"İqtisadiyyatı güclü olan dövlət hər şeyə qadirdir". "Biz neft kapitalını insan kapitalına çevirməliyik"
AZƏRBAYCANDA UÇOT SİYASƏTİNİN FORMALAŞMASININ
Yüklə 8,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Açar sözlər
- Keywords
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 300
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 301
- İSTİFADƏ EDİLMİŞ ƏDƏBİYYAT SİYAHISI
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 302
- Tədqiqatın metodologiyası
- Ключевые слова
- THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 303
|
AZƏRBAYCANDA UÇOT SİYASƏTİNİN FORMALAŞMASININ NƏZƏRİ ƏSASLARI i.ü.f.d., dos. Abdullayev Loğman İmran oğlu Sumqayıt Dövlət Universiteti Quluzadə Çinarə Əlibəy qızı Sumqayıt Dövlət Universiteti XÜLASƏ Müasir iqtisadi şəraitdə ölkəmizdə uçot siyasətinin formalaşması qəbul olunmuş normativ sənədlərə və beynəlxalq təcrübəyə əsaslanaraq aparılmanı tələb edir. Bu məqsədlə uçotun təşkili, hesabatların tərtibi və audit işinin aparılması Beynəlxalq Standartlar əsasında yerinə yetirilməlidir. Açar sözlər: uçot, maliyyə hesabatı, audit, beynəlxalq standartlar ABSTRACT Modern economic conditions in our country adoption of accounting policy and normative documents based on international experience to be carried out. For this purpose organization of accounting, compilation of reports and so on auditing work International Perform on the basis of standards should be met. Keywords: accounting, audit, financial reportç international standards
Giriş Ölkəmizdə iqtisadi fəaliyyətin yeni münasibətlərə istiqamətlənməsi ilə əlaqədar sahibkarlıq inkişaf etmiş, müəssisələrdə təşkilati formalar, hüquqi formalar yenilənmişdir. Müasir dünyada forma- laşan iqtisadi yanaşmalara uyğun olaraq məqsədyönlü dəyişikliklərin edilməsi, müxtəlif mülkiyyət THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 300 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan növlərinin formalaşması və yeni idarəetmə mexanizmlərinin tətbiqi zərurəti yaranmışdır. Bütövlükdə qeyd olunan bu məqamlar birbaşa olaraq ölkədə uçot siyasətinin yeni formasının tətbiqini tələb edir. Yeni qaydalara uyğun mühasibat hesabatlarını hazırlayan müəssisələrdə qeyd olunanların formalaşması daha çox önəm kəsb edir. Təsərrüfat subyektlərinin hər biri qəbul olunmuş hüquqi qaydalara uyğun şəkildə, müəssisənin uçot siyasətinə əsaslanaraq müəyyən olunmuş müddət üzrə maliyyə hesabatları hazırlamalıdır. Hesabat dövründə hazırlanmış maliyyə hesabatlarında əks olunan məlumatlar dəqiq və real nəticələrə uyğun qeyd olunmalıdır. Ölkədə təsərrüfat subyektlərinin qəbul olunmuş yeni və mükəmməl iqtisadi münasibətlər şəraitində fəaliyyətinin nəticəsi şəffaf maliyyə hesabatlarının hazırlanmasını tələb edir. Hazırlanan hesabatlar müəssisənin vahid dövr üzrə təsərrüfat fəaliyyətini, resurslardan istifadəetmə göstəricilərini müəyyənləşdirir. Əvvəlki dövrlərdən fərqli olaraq yeni qaydalara uyğun hazırlanan maliyyə hesabatları şəffaf və etibarlı olmaqla yanaşı bir neçə istiqamətdə tərtib olunmanı göstərir. Mənfəət və zərər haqqında hesabatda vahid dövr ərzində müəssisənin fəaliyyətinin nəticəsi olaraq yaranan mənfəət və zərərin olması göstərilir [4]. Bu hesabat ümumən gələcək dövr üçün fəaliyyətin davam etdirilməsi zərurətinin rəhbərlik tərəfindən müəyyən olunması baxımından olduqca zəruridir. Məlum məsələdir ki, təsərrüfat subyekti fəaliyyəti əsasında mənfəət əldə olunmasında maraqlıdır. Zərərlə yekunlaşacaq iqtisadi fəaliyyət müəssisə tərəfindən müəyyən müddət qarşılana bilər. Məqsəd yalnız həmin sahədə sonradan bazarda üstünlük əldə etmə marağından yarana bilər. Lakin ardıcıl olaraq tənəzzül tempinin istiqamətlənməsi və müəssisənin zərərlə işləməsi həmin sahə üzrə gələcəkdə fəaliyyət göstərmənin məhdudlaşmasına səbəbdir. Belə qərarın olmaması üçün real şəraitdə səmərəli və düşünülmüş iqtisadi fəaliyyət yaranmalıdır. Məhz müəssisə tərəfindən daha məqsədyönlü fəaliyyət əsasında mənfəət yaranar və bu hal istehsalın genişlənməsinə əsasdır. Müəssisə tərəfindən iqtisadi fəaliyyətin uçota alınması maliyyə hesabatlarında əks etdirilir. Xüsusən burada maliyyə nəticəsini əks etdirəcək mənfəət zərər hesabatı kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabatla əlaqəli təqdim olunur. Hazırlanan hesabatlara nümunə olaraq diqqət yetirildikdə məlum olar ki, iki hesabatda real nəticə haqqında məlumatlanma təmin edilir. Təşkilat üçün uzunmüddətli dövr ərzində mənfəətin əldə edilməsi marağı mövcuddur. Lakin fərqli hal baş verərsə həmin təsərrüfat subyektinin iflasa uğraması baş verər. Təsisçilər, kredit təqdim edən tərəflər, qiymətli kağızlar əldə etmiş subyektlər və ümumən digər bu sahə ilə əməkdaşlıq etmək istəyənlər müssisənin mənfəət zərər göstəriciləri haqqında məlumatlanmada maraqlıdırlar. Onların əldə etmək istədikləri informasiyalar yeni olan uçot siyasətinə uyğun formada müstəqil audit rəylərinin olması tələbini edir. Audit rəyi cari, gələcək dövrlər üzrə əsaslandırılmış şəkildə olmalıdır. Xüsusən müstəqil audit fəaliyyəti daha səmərəli xarakter daşıyır. Auditorların vəzifəsi müəssisənin fəaliyyəti haqda dəqiq məlumatın təqdim olunmasını təmin etməkdir. Bu vaxt audit tərəfindən verilən rəylərdə müəssisə tərəfindən hazırlanmış hesabatlarda əks edilən informasiyaların dəqiq olması, reallığı tam əks etdirməsi, gələcək dövr üzrə imkanların qiymətləndirilməsi, aktivlər, öhdəliklər, kapital haqqında olan məlumatların real əks olumasının təsdiq edilməsi qeyd edilir. Artıq belə rəylər əsasında digər istifadəçilər müəssisə haqqında dəqiq informasiyalara malik olurlar. Müəssisələr müstəqil audit yoxlaması əsasında real vəziyyəti müəyyənləşdirir. Bu işdə auditor mühüm yardımçı olaraq fəaliyyətini göstərir. Audit fəaliyyəti hüquqi , normativ tipli sənədlərə əsaslanaraq fəaliyyət göstərir. Ölkəmizdə audit fəaliyyəti ilə bağlı mühüm hüquqi əsas mövcuddur. Auditor xidməti haqqında 16 sentyabr 1994-cü ildə Azərbaycan Respublikası qanunu qəbul edilib [2]. Ümumən auditor fəaliyyətini tənzimləyəcək “Azərbaycan Respublikasının Auditorlar Haqqında” Əsasnaməsi təsdiq edilmişdir. Ümumən audit müəssisənin uçot məlumatlarının düzgünlüyünü müəyyən edəcək vasitəçi bir subyektdir. Müəssisə üçün dəqiq uçot informasiyasının olması gələcək dövr üzrə proqnozun verilməsinə səbəbdir. İstifadə edilən maliyyə vəsaitləri, əmlakın real dəyərinin müəyyən olunması, vəsait qoyuluşlarının mövcud vəziyyəti , bu kimi digər mühüm iqtisadi əməliyyatlar nəticə etibarı ilə tərtib olunmuş hesabatlarda əks etdirilir. Audit rəyi həmin informasiyaların dəqiqliyini təsdiq edəcək bir sənəddir. Bu baxımdan audit yoxlamasının aparılması həmin müəssisədə yeni qəbul olumuş uçot qaydalarına uyğun hesabatların hazırlanmasını təmin edir. Audit xidmətinin göstərilməsi üçün rəhbərlik sərbəst olaraq sifariş edir, onun rəyi əsasında mühüm informasiyaya malik olur. Auditor tərəfindən müəssisənin uçotu, onun düzgün tərtibi haqqında müəssisə rəhbərliyinə dəqiq məlumat verilir. Bu sahədə mühüm yardımçı olacaq auditor bağlanmış müqavilə əsasında təqdim olunan dövrü əhatə edəcək audit yoxlamasını həyata keçirir. Bütövlükdə bu proses hüquqi normativ sənədlərə əsaslanaraq aparılır. Tərtib olunmuş hesabatlar yeni hesabat ilinin əvvəlində təsdiq olunur, bu hesabata
THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 301 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan audit rəyi əlavə edilir. Bununla da müəssisənin yeni dövr üçün uçot siyasəti rəsmiləşdirilir. Mühasibat uçotu siyasəti maliyyə hesabatlarının ayrılmaz və mühüm hissəsidir. Onun əsas məqsədi əmlakın, maliyyə vəziyyətinin, əməliyyatların nəticələri haqqında etibarlı məlumatların qazanılmasının təmini, bütün müvafiq hesabat istifadəçilərinə lazımi idarəetmə və investisiya qərarları üçün lazımi tələbləri nümayiş etdirməkdir. Müəssisədə uçot siyasəti rəhbər, baş mühasib tərəfindən formalaşır. Müəsisənin uçot siyasəti formalaşdırılarkən əsasnaməni, mühasibat uçot sistemini tənzimləyən digər normativ sənədlərin tələblərinə uyğun addım atılmalıdır. Uçot siyasəti yalnız uçotun metodlarının, üsul və variantlarının seçilməsini yox, habelə onların aparılması formasını da bildirir. Uçot siyasəti formalaşdırılarkən bir sıra mühüm xüsusiyyətlər nəzərə alınmalıdır. Hər bir hesabat ili üzrə ölkədə lazımı qanunverici sənədlərə uyğun uçot siyasəti formalaşır. Təsərrüfat subyektləri uçot siyasətini formalaşdıran zaman digər təsərrüfat subyektlərinin əmlakından və öhdəliklərindən öz öhdəliklərini və əmlaklarını ayırmalıdırlar. Uçot siyasəti müəssisənin fasiləsiz qaydada uzun müddətli fəaliyyətinə, müəssisənin gələcək inkişafına, borclarının qaydasında, vaxtında ödənilməsinə, əmlak və öhdəliklərinə təminat verir. Müəssisə hesabat dövrünə öz gəlirlərini, xərclərini dəqiq, tam aid etməli, ardıcıl olaraq bütün təsərrüfat fəaliyyətinin uçot registrlərində xronoloji qeydiyyatını təmin etməlidir. İnventarlaşmanın nəticələri tam, düzgün formada uçotda əks edilməlidir və bura mövcud əmlak, öhdəliklər, hesablaşmalar, kapital və sair sərvətlərin inventarizasiya nəticələri daxil edilir. Müasir iqtisadi texnoloji şəraitdə mühasibat uçotunun müasir dövriyyəsi mühasibat informasiya sisteminin əsas komponenti olduğu bir təşkilatın bütün təşkilati strukturlarını birləşdirən informasiya sisteminin işlənməsinə gətirib çıxarır. Burada informasiya sisteminin əsas mənbəyinin başlanğıc nöqtəsi məhz mühasibatlıq hesab olunur. Məlum məsələdir ki, daxili istifadəçilərin məlumat ehtiyacları müəssisənin ölçüsünə görə dəyişir. Məsələn, kiçik bir şirkətin idarə olunmasında hər hansı mühasibat məlumatı yüksək səviyyədə əhəmiyyət daşıyır. Daha böyük bir şirkətin informasiya ehtiyacları isə daha fərqli olur. Adətən təşkilata görə bu mövqe qruplaşdırılır. Mühasibat məlumatlarına əsasən, iqtisadi performansın ölçü sistemi müəyyənləşir. Mühasibat məlumatı həlledici proses üçün xammal rolunu oynayır. Mühasibat qərarları rəhbərliyin əsas məqsədinə nail olması üçün kömək edən digər bütün növ qərarların hazırlanmasına, fəaliyyətin davam etdirilməsinə gətirib çıxarır. Burada iqtisadi məlumatlardan səmərəli istifadə edilərsə, qarşıya qoyulmuş məqsədlərə rahat şəkildə çatmaq olur. Uçot siyasəti bütövlükdə maliyyə hesabatlarının tərtibi, təqdimi məqsədilə müəssisə tərəfindən qəbul olunmuş iş xüsusiyyətlərinə uyğun qaydaların, prinsiplərin, şərtlərin, təcrübələrin və əsasların məcmusunu nəzərdə tutur. Uçot siyasəti müəssisə tərəfindən qəbul edilmiş mühasibat uçotunun aparılma qaydalarının məcmusudur. Ümumən uçot siyasətinin formalaşması zamanı mahiyyətin forma üzərində üstünlüyü, ziddiyyətsizlik, tamlıq, rasionallıq kimi tələblər gözlənilməlidir. Uçot siyasətinin tətbiq ardıcıllığı bir sıra qənaətlə nəticələndirilir. Birincisi mühasibat uçotu siyasəti işçilərə mühasibat əməliyyatlarını qiymətləndirməyə kömək edir. İkincisi böyük şirkətlərdə bir çox mühasib maliyyə fəaliyyətini araşdırır. Ölkəmizdə maliyyə hesabatlarının Beynəlxalq Standartlara uyğun tərtib olunması tələbi qanunla təsdiq edilmişdir. Lakin hələ də büdcə və kommersiya qurumlarında uçot siyasətinin aparılmasında beynəlxalq standartlara əsaslanmada ləngimələr mövcuddur. Eyni zamanda müəssisələrin mənfəətlə hesabat ilini yekunlaşdırmaqları üçün beynəlxalq standartlara harmonizasiya olunmuş maliyyə, mühasibat uçotu standartlarına tam şəkildə keçidin təmin edilməsi və müəssisə rəhbəri tərəfindən daxili audit işinin təşkili zərurəti yaranmışdır. Qəbul edilən qanun və təlimatlara əsasən ölkədə bütün təsərrüfat subyektlərində uçot siyasətinin Beynəlxalq standartlara əsasən aparılması dövrün tələbidir.
1. Azərbaycan Respublikasının “Mühasibat uçotu haqqında qanunu” Bakı 2004 2. Azərbaycan Respublikasının “Auditor xidməti haqqında” qanunu. Bakı 1994 3. Abbasov Q.Ə. “Mühasibat uçotu” Bakı 2015 4. Abdullayev L.İ. “Maliyyə uçotu” Sumqayıt 2017 5. www.maliyye.gov.az 6.
www.e-qanun.az
THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 302 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan ÖLKƏMİZDƏ OLAN MALİYYƏ VƏ BANK SİSTEMİ VƏ ONUN İNKİŞAFI dos. Təhminə Tahir qızı Əliyeva ADIU (UNEC) tehmine520@mail.ru XÜLASƏ Tədqiqatın məqsədi -Məqalədə iqtisadiyyatın mərkəzləşdirilmiş idarəetmə prinsiplərindən bazar münasi- bətlərinə keçid dövründə iqtisadi statistik təhlil və proqnozlaşdırmanın yeni metodoloji bazasının yaradılması və onun iqtisadiyyata tətbiq olunması araşdırılmışdır. Həmçinin məqalədəMərkəzi Bankda statistikanın inkişafı çərçivəsində Statistik Analitik Hesabatlılıq Sistemi layihəsinin icrasının qrafik üzrə davam etdirilməsinin respub- likanın bank sistemində oynadığı rola həmcinin ğöstərdiyi nəticələrə baxılmış və onun statistik təhlili araşdırılmışdır.
sisteminin formalaşmasında pul kütləsi iqtisadiyyatın tələbatına uyğunluğu problemini həll etmədən iqtisadi artımın dayanıqlığı olması problemini də sona qədər həll etmək mümkün deyildir.
In this paper is analized a development of the new methodological basis for the economic statistical analysis and prognosing with its further apply to economy in the period of transition to market relations from the centralized management principles of economy. İn addition a continuation of the Statistical Analysis Reporting System according to the schedule as the project in the framework of development of statistics in Central Bank , its role in a banking system and statistical analysis has been carried out. Key words: the bank-financial system, the bank-financial statistics, reporting system, trans-national estimation. РЕЗЮМЕ В статье исследовано создание новой методологической базы экономико-статистического анализа и прогнозирования и применения ее в экономике в период перехода от принципов централизованного управления экономики к рыночным отношениям. Кроме того, в статье изучена роль и результаты продолжения схематичного выполнения проекта «Электронная статистическая и аналитическая расчетная система» в банковской системе республики в рамках развития статистики в Центральном Банке и произведен его статистический анализ.
система, транснациональная оценка
Azərbaycanda hazirda bank sektorunda baş verən dəyişikliklərin əsası 2016-cı ildə ölkəmizdə baş verən devalvasiya ilə əlaqədar idi. Belə ki, ABŞ dollarının bazarda qiymətinin bahalaşması ölkəmizdə devalvasiyanın olmasına zəmin yaratdı. Məlum səbəblərə görə də ölkəmizin maliyyə sistemindədə xeyli dəyişikliklər oldu. İqtisadiyyatda baş verən proseslərin və ölkənin pul kredit siyasətinin tənzimlənməsi istiqamətində , bu proseslərin qaydaya salınmasına yönəlik olaraq ölkə Prezidentinin fərmanina əsasən görülən işlərin yekunu olaraq Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası adlı qurum yaradıldı. Haırda Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası tərəfindən aparılan iqtisadi fəallıq davam etdirilir ki, bu da bank sektorunun inkişafina öz töhvəsini verməkdədir. Bunun nəticəsi olaraq əvvəlki illərdə olduğundan 2016-cı ildən sonrakı illərdə Azərbaycanın bank sistemi qlobal iqtisadiyyatda gedən mürəkkəb proseslər fonunda əsas göstəricilər üzrə daha çox müsbət inkişaf dinamikasına nail olmuş, sabitlik və dayanıqlıq nümayiş etdirmişdir.Onu da qeyd etmək lazımdır ki, həyata keçirilmiş siyasət nəticəsində banklarm kapitalizasiyası üzrə “yol xəritəsi” uğurla icra edilmiş, bank sektorunun rəqabət qabiliyyəti yüksəlmiş və maliyyə dərinliyi artmışdır. 2017-cı ildə bank sektorunun artım tempinin iqtisadiyyatın artım tempi ilə uzlaşması, Mərkəzi Bankın əsas prioriteti olmuşdur. Bununla əlaqədar, bank xidmətləri bazarında risklərin qarşısının alınması məqsədi ilə Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası bir sıra tədbirlər həyata keçirmişdir. Real sektor, xarici sektor, monetar sektor, bank-maliyyə sistemi və millihesablar sistemi analitik statistikanın əhatəsi genişləndirilmişdir. Bank-maliyyə statistikası üzrə hesabatlığın və statistik bülletenlərin mikro əhatəsinin genişləndirilməsi davam etdirilir. Aktivlərin uzunmüddətli dinamikası
THE SUSTAINABLE DEVELOPMENT OF ECONOMY AND ADMINISTRATION: PROBLEMS AND PERSPECTIVES Baku Engineering University 303 26-27 October 2018, Baku, Azerbaijan bank sektorunun sürətli artım fazasının daha təmkinli artımla əvəz olunmasını əks etdirir. Bankların bir çoxu dayanıqlılıq prinsiplərindən istifadə edərək banklarda resurs və aktivlərin inkişaf etdirilməsi üzərində müvəffəqiyyət qazanaraq oz daxili kapitallarının həcmini artıraraq bank sistemində muəyyən gəlirlərə nail olmuşlar. Həmçinin bu dayanıqliliğa tab gətirməyən banklar isə öz növbəsində muflis olaraq bank lisensiyalarından imtina etmişlər. İl ərzində fəaliyyət göstərən xarici kapitallı bankların sayı 23-ə çatmış və bank sektoruna xarici kapital investisiyalarının həcmi 105,2 mln. manat (23%) artaraq 566,8 mln. manata çatmışdır. Banklar mürəkkəbləşən makroiqtisadi proseslər fonunda aparıcı reytinq agentlikləri tərəfindən müəyyən edilən reytinqlərini qoruyub saxlaya bilmişlər [1,s.7]Hesabat ilində iqtisadiyyatın maliyyə xidmətlərinə tələbatının ödənilməsi, maliyyə xidmətlərinə çıxış imkanlarının artırılması məqsədiləbankların filial şəbəkəsinin və digər struktur bölmələrinin
fıliallarının sayı 752-ə çatmışdır. Yeni 14 bank şöbəsi açılmış və bank şöbələrinin sayı 148-ə çatmışdır. Yeni açılmış bank filiallarının 37-i ölkənin müxtəlif regionlarının payına düşür. Aparılan statistik təhlilə əsasən 01.01.2014-cü il tarixinə cəmi bank fıliallarının 389-u regionlarda fəaliyyət göstərir. 2014-cü ildə də kredit təşkilatları tərəfindən regionların kreditləşdirilməsi prosesi davam etdirilmişdir ki, il ərzində regionlara kredit qoyuluşları 54,6% artmışdır. Bank sektorunun inkişafı ilə yanaşı məhdud bank xidmətlərini göstərən digər maliyyə institutlarının dafəaliyyəti genişlənmişdir [2, s.6] Qeyri-bank kredit təşkilatları, о cümlədən kredit ittifaqları, bank olmayan kredit təşkilatları və digər bu növ maliyyə təsisatlarının sayı 157-ə onların filiallarının sayı isə 212-ə çatmışdır. Aparılan islahatlar nəticəsində il ərzində qeyri-bank kredit təşkilatlarının ümumi aktivləri 20%, onlar tərəfindən verilmiş kreditlərin həcmi isə 21% artmışdır. Bank infrastrukturunun coğrafi şəbəkəsinin genişlənməsi iqtisadi agentlərin, xüsusilə də əhalinin bank xidmətlərinə çıxış imkanlarınıgenişləndirmişdir. İl ərzində bankların ümumi əmanət və depozitləri (maliyyə təşkilatlarının depozitləri daxil olmaqla) 23,9% artaraq 15453,4 mln. manata çatmış və cəmi öhdəliklərin 73,5%-ni təşkil etmişdir. Həmçinin qeyd etmək lazımdır ki, 2014-cü ildə əhalinin əmanətləri12% artaraq 7188,4 mln. manata çatmış, onların bankların öhdəliklərində xüsusi çəkisi isə 29% təşkil etmişdir. Korporativ sektorun depozitləri 41% və ya 1148 mln. manat artaraq 01 yanvar 2015-ci il tarixinə 3966,9 mln. manat təşkil etmişdir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, 2013-cü ildə korporativ sektorun depozitləri bir qədər aşağı, bu il isə artım 0,6% olmuşdur. Korporativ sektorun müddətli depozitləri 66%, tələbli depozitləri isə 33% artmışdır. Korporativ sektorun depozitlərinin resurs bazasında payı 16%-ə çatmışdır ki, 2016-cı ildə isə bu göstərici 12% olmuşdur.(3,s78) 2016-cı ildə kredit portfelinin artım tempinin sabitləşməsi fonunda likvid aktivlər və investisiyaların aktivlərdə xüsusi çəkisi 23%-ə çatmışdır. Kredit portfelininartımının əsas mənbəyi əhalinin əmanətləri və korporativ sektorun depozitləri olmuşdur. Uzunmüddətli kreditlərin həcmi 21% artaraq ilin sonuna 15681.3 mln. manat təşkil etmişdir. Hesabat ilində bank sektorunun iqtisadi artıma maliyyə dəstəyi davam etmişdir. Belə ki, 2016-cı il ərzində banklar üçün iqtisadiyyatın müxtəlif istehsal sahələrinin kreditləşməsi prioritet olmuşdur. İl ərzində kredit qoyuluşları rabitə və nəqliyyat sektorunda 45%, sənaye və istehsal sektoruna 34%, kənd təsərrüfatı və emala 16%, inşaat və əmlak sektoruna 8% artmışdır. Bank sisteminin məcmu kapital adekvatlığıartaraq 19,2%-ə, Idərəcəli kapitalın adekvatlıq əmsalı isə artaraq 15,4%-ə çatdırıldı. (4,s294). 2016-cı ildə bankların əldə etdikləri mənfəət (vergi ödənilənədək) 458 mln. manat olmuş, vergilər ödənildikdən sonra isə xalis mənfəətin həcmi ötən illə müqayisədə 38% artaraq 370,54 mln. manat təşkil etmişdir. Dövlətin iqtisadi və sosial təhlükəsizliyini, maliyyə və təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə edilməsini təmin etmək üçün müvafiq tədbirlər hazırlanır və bütün bu tədbirlər sistemi dövlətin maliyyə və iqtisadi siyasətinin əsasını təşkil edir. Maliyyə siyasətinin hasırlanması zamanı ticari malların, yəni qiymətləri dünya bazarında müəyyən olunan əmtəələrin konyunkturu haqqında informasiya dəyişdiyi üçün önun dinamik öyrənilməsi və gələcək vəziyyətinin proqnozlaşdırılması tələb olunur. Həmin proqnozlar ölkənin büdcəsinin tərtibində və müvafiq iqtisadi siyasətin hazırlanmasında istifadə edilir. Qeyd etmək lazımdır ki, iqtisadiyyatın inkişafına təsir göstərən aşağıdakı amilləri proqnozlaşdırma zamanı nəzərə almaq lazımdır: - müxtəlif bazarlarda tələb və təklifin müqayisəli təhlili və istehsal qiymətləri arasında fərqlərin aşkar edilməsi; - təsərrüfat vahidlərinin istehsal ehtiyyatlarının və maliyyə vəsatlərinin davamlılığının öyrənilməsi; |