Azərbay can ssr dağliq

IFƏStL

DAĞLIQ QARABAĞIN TƏBtt-COĞRAFl ŞƏRAİTİ

Azərbaycanm tarixində, təsərrüfat və mədəniyyətində 

onun  ayrılmaz  tərkib  hissəsi  olan  Dağlıq  Qarabağın 

özünəməxsus  rolu  və  yeri  vardır.  Dağlıq  Qarabağm 

mülayim  iqlimə,  zəngin  bitki  və  heyvanlar  aləminə,  su 

mənbələrinə  malik  olması  bölgədə  paleolit  (qədim  daş) 

dövründən yaşayışın mövcudluğu üçün şərait yaratmışdır. 

Şuşa  şəhərinin  Zarıslı  kəndində Daşaltı  çayınm dərəsində 

aparılan  arxeoloji  tədqiqat  işlərı  nəticəsində  uzunluğu 

120,  eni  20  metr  olan  mağara  aşkar edilmişdir.  Arxeoloji 

axtarışlar 

zamanı 

Zarıslı 

mağarasmdan 

kobud 

çapacaqlar,  mikrolit bıçaqlar tapılmışdır ki,  həmin qədim 

alətlərin  tarixi  paleolit  və  mezolitə  aid  edilmişdir.  Eyni 

zamanda  həmin  mağaradan  e.ə.5-4-cü  minilliklərə  aid 

(Enolit)  gil  qabları  və  Tunc,  Dəmir  dövrlərinə  aid  saxsı 

məmulat  qalıqları  aşkar  edilmişdir.  Xocalıda  tədqiq 

edilmiş daş qutu və kurqanlardakı əşyalar isə son Tunc və 

ilk  Dəmir dövrlərinə aiddir.  E.ə.  XIII-VII əsrlərə aid  olan 

əşyalar  -  müxtəlif  tipli  saxsı  qablar,  silahlar,  bəzək 

əşyaları,  tunc  əmək  alətləri  ərazidə  qədimdən  insanların 

yaşadiğım  sübut  edir.  Xocalıda  tapılmış  əşyalarm 

içərisində  Assuriya  çarı  Adadnirarnin  adı  üzərində  həkk 

olunmuş  əqiq  muncuq,  qızıldan  bəzək  əşyaları,  silindirik 

möhür və sair yerli əhalinin Yaxın Şərq ölkələri ilə iqtisadi 

və mədəni əlaqələrini göstərir.

Çox  təəssüflə  qeyd  etməliyik  ki,  1992-ci  ilin  fevralm 

25-dən  26-na  keçən  gecə  erməni  və  rusların  birləşmiş 

qüvvələri 

Xocalıda 

yaşayan 

əhalini 

qəddarcasına 

güllələyərkən, 

qocalara,  qadmlara,  uşaqlara  aman 

vermədən  vəhşicəsinə,  cismani  cəzalar  verərək  (gözün 

çıxarılması, 

bədən 

üzvlərinin 

kəsilməsi, 

diri-diri

19

---

yandırılması  və  sair)  öldürüknəsini,  genosidi  gizlətmək 

üçün ən  çirkin əmələ  əl atmış və xalqımızın nadir abidələr 

toplusu olan Xocalı abidələrini dağıtmışdılar.

Həmçinjn  Araçadzor və  Dovşanlıdakı  aşkar edilmiş 

dəfn  kameraları  (diametri  4,5  metr)  e.ə.  III  minilliyin 

əvvəllərinə  aiddir  və  dəfn  qaydaları  ilə  Tunc  dövrünə 

uyğun gəlir3.

Bütün  bunlar  onu  göstərir  ki,  Dağlıq  Qarabağ 

sivilizasiyanm  əıa  qədim  ocaqlarından  biridir.  Eyni 

zamanda  burada  qədim  insanİarm  məskən  salması, 

yaşaması  üçün  lıər  cür  əlverişli  şərait  -   isti  və  rütubətli 

iqlim, zəngin flora və fauna mövcud olmuşdur.

Azərbaycamn 

Dağlıq 

Qarabağ  bölgəsi 

Kiçik 

Qafqazm  cənub  şərq  hissəsini əhatə  edir.  Onun  cənub  və 

şərq  sərhədləri  Kür-Araz  ovalığma  çatır.  Qərb  və 

şimaldan  isə  Murovdağ  və  Qarabağ  silsilələri  ilə  əhatə 

olunmuşdur.  Həmin, dağ  silsilələrindən  Kür  və  Araza 

istiqamətlənən  çaylar  axır.  Dağlıq  Qarabağ  ərazisinin 

şimaldan  cənuba  eni  120  kilometr,  qərbdən  şərqə  35-60 

kilometrdir. Sahəsi 4,4 min kvadrat kilometrdir4.

Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin ərazisi və əhalisi 

haqqmda müvəşsər məlumatı  aşağıdakı  cədvəldən də əldə 

etmək olar.

, 

,