Əfrahim hüseynli

adı  Rüknəddin  Məsud  Məsihidir.  Çox  zaman  onu 
sadəcə  Rükna  çağırıblar.  Məsihi  (Məsih,  Məsiha) 
onun ədəbi təxəllüsüdür. Məsihi İsfahanda təhsil al-
mış, Azərbaycan, fars və ərəb dillərində gözəl danış-
mış, təbabət, fəlsəfə, məntiq, nücum, ilahiyyat elmlə-
rini  dərindən  öyrənmişdir.  Tam  külliyyatı  100  min 
beytə çatan şeirlərini Azərbaycan türkcəsi və fars di-
lində yazmışdır. Əvvəlcə şah Abbasın sarayında hə-
kim kimi çalışıb, sonra Hindistanda müxtəlif səviyyəli 
hakimlərin, o cümlədən Böyük Moğollar sülaləsindən 
olan  şah  Əkbər  və  Cahangirin  saraylarında  müalicə 
həkimi  kimi  çalışıb.  Poetik  irsinin  əsas  hissəsi  itiril-
mişdir. 1629-cu ildə Azərbaycan türkcəsində qələmə 
aldığı “Vərqa və Gülşa” poeması şairə böyük şöhrət 
qazandırmışdır. 
 Bütün  Şərqdə  tanınmış  məşhur  həkimlər  yetiş-
dirən bu cənnət səfalı diyar şəfalı otları və dərmandan 
da  təsirli  qida  məhsulları  ilə  seçilən  iqlim  qurşaq-
larının  qovşağında  yerləşir.  Təbii  sərvətləri  və  dər-
man  bitkiləri  burada  təbabətin  inkişafına  geniş  im-
kanlar  yaratmışdır.  İstər  Azərbaycan  folklorunda, 
istərsə də dünya folklorunda xalq təbabətinin böyük 
yeri  olmuş,  türkəçarəçilik  şifahi  xalq  ədəbiyyatının 
tematik janrı kimi inkişaf etmişdir. Mayası folklordan 
süzülüb gələn təbabət orta yüzilliklərdə yazılı ədəbiy-
yatımıza təsirsiz ötməmişdir. Maraqlıdır ki, istər klas-

---

9 
 
sik, istərsə də çağdaş şairlərimizin bir qismi həkimlik 
peşəsinin biliciləri olmuşdur. Həkimlərin demək olar 
ki,  əksəriyyəti  maarifçi  olmuş,  bunu  təkcə  peşəsi  və 
əməli fəaliyyəti ilə deyil, həm də poetik yaradıcılığı ilə 
həyata  keçirmişdir. Mirzə  Əlixan  Ləli “həkimlərin 
günəşi”  ləqəbi  ilə  tanınır, Əli  bəy  Hüseynzadə tən-
qidçi,  tərcüməçi,  müəllim  və  jurnalist  kimi  fəaliyyət 
göstərir, Nəriman  Nərimanov ictimai-siyasi  xadim 
olmaqla yanaşı, bədii və publisistik əsərlər yazır, Ab-