Azərbay can ssr dağliq

qızı

  Tibb-sanitariya  batalyonuna 

rəis  təyin  edilmişdir.  Dərin  zəkaya  malik  cərrah  Aliyə 

minlərlə insanı ölümün pəncəsındən xilas etmişdir.  1941-ci 

ilin əvvəllərində  yaralanaraq əsir düşən  Aliyə,  1942-ci ilin 

əvvəllərində əsirlikdən qaçmış və Smolenskdə partizanlara 

qoşulmuşdur.  Cəmi  35  bahar  yaşayan  həssas,  nikbin, 

qeyrətli  Vətən  övladı  1942-ci  ildə  qəhrəmancasma  həlak 

olmuşdur22.  Təlim,  tərbiyə  və  təhsilini  Şuşada  alan  və 

ölümündən  sonra  «Böyük  Vətən  Müharibəsi  Qəhrəmanı» 

adma layiq görülən «Partizan Aliyə» ilə bütün Azərbaycan 

xalqı fəxr edə bilər.

Sovet  İttifaqmm  donanma  admiralı  İ.S.İsakov 

Böyük  Vətən  müharibəsi  illərində  qoşunlara  bacarıqlı 

rəhbərlik  etdiyinə,  igidlik  və  qəhrəmanlıq  göstərdiyinə 

görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı almış,  6 Lenin ordeni, 3 

Qırmızı  Bayraq  Ordeni,  2  dəfə  biriııci  dprəcəli  Uşakov 

ordeni,  birinci  dərəcəli  Vətən  Müharibəsi  və  Qırmızı 

Ulduz  ordenləri  ilə,  bir  çox  medallarla,  habelə  bir  sıra 

xarici dövlətlərin ordenləri ilə təltif olunmuşdur23.

Rostov  şəhərinin  xatirə  lövhəsində  bir  igid  şuşalınm 

da  adı  həkk  olub:  «Qaraşov  Aslan  Məmməd  oğlu 

(10.XI.1919,  Şuşa -   12.02.1943,  Rostov)».  Aslan  1939-cü 

ildə  ordu  sıralarına  çağırılmış  və 

Böyük  Vətən 

müharibəsində  artilleriya  batareyasmm  komandiri  təyin 

edilmişdir.  O,  Şimali  Qafqazm  azad  edilməsində  böyük

60

igidlik  göstərmişdir.  Rostovun  Semernikova  kəndində 

gedən döyüşlərdə cəsur döyüşçü Aslan düşmənin 8  tankım 

yandırmış  və  özü  də  həlak  olmuşdur.  Möhkəm  əqidəli 

şuşalı  balasına  Böyük  Vətən  Müharibəsi  qəhrəmanı  adı 

verilmiş,  «Qırmızı  Bayraq»  ordeni  və  çoxlu  medallarla 

təltif edimişdir.

Təhsilini  Leninqrad  və  Moskva  hərbi  məktəbində 

almış  A.F.Vəzirov  Böyük  Vətən  müharibəsi  illərində 

Zaqafqaziya  cəbhəsi  Şimal  ordu  qrupunun  5-ci  dağ 

minaatan  -   mühəndis  briqadasmın,  3-cü  Ukrayna 

cəbhəsinin  Qırmızı  Bayraq  Ordenli  51-ci  mühəndis- 

istehkam  briqadasmm  tərkibində  olmuş  və  sonra 

briqadaya  komandirlik  etmişdir.  Polkovnik  A.F.Vəzirov 

göstərdiyi  şücaətə  görə  Sovet 

İttifaqı  Qəhrəmam,  4 

Qırmızı  Bayraq  Ordeni,  II  dərəcəli  Boqdan  Xmelnistki 

ordeni və medallarla təltif olunmuşdur25.

Xocavənd  rayonunda  anadan  olmuş  M.A.Parseqov 

1940-cı ildən aıtilleriya diviziyasma komandirlik etmişdir. 

O, 

Mannerheym  xəttinin  dağıdılmasında, 

Kiyevin 

müdafıəsində, 

Yapon 

militaristlərinin 

darmadağm 

edilməsində  fəal  iştirak  etmiş  və  öz  əsgər  borcunu  şərəflə 

yerinə  yetirmişdir.  Göstərdiyi  xidmətlərə  görə  general- 

polkovnik  M.A.Parseqova  Sovet  İttifaqı  Qəhrəmanı  adı 

verilmişdir26.

Bütün  Azərbaycan  xalqınm  fəxri  sayılan  Quliyev 

Yaqub  Allahqulu  oğlu  1900-cu  ildə  Şuşada  dünyaya  göz 

açmışdır. 

1920-ci 

illərdə 

vzvod 

komandiri, 

rota 

komandiri,  türkmən  süvari  polkunun  qərargahınm  rəisi, 

1938-ci  ildə  Türküstan  dağ-süvari  briqadası  qərargahmm 

rəisi,  1939-cu  ildə  Orta  Asiya  Hərbi  dairə  qərargahmm 

rəis  müavini,  1942-ci  ildə  97-ci  süvari  diviziyasmm 

komandiri vəzifələrində işləmişdir. Dərin düşüncəli Yaqub 

sovet hərbi xadimi adına layiq görülmüş və general mayor

---

rütbəsi  almışdır.  İgid  şuşalı  Stalinqrad  vuruşmasmda 

qəhrəmancasına 

həlak 

olmuşdur. 

Xalqımız 

ölməz 

qəhrəmanı ilə fəxr edə bilər.  Onun adı Mamay təpəsindəki 

xatirə  ansamblma  yazılmış,  Türkmənistanda  Yaqubun 

adına  abidə  qoyulmuş  və  bir  məşhur  küçəyə  Y.Quliyevin 

adı  verilmişdir.  Ölümündən  sonra  Y.A.Quliyev  Lenin 

ordeni,  sağlığmda  isə  2  dəfə  «Qırmızı  Bayraq»  ordeni  ilə 

təltif olunmuşdur.  Lenin  ordenli  generalm  adma  Şuşada 

da küçə vardır27.:

DQMV-nin Hadrut rayonunun  Metstağlar kəndində 

anadan  olmuş  S.A.Xudyakov  general  və  aviasiya  marşalı 

rütbəsinədək  yüksəlmişdir.  O,  Moskva  ətrafında  gedən 

döyüşlərdə, 

Kursk, 

Oryol, 

Belqrad 

və 

solsahil 

Ukraynasınm 

azad 

olunmasında, 

Y assı-Kişinov 

əməliyyatlarmda  fəal  iştirak  etmişdir.  İgidlik  və  mərdlik 

nümayiş  etdirdiyinə görə S.A.Xudyakov  bir  sıra orden və 

medallarla təltif ol unmuşdur.

Dərin  düşüncəsi,  möhkəm  iradəsi,  qibtə  olunan 

vətənpərliyi  ilə  xalqımızm  sevimlisinə  çevrilmiş,  həm 

zahirən, həm də mənən əsl azərbaycanlı və türk oğlu adma 

layiq  olan  Xəlil  Mərnməd  oğlu  Məmmədov  gözəlliklər 

diyarı  Şuşada  dünyaya  göz  açmışdır  (1916).  1940-cı  ildə 

tank  batalyonunun  alay  məktəbini  bitirən  Xəlil  tank 

komandiri  təyin: edilmişdir.  Böyük  Vətən  müharibəsində 

rota  və  batalyon  komandirləri  vəzifəsində  işləyən 

X.Məmmədov  Kerç,  Kıım,  Şimali  Qafqaz,  Ukrayna, 

Moldava,  Ruminiyamn  azad  edilməsində  qəhrəmanlıqlar 

göstərmişdir.  Göstərdikləri  qəhrəmanhqlara  görə  Xəlil 

Məmmədova  1945-ci  ildə  Sovet  İttifaqı  Qəhrəmanı  adı 

verilmiş  və  general-mayor  rütbəsinədək  yüksəlmişdir. 

X.Məmmədov  Qırmızı  Bayraq,  Aleksandr  Netski,  2 

Qırmızı  Ulduz,  Şərəf nişam  ordenləri  və  medallarla  təltif

62

edilmişdir. Qəhrəmanın həyatı bugünkü gəncliyimizə gözəl 

örnəkdir.

Bütün Taqanrok sakinləri arasında «məğlubedilməz» 

ləqəbi ilə tanman Şuşa rayonunun  Zarıslı  kənd sakini Əli 

Rza  oğlu  Bədəlov  müharibə  başlayan  vaxtdan  öz  ərizəsi 

ilə  cəbhəyə  getdi.  Cəsur  topçu  Ə.R.Bədəlov  Mozdok, 

Taqanrok,  Melitopol,  Kişinyov  ətrafmda,  Macarıstan  və 

Polşada  gedən  döyüşlərdə  yüzlərlə  alman  tankmı  məhv 

etmişdir.  Ali  Baş  Komandanlığınm  imzaladığı  təşəkkür 

əmrində onun adı həmişə birinci çəkilmişdir.

Şuşalı  Əmir  Məmmədoğlu  Rüstəmov  müharibə 

dövründə, 

azərbaycanlılar  arasmda  birinci 

texnik- 

mühəndis  olmuşdur.  1942-ci  ildə  Qafqaz  uğrunda  gedən 

döyüşlərdə  düşmən  obyektlərinin  yerini  və  hücum  üçün 

plam  Ə.Rüstəmov  çox  dəqiqliklə  çəkmişdir.  Kapitan 

Ə.Rüstəmov  1942-ci ilin  yanvarmda  56-cı  orduya,  sonra 

isə  25-ci  minaaxtaranlar  briqadasma  komandirlik 

etmişdir.  General-mayor rütbəsinədək  >üksələn  komandir 

çoxlu  orden  və  medalların  sahibidir.  Böyük  Vətən 

müharibəsi dövründə Dağlıq Qarabağdan onlarca döyüşçü

-  Sovet İttifaqı qəhrəmanı A-C.Qasparov, Bəylər və Əşrəf 

Cahangirovlar,  Musa,  Baxış  və  Alyoşa  Hüseynov 

qardaşları,  Kamran  Məmmədov  və  başqaları  fövqəladə 

mərdlik göstərmişdilər.

Beləliklə,  Böyük Vətən müharibəsi SSRİ-nin qələbəsi 

ilə  başa  çatdı.  Qələbənin  əldə  edilməsində  bütün 

Azərbaycan  xalqınm,  o  cümlədən  DQMV-nin  əhalisinin 

böyük xidmətləri ölmuşdur. Alman faşizm üzərində qələbə 

əldə edilməsinin ən başlıca  səbəbi ölkənin və xalqın  bütün 

gücünün  səfərbər  edilməsində  idi. 

Həmçinin  ölkə 

rəhbərliyi  inzibati  idarəçilik  metodlarmı  daha  da 

möhkəmləndirib,  iqtisadiyyatı  qısa  bir  zamanda  hərbin 

tələbləri  əsasında yenidən  qura  bildi və  xalqlarm  iqtisadi,

63

---

hərbi,  mənəvi  qüvvələrini  birləşdirdi.  Azərbaycan  xalqı 

ikinci  düııya müharibəsində  SSRİ-nin  qalib  çıxmasına  öz 

layiqli  töhfəsini  vermiş,  adı  XX  əsrdə  qəsbkarlığa  və 

mürtəce  qüvvələrə  qarşı  mütərəqqi  qüvvələrin  tarixi 

səlnaməsinə  qızıl  hərflərlə  əbədi  həkk  olunmuşdur. 

Azərbaycan xalqı Böyük Vətən müharibəsinin ağır yükünü 

öz  çiyinlərində  daşımış  və  faşizm  üzərində  tarixi  qələbə 

qazanılmasmda  mühüm  rol  oynamışdır.  Ümummilli 

liderimiz  H.Ə.Əliyev  çıxışlarmdan  birində  qeyd  etmişdir: 

«1941-1945-ci  illər  Azərbaycan  xalqımn  tarixində  çox 

görkəmli  yer  tutur  və  xalqımızm  tarixində  parlaq 

səhifələrdəndir...  İkinci  dünya  müharibəsi  əyani  şəkildə 

bir  daha  təsdiq  etdi  ki,  Azərbaycaıı  xalqı  ən  ağır 

smaqlardan  üzüağ  çıxmağa,  misilsiz  şücaət  və  rəşadət 

nümunələri  göstərməyə  qadir  olan  çox  dözümlü  və 

qəhrəman  xaJqdır.  Faşizm  üzərində  qələbədən  sonra 

xalqımızm  keçdiyi  yol  Azərbaycanın  gələcək  milli 

azadlığma, 

müstəqilliyinə 

gedən 

yol 

olmuşdur... 

Azərbaycan  yüksək  inkişaf yolu  keçdi  və  böyük  iqtisadi, 

intellektual  potensial  topladı.  Bunlarm  əsasmda  xalqımız 

öz  müstəqilliyini  əldə  etdi  və  dünya  birliyində  öz  yerini 

tutdu»28.

64