş. Leo bütün bunları məzəylə danışdığın-

dan, dostu onun söylədiklərinə uydurma kimi yanaşırdı.

  “Mən  müsəlmanam,  Aleks,  –  Leo  gülə-gülə  deyirdi,  – 

müsəlmanam”. 

 ...Nussimbaumların dördgözlə gözlədikləri qapı qəfildən, 

həm  də  ağıllarına  gəlməyən  tərəfdən  açırdı.  Beş  il  əvvəl 

evlərinin zirzəmisində yaradılmış “əsir kazarması”nda – həbs 

düşərgəsinin rəisi vəziyyətdən istifadə eləyib orda müvəqqəti 

düşərgə  yaratmışdı  –  müalicə  olunan  əsirlərin  arasında  bir 

zabit arvadı da vardı, Qafqaza səyahət vaxtı “casus” sayılıb 

tutulmuşdu. Leo əsirlərlə ünsiyyəti xoşlayır, əsirlər də oğlana 

əllərindən gələni öyrədirdilər. Sonra milli hökumət gəldi, on-

ları buraxdılar.

  İndi  həmin  qadın  Tirqarten  küçəsilə  məqsədsiz-filansız 

gedən Leonun qarşısını kəsmişdi:

  “Leo  Nussimbaum,  sən  nə  qədər  böyüyübsən?  –  O 

təəccüblə dilləndi. – Buralara necə gəlib çıxmısan?”

 “Frau Köpke? – Leo da heyrətindən özünü itirmişdi. – Heç 

inanmazdım ki, sizi görəcəyəm”.

  Leodan  eşitdiyi  ayaqüstü  hekayət  Frida  Köpkeyə  bərk 

təsir  elədi.  Dərhal  oğlanın  qolundan  tutub  polis  idarəsinə 

apardı, vəziyyəti izah elədi, hətta, keçmiş əsirlərdən kimisə 

telefonla tapıb şahid göstərdi. 

 Bir neçə gündən sonra nussimbaumlar Nansen pasportu 

adlanan  –  mühacirlərə  müvəqqəti  yaşamaq  icazəsi  verən 

sənəd  aldılar.  İldə  bir  dəfə  Millətlər  Liqasının  Almaniya 

nümayəndəliyinə gedib qeydiyyatdan keçmək, müxtəlif yar-

dımlar almaq lazım gəlirdi, artıq Leonun universitetdə oxu-

maq  hüququ  da  vardı.  Üstəlik,  xeyirxahları  onlara  maddi 

kömək eləməyə də söz vermişdilər.

 “Görürsənmi, oğlum, yaxşılıq heç vaxt əvəzsiz qalmır, – 

Abram Nussimbaum sənədi alanda məmnun görkəmlə Leo-

ya deyirdi. – İndi təhsilinlə bağlı narahatlığım bir qədər azal-

dı. Ümidvaram ki, gələcəkdə hər şey yaxşı olacaq”.



198

  Vəziyyətsə  heç  yaxşılaşana  oxşamırdı.  Leo  bitib-tükən-

məyən  ehtiyaclardan  cana  doyur,  təsəllisini  fantaziyalarda 

tapırdı: məktəbi, sonra universiteti bitirəcək, işləyəcək, Bakı-

dakı evləri kimi gözəl ev alacaq, indi pansionda darıxan frau 

Şultenin  yanına  gətirəcək,  atasını  qayğılardan  qurtaracaq, 

evlənəcək,  səyahətə  çıxacaq,  Şərq  ölkələrini  gəzəcək, 

şahzadələrə layiq ömür sürəcək, başına gələnləri qələmə ala-

caqdı. Bəzən öz fantaziyalarından yorulur, ümidsizliyə qapı-

lırdı. Amma yaşamaqdan başqa yolu yox idi – bunu daim öz-

özünə təkrar eləyirdi.

 1922-ci ilin mart günlərinin birində ata Vladimir Naboko-

vun qətlə yetirilməsi Leonun həyatında bəzi şeyləri dəyişdi. 

Əslində,  qatil  mühazirə  oxuyan  Pavel  Milyukovu  nişan  al-

mışdı,  gülləsə  hədəfdən  yayınıb  düz  biçarənin  ürəyinə 

dəymişdi. O, çətin günlərdə Leo Yelenanın yanında oldu, var-

gücüylə onun kədərini dağıtmağa çalışdı. Londondan gələn 

oğul Nabokovla da həmin günlərdə tanış oldu. Yas havası bir 

qədər ötüşəndən sonra Vladimir ondan “nəsə yazıb-yazmadığı-

nı”  soruşdu.  Leo  da  Bakıdakı  evlərinin  damında  oturub 

dənizin,  İçərişəhərin  mənzərələrinə  baxa-baxa  yazdığı  şeir 

parçalarının bir neçəsini göstərdi.

 “Belə, – Vladimir şeir parçalarını oxuyub qərara gəldi. – 

Pis deyil, gələcəkdə daha da yaxşı ola bilərsən. Mən bir ədəbi 

cəmiyyət  yaratmaq  fikrinə  düşmüşəm.  Adını  da  gərək  ki, 

“Damda”  qoyacağıq.  Evimizin  damında  yığışıb  söhbət 

eləmək üçün münasib yer var”.

 “Bilirsən, Volodya, – Yelena söhbətə qarışdı, – Leo başına 

gələn macəraları elə gözəl danışır, inanıram ki, nə vaxtsa ki-

tab yazacaq”.

 Leo dillənmirdi. Amma özü də əmin idi: əlbəttə, yazacaq. 

Cəmi  on  yeddi  yaşı  var,  az  qala,  tanıdıqlarının  hamısından 

çox gəzib. Çox gəzənsə, şübhəsiz, çox bilər. Təkcə Türküsta-

na,  Buxaraya  və  İrana  səfərini  yazsa,  üstəlik,  bir  qədər  də 

macəra  qatsa,  əməlli-başlı  kitab  olar.  Bircə  bu  təhsil  lənətə 

gəlmişlə haqq-hesabı çürütsəydi!



199

 Hələ tale onun tərəfindəydi. Qarşılaşdığı ehtiyaclara bax-

mayaraq, düz yola çıxarmış, darıxdırıcı Parisdən, maraqlı da 

olsa, gələcək vəd eləməyən adadan sonra Berlinə, həm də əsl 

həyatın düz ortasına atmışdı...

  Almaniya  çətin  günlər  yaşayırdı.  Ölkə,  elə  bil,  inqilab 

ərəfəsindəydi: qətllər baş verir, siyasi həyat qaynayır, bahalıq, 

qıtlıq baş alıb gedirdi... 

  İyunun  ilk  günlərində  Tələt  Paşanın  öldürülməsi  üzrə 

məhkəmə  prosesi  keçirilmişdi.  Ərzincanlı  tələbə  Soqomon 

Teyleryan qurbanının ardınca Parisə, ordansa Berlinə gəlmiş, 

martın  21-də  onu  Şarlottenburqda,  Qardenberqştrasse 

küçəsində  gülləylə  vurmuşdu.  İkicə  gün  davam  eləyən 

məhkəmədə  çoxsaylı  tərəfdarların,  vəkillərin,  “şahidlər”in 

səyi nəticəsində Teyleryana bəraət verilmişdi...

 “Nemezis” əməliyyatısa davam eləyirdi...

 1922-ci il iyulun 21-də “Daşnaksütyun”un üzvləri Petros 

Ter-Pososyan  və  Artaşes  Gevorkyan  Əhməd  Camal  Paşanı 

Tiflisdə qətlə yetirmişdilər...

  Elə  həmin  il  avqustun  4-də  də  erməni  çekistlər  -  eyni 

mərkəzdən tapşırıq alan Georgi Ağabəyov və Akop Melkum-

yan Türküstanda Ənvər Paşanı qətlə yetirmişdilər...

 Bunlarla yanaşı, ölkədə Şərq ruhu da özünü göstərməyə 

başlamışdı. Berlində İslam cəmiyyəti qurulmuş, Vilmersdorf 

rayonunda məscid inşasına başlanmışdı...

 Bu dəyişikliklər içində Leo da öz yolunu tapacaqdı...

 Fikrincə, bu yol keçmişini – Şərqi xatırlamaqdan ibarət idi...



200


Yüklə 2,37 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   175




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin