I Azərbaycan
Respublikası
Prezidentinin!
I
İşlər
İdarəsi
PREZİDENT KİTABXANASI
.TUT
(Tutorial) — Tədris
proqramı, dərs, dərs vəsaiti
faylı.
.UC2
(Ultra Compressor
II) —
UltraCompressor arxivatoru
ilə
sıxılmış
fayl. Bu
arxivatorla çoxtomlu
(çoxhissəli), öz-özünə açılan
arxivlər də yaratmaq olur.
.VBS
— Video faylı.
.VCD — Video faylı.
.VGA
—
VGA üçün ekran
şriftləri.
.VGR — Ventura
Publisher
paketinin
yaratdığı
təsvir
faylı.
VOC (Creative Voice) —
Sound
Blaster ailəsinə
məxsus səs
kartları üçün
yazılmış
səs müşayiəti
faylı
.
١
VAB (Windows
Address
Book) —
Outlook Express
ünvanlar
kitabının faylı.
.WAV (Waveform
Audio) —
Rəqəmsal
informasiyalı səs
faylı
(Microsoft
Windows-
da).
.WQ1 — Quattro Pro
2.0
elektron cədvəl faylı.
.WRI
(Write) —
Microsoft
Write
(Windows
3.x)
mətni
prosessor
formatında
elektron
sənəd.
-17-
-16-
■WS
—
WordStar
redaktorunun
mətni
faylı.
.ZIP
- PKZIP
(Phil
Katz
ixtira edib) sıxlaşdırıcı
proqramının yaratdığı fayl.
Zip-fayllar
PKUNZIP
proqramı ilə açıla
bilər.
16
bit — 16 bitli (dərəcəli)
(əgər
bu aparata və
ya
əməliyyat
sisteminə
aiddirsə).
32-
və 64-bit də
eyni cür tərcümə olunur.
İD
=
1-D (Onc Dimcnsional)
— Birölçülü.
İG (First
Generation) — Mobil
rabitə
sistemində
birinci
nəsil,
simsiz
rabitə.
Məlumatların analoq
ötürülməsini
təmin
edir. Bu
sistemə
NMT, AMPS
şəbəkə
standartları aiddir.
Bax: 2G, 2.5G,
3G.
İGL
(First
Generation
Language) — İGL
dil
səviyyəsi,
birinci
nəsil,
(maşın)
dili.
Bu abreviatura
ən aşağı
səviyyəli maşın
proqramlaşdırma
dilinə
aiddir. 2GL, 3GL, 4GL,
5GL
səviyyəli maşın dilləri
də
mövcuddur.
2.5G —
4’
əkmilləşdirilmiş
ikinci nəsil rəqəmsal mobil
ıabitə.
Burada
məlumatların
ötürülmə sürəti 384 Kbit/s-
yə
çatır.
Bu nəsil
rabitəyə
GPRS
və
EDGE şəbəkə
standartları
aiddir. Bax: İG,
2G,
3G
286 — Intcl korporasiyasının
və
onunla
uyğunlaşdırılmış
80286 prosessorunun adı.
2D
= 2-D
(Two Dimensional)
— İkiölçiilü şəkil
«müstəvisi» (ona
görə
dırnaq içindədir
ki, hər bir
halda
bu qrafik də
müstəvi
səthinə
- monitor
ekranına
çıxır). Bax: 3D.
2G
(Second
Generation)
—
İkinci
nəsil simsiz
mobil
rabitə. Burada məlumatların
ötürülmə
sürəti
115
Kbit/s-
yə
çatır.
Bu nəsil rabitəyə
CDMA,
D-AMPS
və
GSM
texnologiyalar və şəbəkə
standartları
aiddir. Bax:
İG,
3G
2x
(Double-Speed)
— 2 qat
sürətli,
2 dəfə artmış
sürətli
(CD-ROM disk
oxuducusuna aiddir). Bax:
4x
(Four-Speed), 6x (Six-
Speed)
32-Bit Accessed
RAM — 32
bitli
paralel ayırması olan
OYQ
(Operativ Yaddaş
Qurğusu).
386 — Intel
korporasiyasının
və
onunla
uyğunlaşdırılmış
80386 (386SX)
prosessorunun
qısa adı.
3-Button
Mouse — Üçdüyməli
maus
(siçan).
3Com — 3Com korporasiyası.
PalmPilot və başqa
mikrokompüterlər
istehsalçısı. Computer,
Communications
və
Compatibility sözlərindən
əmələ gəlib.
3D
=
3-D — «Üçölçülü» (ona
görə
dırnaq içindədir
ki, hər
bir halda bu qrafik də
müstəvi səthinə - monitor
ekranına
çıxır), həcmi
qrafik
və ya
səs. Oyunlarda,
həmçinin professional
animasiya,
kinofılm və
reklamlarda istifadə olunur.
3D
Action
—
Bax. Action
3D
Motion
—
Üçölçülü
hərəkət.
3D
Printer — 3 ölçülü printer.
Müxtəlif
fiqurlar və əşyalar
çap
edən printer (əridib-
tökmə
üsulu ilə işləyir).
3D
Rotate
—
l'əsviri üçölçülü
elə
çevirir ki, guya təsvir
fəzada fırlanan kubun
üzlərinin
birində
yerləşir.
3-D
Tracking —
Üçölçülü iz
(stercokursorun).
3D-Stereo Noise —
Həcmi
küy.
Təsviri
stcreoqrama
çevirir.
3G
(Third Generation) —
Üçüncü nəsil simsiz
rəqəmsal mobil
rabitə.
Burada
sürətli
multimedia
ötürülməsi
mümkündür,
sürət
2 Mbit/s-yə çatır.
Bu
nəsil rabitəyə
UMTS,
WCDMA texnologiyalar və
şəbəkə
standartları
aiddir.
Bax:
İG, 2G
3M
(Minncsota Mining and
Manufacturing Company)
—
Kompüter avadanlığı
istehsalçısı.
486 — Intcl korporasiyası
80486 prosessorunun və ona
uyğun digər
prosessorlarının
qısa
adı.
4x
(Four-Spccd) — 4 qat
sürətli, 4 dəfə artmış sürətli
(CD-ROM disk
oxuducusuna
aiddir).
Bax:
2x, 6x
6x
(Six-Spccd) — 6 qat sürətli,
6 dəfə
artmış sürətli (CD-
-18-
-19-
ROM disk oxuducusuna
aiddir). Bax: 2x, 4x
8.3
— MS-DOS-da qəbul
olunmuş
ixtisar.
Faylların
adı
formatı.
O deməkdir
ki,
faylların adı 8 hərfdən və
genişlənməsi isə 3
simvoldan ibarət olmalıdır.
Artıq
Microsoft Windows
9 5
-də bu
məhdudiyyət
aradan
götürüldü.
8.3
Filenanıe Convention —
Faylların
adlandırılması
haqqında
razılaşma.
80x86
= x86 — x86 ailəsi, Intcl
korporasiyasının
80x86
prosessorlar
ailəsinin
ümumiləşdirilmiş adı (x
=
٦
... -
5-ə qədər. Burada 5
yoxdur).
Bura 086, 186,
286, 386, 486,
Pcntium,
Pcntium Pro, Pentium
II
daxildir.
8-Bit— 8 bitli (əgər aparat və
ya
əməliyyat sisteminə
aiddirsə).
[Aa
١
səh.
22-38
-21-
-20-
A4
— A4
standart kağız vərəqi
formatı,
ölçüsü 210^297
mm-dir. ISO
standartına
görə, A0
formatının sahəsi
(840x1189 mm)
1 m2-a
bərabərdir.
Hər
bir növbəti
kağız formatının sahəsi (Al,
A2, ...)
iki
dəfə əvvəlkindən
kiçikdir,
deməli A4
vərəqinin sahəsi 1/16 m2-a
bərabərdir.
AAC (Advanced Audio
Coding)
— Audiofaylların
AAC
formatı, MP3
standartının genişləndirilmiş
forması. İnternetdə yüksək
keyfiyyətli
musiqi
yazılarının ötürülməsi üçün
istifadə olunur. Audio
kodlaşdırma standartı və
formatı.
Abbreviation —
İxtisar.
Abrcviaturlaşdırma.
ABBYY
— Tanınmış
ABBYY
Lingvo
elektron lüğət və
optik
ABBYY FineReader
proqramı istehsalçısı.
Abnormal End —
Anormal
nəticə.
A
Abort
(Abortus sözündən) —
Proqramın
bu
və
ya digər
əməliyyatının
qəza
vəziyyətində yarımçıq
kəsilməsi.
About
—
Microsoft Windows
proqramının Help (yardım)
menüsünün
standart
nöqtəsi.
Proqram
məhsulu
haqqında
qısa
məlumat.
Above
or Equal — Böyük və
ya bərabər.
Abscissa
—
Absis oxu. Dckart
koordinat
sisteminin
diaqramında
X oxu.
Absolute
Constant
— Mütləq
sabit.
Abuse —
Yanlış istismar,
istifadə.
Acceleration
— Fəcil.
Sürətləndirmə.
Accent —
Vurğu işarəsi.
Bəzi
dillərdə hərflərin
üzərində
qoyulan, tələffüzə
aid
diakratik
işarə
(məs., c,
n,
ö).
Vurğulamaq. Qeyd
etmək.
Nəzərə çatdırmaq.
Aksent
etmək.
Accept—
Əməliyyatın
aparılmasını qəbul etmək,
şərtlərlə razılaşmaq.
Access— Giriş. Əlçatımlılıq.
İzn.
Yetmə.
Yol. Müraciət.
Çıxış.
Access Control System —
Girişin idarəetmə
sistemi.
Access Function — Müraciət
funksiyası.
Accessed — (file) Açıq olan.
Accessories
—
Microsoft
Windows-un ingilis
versiyasında
köməkçi
proqramlar
dəsti.
Ləvazimatlar. Akscssuarlar.
Accidental
— Təsadüfi.
Accomplish
—
Başa vurmaq.
According
— Uyğun olaraq.
Account— Fərdi idcntifıkator,
məsələn
İnternetə
qoşulmaq
üçün provayderin
ayırdığı
parol və
loqin.
Hesab.
Acer
—
Acer şirkəti - aparat
və
proqram təminatı
istehsalçısı
və ona
məxsus
ticarət markası.
Acknowledge
(Acknowledgement)
—
Qəbulun
təsdiq
edilməsi.
Acquire
—
Soruşmaq.
İstəmək,
tələb
etmək.
Acquire Image— Xarici
mənbədən
(qurğudan)
şəkli
işçi
sahəyə gətirmək (daxil
etmək).
ACL
(Access Control List) —
Microsoft
Windows NT və
Windows 2000
əməliyyat
sistemlərində
təhlükəsizlik
sistemi
elementinə
idarəetmə
girişi siyahısı.
AC M (Association for
Computing
Machinery) —
New
York şəhərində
yerləşən hesablama
texnikası
üzrə
beynəlxalq
təlim assosiasiyası. 1947-ci
ildə
yaradılıb.
ACM
(Audio Compression
Manager)
— Səs fayllarınm
sıxılması üçün proqram
kompleksi.
Acoustic —
Akustik.
Acoustic
Modem
— Akustik
modem.
Akustik adapterli
modern.
Acoustic
Reflex — Səsin əks
sədası.
ACPI
(Advanced
Configuration and Power
[management]
Interface) —
Konfiqurasiya
və enerji
istifadəsini (kompüterin
qidalanmasını)
idarəedən
-22-
-23-
təkmilləşdirilmiş
interfeys.
ACPI spesifikasiyası, Intcl,
Microsoft
və Toshiba
korporasiyalarının
yaratdığı
açıq standart. Standart
əməliyyat
sistemi ilə ayrıca
qurğunu
yandırıb
söndürməyə
imkan verir.
Across
— Vasitəsilə.
،؛
٨
t
—
Fəaliyyət,
iş.
Action
— («əkşm» kimi
tələffüz
olunur) Hərəkət, iş,
fəaliyyət. 3D
Action —
Uçölçülü
oyun,
dava tipli
oyunlar.
«Atışma».
Action Required — 'Fələb
olunan
hərəkət.
Action Replay —
Hərəkətin
təkrarı.
Activation Key
—
Aktivləşdirmə
açarı
(qorunan
liscnziyalı
proqram
təminatının işə
salınması
üçün tələb olunan
xüsusi kod).
Active
— Aktiv, cari.
Active Cell —
Aktiv xana;
Fəal
xana.
Active Job — Cari tapşırıq, iş.
Görülən
iş. Davam
edən iş.
Active Window
— Əməliyyat
sistemlərində
və ya onların
əlavələrində
cari (aktiv)
pəncərə.
istifadəçi qrafik
interfeysi olan
pəncərə.
Ekranda üstə
olan kursor
yerləşmiş
cari
pəncərə.
ActiveX
—
ActiveX
texnologiyası.
OLE Controls
(OCX)
sisteminin başqa adı.
OCX
(OLE custom controls)
idarəetmə
elementinin
modifıkasiyası.
İnternetdə
multimedia proqramlarının
yaradılması
üçün
istifadə
olunur. COM və
DCOM
texnologiyalarına
əsaslanır.
ActiveX Control — ActiveX
idarəetmə elementi. 1996-cı
ildə
Microsoft tərəfindən
işlənib hazırlanıb.
Əvvəlki
adı
OLE
control, OCX, OLE
custom
controls idi.
Əvvəlkilərdən fərqli olaraq
internetlə
işləməyə imkan
verir.
Active-Matrix
LCD — Aktiv
(idarəcdici)
matriks
clcmentli
maye kristal
monitor.
Activities
Journal —
Fəaliyyət
jurnalı.
Activity — Fəaliyyət.
ACTOR
- - ACTOR
dili.
Microsoft
Windows
sistemi
altında
obyekt-
yönləndirilmiş
proqramlaşdırma
dili.
Whitewater Group
tərəfindən işlənib hazırlanıb.
Paskala oxşar
sintaksisə
malikdir.
Ad
(Ads.) —
Elan. Reklam.
Adaptable
— Uyğunlaşa bilən.
Adaptable
Links —
Uyğunlaşa
bilən
linklər.
Adaptation —
Adaptasiya,
uyğunlaşma.
Adaptation Layer —
Uyğunlaşma qatı (təbəqəsi).
Adaptec
—
Adaptec
kompaniyası - aparat
təminatı istehsalçısı.
Adapter
— Adapter,
sistemə
qoşulan qurğu.
Adaptive Unsharp
— nəşr.
Adaptiv
rezolyusiya
(kəskinlik).
Təsvirin
ayrı-
ayrı elementlərinin
sərhədinin rczolyusiyasını
artırır.
Add
— Əlavə etmək.
Yazılmaq,
üzv
olmaq.
Add Noise
— nəşr. Küy effekti
tətbiq
olunması
nəticəsində
təsvirə təsadüfi
nöqtələr
artırır,
bu
isə müstəvi
şəkilli
təsvirə tekstura
effekti verir.
Add
to List —
Siyahıya əlavə
etmək.
Added
—
Əlavə edilmiş.
Add-ins — Əlavə,
genişlənmə.
Addition —
Əlavə etmək.
Çoxaltmaq.
Additional
—
Əlavə olunmuş.
Əlavə
edilmiş.
Additive Colors — Additiv
rənglər.
Şüalanan
obyektlərdən
yaranmış
rənglər.
Additiv
rənglər
qarışdıqda
işıqlılığı artır. Uç
əsas
additiv rəng - qırmızı,
yaşıl
və göy rənglərin
qarışığı ağ
rəng verir.
Add-on —
Əlavə edilmiş. Əsas
məhsula
(proqram,
kompüter) onun
göstəricilərini
yaxşılaşdırmaq
üçün
əlavə
edilmiş.
Address
— Ünvan;
adres.
Ünvanlaşdırma.
Address
Book — Ünvanlar
kitabı. İstifadəçilərin
siyahısı və elektron
ünvanları.
Adequacy
Adekvat, uyğunluq. Kifayət
olan,
yararlılıq.
Address
Strobe — Ünvanı
doğrulayan siqnal.
-24-
-25-
ADF (Automatic
Document
Feeder) — Printerlərdə
kağızın
avtomatik verilmə
mexanizmi.
ADI —
Monoxrom rastr
qrafik
fayl (AutoCAD
proqramında).
Adjust—
1)
Dəqiqləşdirmək,
parametrləri
düzəltmək
(təshih
etmək) 2)
Tənzimləmək,
qurmaq.
Sazlamaq.
Kökləmək.
Yuvarlaqlaşdırmaq.
Düzənləmək
(miqyas,
çap
formatı).
Adjustable
— Tənzimlənən.
Adjustment
—
Tənzimlənmə.
AdLib
—
AdLib Multimedia
firmasının
IBM-uyğunlu
fərdi kompüterlər üçün səs
adapteri. Tezlik modullu
musiqi
sintezatoruna
malikdir.
Faktiki
standart.
ADMA
(Advanced Display
Manufacturers
of America)
— Amerikanın
təkmilləşdirilmiş düzpanelli
displey
istehsalçısı.
Admin
(Administrator) —
Bax:
Administrator
və
System
Administrator.
Administering — İdarəetmə.
Administrator —
Layihələşdirmə,
instalyasiya, konfiqurasiya,
nəzarət
və
şəbəkələrə
idarəetmə
xidmət
göstərən
mütəxəssis (administrator).
Adobe — Məşhur proqram
təminatı istehsalçısı olan
Adobe şirkəti. Qurucusu
John Fornock evinin
yanından
axan
Adobe
Creek
çayının şərəfinə onu belə
adlandırıb.
ADPCM
(Adaptive
Differcntial
Pulse Code
Modulation) —
MP3-iin
meydana
gəlməsi ilə (bax:
MPEG) köhnəlmiş audio-
informasiyanm
sıxma
alqoritmi.
Adressing —
Ünvanlama.
ADSL (Asymmctrical
Digital
Subscribcr Line,
Asymmctrical
DSL) —
Asimmctrik
rəqəmli
abonent
xətti,
asimmctrik DSL.
IIDSL
texnologiyasının
inkişafı
(DSL-in dörd
texnologiyasından
biri).
Telefon
kompaniyalarının
kabel modemlərin (cable
modern) meydana
gəlməsinə
cavabı.
Adi
telefon xətti ilə
5,5 km məsafəyə
məlumatların
yüksək
sürətlə
ötürülməsi texnologiyası
(istifadəçiyə
tərəf
1,5-dən 9
Mbit/s,
ondan -
640 Kbit/s).
Telefon
danışığına mane
olmur.
Advanced
— Genişləndirilmiş.
İnkişaf
etdirilmiş,
təkmilləşdirilmiş.
Advanced
Option
—
Proqramın əlavə
xüsusiyyətləri.
Ad-Ware
—
Proqram və ya
xidmət. Haqqı reklam və
elanların
yayılması ilə
«ödənilir».
AFAİK (As
Far
As I Know)
— (Digispeak) Mənim
bildiyim qədər.
Affect
—
Təsir etmək.
Affected
—
Nasaz.
AFK
(Away
From Keyboard)
— (Digispeak) Mən
çıxdım.
After —
Sonra.
Again — Yenidən, təzədən.
Against
—
Qarşı.
Agenda
— Həll
planı.
Gündəlik,
proqram
(müzakirə).
İş planı.
Aggregate
— Çoxluq. Tərkib
vahidi,
aqreqat
(məlumatların).
Qruplaşdırmaq, iriləşdirmək.
Aging
—- Köhnəlmə.
AGP
(Advanced Graphic Port)
—
Ana platalarda videoplata
üçün sistem şininin (bax:
Bus)
və
slotunun (bax:
Slot)
yeni
standartı. Özündən
əvvəlki
PCI şinindən
yüksək
keçiriciliyi ilə fərqlənir.
Agree
to
Terms — Şərtlərlə
razılaşma (məs., proqram
təminatının
lisenziyası ilə)•
Axis —
Koordinat
oxu.
Aid — Kömək, yardım.
AIDC
Technologies
(Automatic Identifıcation
and
Data
Capturc
'
٢
cchnologics)
—
Kompüterə
və ya
proqramlaşdırılmış
məntiqi
kontrollcrə
verilənlərin
klaviatursuz
birbaşa
daxil
edilməsi
texnologiyası.
Operator
xətasını istisna
edir
və
daxilolmam sürətləndirir.
Aided — Yardım olunan.
Aidstest
—
Populyar
antivırus
proqramı.
AIF (Audio Intcrchangc
Format) —
Audiofayl
mübadiləsi formatı.
-27-
-26-
Aiı—
Səhifə maketində ağ
fəza
- «hava».
Air Brush =
Airbrush
— nəşr.
Təsvir redaktorunda qrafik
effekt
(alət) «aeroqraf».
AISI
(As I See It) —
(Digispeak)
Mən
bunu
belə
başa düşürəm.
Alarnı
(ALM) —
Təhlükə
siqnalı,
təhlükəni xəbər
eləyən səs.
Alchemy— nəşr.
Əlkimya -
fotoqrafıyam
incəsənət
əsərinə oxşar stilizasiya
edən güclü
filtr.
Alert — Xəbər. Xəbərdarlıq,
ehtiyat
tədbiri
üçün
xəbərdarlıq.
Algebraic—
Cəbri.
ALGOL
(Algorithmic
Language) — Alqol
yüksək
səviyyəli primitiv prosedur
maşın dili
(High-Lcvcl
Language), 1957-1960-cı
illərdə
işlənib hazırlanıb.
60-70-ci
illərdə
elmi
publikasiya
dili olub. Alqol
üçün ilk kompilyatoru
Edsger
Dijkstra yazıb.
Mürəkkəb
olduğuna görə
sonralar geniş yayılmayıb.
Algorithm
= ALG —
Alqoritm
-
kompüter və ya
intellektual qurğunun
müəyyən
zaman həddində
bəzi tapşırıqları
yerinə
yetirməsi üçün
vacib olan
riyazi funksiya
və
ya
konkret ardıcıl (məntiqi)
hərəkətlərin (qaydaların)
son
toplama təsviri. Termin
qədim
şərq riyaziyyatçısı
alqoritm
metoduna həsr
olunmuş
traktata sahib,
Məhəmməd ibn Musa əl
Xərəzmin
adından əmələ
gəlib.
Alias
— (həm də nikneym
deməkdir) Pscvdonim,
«şəbəkə»
adı.
Alias
Name— Ləqəb.
Aliasing — Adların qarışıqlığı.
Align
=
Alignment —
Düzləndirmə,
stolüstü
nəşriyyat
sistemində
(desktop publishing) və
mətni
proscsorlarda
mətnin
və
(ya)
qrafik obyektlərin
sütun içərisində
düzləndirilməsi
metodu
(mərkəzə,
səhifənin sol və
ya
sağ sərhədinə
görə).
Düzləndirmə
şaquli və üfüqi
istiqamətlərdə
də
mümkündür.
All—
Hamı;
hamısını.
All-in-One
— «Hər şey
birində».
Allocate —
Yerləşdirmək,
paylaşdırmaq.
Allocation
— Təyin
etmə.
Allocation Unit—Seçilmiş
blok,
klaster.
Allow — Nəzərə almaq, icazə
vermək.
Allovved
— İcazə verilmiş.
Alone
—
Təkcə.
Alpha
—
Alfa
prosessoru. 64-
dərəcəli RİSC-prosessor,
Digital
Equipment
korporasiyası
tərəfindən
işlənib
hazırlanıb (prosessor
Alpha 21064). Dünyada ilk
prosessordur ki, 1 Ghs takt
tezliyini
aşıb.
Alpha Channel—
nəşr.
Kompüter
qrafikasında
təsvirin
xüsusiyyətlərini,
ən
əsas obyektin şəffaflılıq
dərəcəsini
tənzimləyən
vasitələrdən
biri.
Alpha Channel Load List—
Alfa-kanalın seçib yüklənmə
siyahısı.
Alpha
Channel Save
List—
Alfa-kanalın
seçib yüklənmə
siyahısından hər
hansı
birisinin
redaktə olunaraq,
siyahıda təzədən yadda
saxlanılması.
Alpha
Version — Alfa
versiya.
Laboratoriya
versiyası.
Alphabetic
Shift— Hərf
(böyük-kiçik) reqistrinin
qoyulması.
Alphabetize
— Əlifba sırası ilə
düzülmə.
Alphameric
— Hərfi-
rəqəmsal.
Already
— Artıq; daha.
Alt (Alternate) — Növbə ilə
əvəzolunan.
Dəyişən.
Alt (Alternative) — Alternativ.
Altmode—
Alt-Shift
kombinasiyasının
basılması
ilə
klaviatur rejiminin
dəyişdirilməsi.
Am—
Mövcuddur;
ardı olan
proses.
Amass—
Yığmaq.
Amber
—
Kəhraba çaları
(monoxrom
terminal
ekranında).
AMD
(Advanced
Micro
Devices) •— AMD
kompaniyası - məşhur
prosessor
istehsalçısı
və ona
məxsus ticarət markası.
-28-
-29-
Amend —
Dəyişmək,
dəyişiklik
eləmək, redaktə
eləmək.
America
Online
(AOL) —
AOL xidməti.
ABŞ-m ən
populyar və iri milli
kommersiya İnternet
provayderi.
Amin-Asec-Aframe
—
Dəqiqə
-
saniyə -
kadr
(kompakt
disk
tərkibinin ünvanlaşma
mütləq zaman
şkalası).
Among
—
Arasında.
Ortasında.
Amount — Miqdar.
Ampere = amp
— Amper -
elektrik
cərəyanının güc
ölçü vahidi (6,25*1018
elektron saniyədə).
Fransız
fiziki
Andre-Marie Ampere-
in
(Andre Mari Amper -
1775-1836) şərəfmə
adlandırılıb.
Ampersand
—
1) Ampersand,
«&» simvolu
(ASCII 38).
İngilis dilində
tez-tez and
(və)
sözünü
əvəz edir 2)
Unix və Unix-ə bənzər
əməliyyat
sistemlərində
fon
rejimində tapşırıqların
həllinə
yönələn əmrə aid
simvol.
Amplitude
(Amplitudo -
məkan-,
genişlik
sözündən)
— Amplituda, rəqsin
qolaylanması
(amplitudası).
Analoq
və ya rəqəmsal
siqnalın maksimal qiyməti
(səviyyəsi). Siqnalın
maksimal və minimal
səviyyəsi arası məsafə.
Amplitude Modulation (AM)
— Amplitud
modullaşması.
AMPS
(Advanced
Mobile
Plıone
Service) — İnkişaf
etmiş mobil
telefon rabitə
xidməti, AMPS
standartı,
ABŞ-da əvvəllər yayılmış
olan analoq
sellular
rabitə.
825-890
Mhs
tezlik
diapazonunda çalışır.
Analog — Analoq termini o
şeylərə
aiddir ki
(məsələn
insan
səsi), amplituda,
gərginlik,
tezlik və ya
siqnalın fazası tipli fiziki
vahidlər
kimi o da daim
dəyişir.
Analog
Audio — Səs
siqnallarının
analoq
yazısı.
Analog
Boundary Cell —
Analoqlu periferik
element.
Analog Test Input — Analoq
testi
üçün giriş.
Analysıs — Analiz. Araşdırma.
Analyze — Analiz
etmək.
Analyzer
— Analizator.
Ancestor
Frame
—
Əzəli
freym.
Anchor —
Bəndetmə, söz və
ya
sözlər
qrupu
lövbəri.
Hipermətn linki
bənd
edilmiş söz
və
ya
sözlər
qrupu.
Calaşdırma (HTML-
də
obyekt).
Ancillary —
Köməkçi, əlavə.
Android —
1) Android,
insanabənzər robot 2)
Google və Open Handset
Allicncc
tərəfindən
kodlaşdırılmış Linux
Əməliyyat
sistemi. Mobil
cihazlar (PDA və cib
telefonları) üçün inkişaf
etdirilmiş açıq
qaynaq kodlu
əməliyyat
sistemi.
Angle
— Bucaq. «Böyük» və
«kiçik» işarəsi, «<» - bucaq
(simvolun adı).
Angstrom
—
Anqstrcm
-
santimetrin
100 milyonda
bir hissəsi
boyda olan
uzunluq vahidi. İsveç fiziki
Jonas
Ängström-ün
(Jonas
Angstrom - 1814-1874)
şərəfmə
adlandırılıb.
Animated Button — Canlı
düymə
(basma
və buraxma
imitasiyalı).
Animated
GIF — Qrafik
mübadilənin animasiya
formatı
(GIF
formatında
tərkibində bəzi
təsvirlər olan
fayl).
Brauzerdə hərəkət
effekti yaradır.
Animation
— Multiplikasiya;
animasiya.
Annotation
— (Annotatio
sözündən)
Annotasiya,
referat.
Kitabın, məqalənin
və s. qısa
məzmunu.
Annoyware
—
İstifadəçiyə
zəruri
olarsa məhsulun
alınmasını
xatırladan şərti-
pulsuz
proqram
təminatı.
Annual
—
İllik.
Anonymous
—
Anonim
(istifadəçi).
ANSCII
(American National
Standard Code
for
Information
Interchange) —
İnformasiya
mübadiləsi
üçün Amerika
milli kod
standartı.
ANSI
(American National
Standards Institute) — ABŞ
Milli
Standartlaşdırma
institutu (sənaye
və rabitədə
-30-
-31-
standartlar
işləyib
hazırlayan
təşkilat).
Ans
١
ver — Cavab,
reaksiya.
Antenna
— Anten.
Anti---- Əks-.
Antialiasing
—
Hamarlama,
yumşaltma. Nöqtəli
(rastr)
təsvirdə «pilləli»
sərhədlərin
və
xətlərin
hamarlanmasının
texniki üsulu. Bu, aralara
rəng piksellərinin
doldurulması
ilə
mümkün
olur.
Anchor
Point
—
Düyün.
Vcktorlu
qrafıkdə konturun
düz və əyri
xətli seqmentləri
arasında yerləşən
fıksasiya
olunmuş nöqtəsi.
Antiviral —
Antiviruslu.
Antivirus = Anti-Virus__
Antivirus
proqram və ya
əlavə.
Virusların
tapılması
və məhv edilməsi
üçün
nəzərdə tutulub. Terminin
dcfıslə yazılışı daha çox
Avropada rast
gəlinir.
AOL — Bax: America Online
Apache — İlk yarandığı
vaxtlar
bu
kompaniya
proqramlara
patçlar
(əlavələr, qoşmalar)
yazmaqla
məşğul
olduğundan
A PAtCHy
adlanırdı, sonra Apache
adlandırılmağa
başladı.
API
(Application
Programming
Interface) — Tətbiqi
proqramlaşdırma interfeysi.
Standart
proqram
kəsilmələri
toplusu,
prosedur (metod) çağırışı.
Əməliyyat
sistemindən
gələn məlumatların
formatı.
API
nümunəsi olaraq SVID
və
NetBIOS-u göstərmək
olar.
APIC (Advanced
Peripheral
Interrupt
Controller)
—
Təkmilləşdirilmiş
proqramlaşdırıla
bilən
kəsilmə kontrolleri.
Apostrophe —
Apostrof. Sətir
üzərində qoyulmuş
vergül,
buraxılmış
saiti əvəz edir.
Bax:
Single Quote
Appearance
— Görünüş.
Zahirolma,
peyda olma.
Append
—Əlavəetmə,
birləşdirmə,
məsələn faylın
sonuna əlavəetmə,
sətrin
sonunda simvollar
və ya
verilənlər bazasında
cədvəlin sonu.
Appendix —
Əlavə
edilmə;
tətbiq
etmə.
Apple
— Eyniadlı
kompaniyanın
banisi Steve
Jobsun sevimli
meyvəsi.
Biznesinə
ad axtarışında üç
aylıq boş səylərdən sonra o
tərəfdaşlarına şərt
qoymuşdur ki, siz saat 5-ə
qədər
ağlabatan
bir şey
təklif
eləməsəniz,
mən
kompaniyanı
Apples
Macintosh (ABŞ-da ən çox
yayılmış
alma sortu)
qoyacağam.
Applet
—
Applet, kiçik
proqram-əlavə,
İnternet
şəbəkəsində
WWW-səhifəyə
bərkidilmiş səhifənin
zahiri
görünüşünü yaxşılaşdıran
yeni
imkanlar, aşağı düşən
menü, «qaçan sətirlər» və s.
Adətən
applctlər xüsusi
Java
(bax: Java) proqramında
yazılır.
Applicable —
Tətbiqə yararlı.
Applicatioıı
—
Əlavə,
müxtəlif
əməliyyat
sistemləri
(həmçinin
mobil) üçün
nəzərdə
tutulmuş
(tətbiqi)
proqram.
Application
Program —
Tətbiqi
(əlavə) proqram.
Apply
—
Tətbiqctmə.
Appoint — Təyin
etmək.
Approach — 1)
Yanaşma.
Metod
2)
Təxmini; təqribi.
Appropriate
— Yararlı;
münasib.
Approval —
Təsdiq;
təsdiqləmə,
bəyənmə.
Aptitude — Qabiliyyət.
A PU (Audio
Processing Unit)
—
Səslərin
işlənməsinə
cavabdeh
olan
mikrosxem.
Arabic
Number Svstem —
Ərəb
rəqəm sistemi.
Arc
—
Qövs.
Arcade
— («Arkeyd» kimi
tələffüz olunur)
- Arkad
(tağ).
Arcade
Came — Arkad (tağ)
(müxtəlif
səviyyəli
platformaları keçərək xal
toplama)
tipli oyunlar.
Bu
cür oyunlar avtomatlar
düzülmüş
tağların şərəfinə
qoyulub.
Tağ
oyunları
şuterlərə
(shootcrs), harada
ki,
əsas məqsəd «hərəkət
edən
hər bir şeyi»
güllələməkdən ibarətdir
(beləliklə
xal toplamaq),
platformcrlərə (platform
games),
harada
ki, personaj
platformaları
hoppanıb
aşaraq məqsədə doğru
gedir
(düşmənlərdən
yayınaraq
-32-
-33-
prizlər
qazanaraq)
və
arkanoidlərə, harada ki,
oyunçu
topu
raket ilə vurub
qaytarmağa çalışır, bölünür
Arciıie — Archie xidməti
(FTP-serverlərdə
fayllann
axtarışı
üçün
xüsusi İnternet
xidməti).
Architecture
-
Arxitektura.
Arehive
-
Arxivləşdirmə.
Arclıive
Docunıent—
Sənədin
arxivləşdirilməsi.
Area — Sahə, məntəqə,
məsələn, yaddaş
sahəsi,
ekranın hissəsi. Meydan.
Zolaq.
Area
Chart—
Kombinasiya
edilmiş
histoqram.
Müxtəlif
göstəriciləri
olan
iki
histoqramdan
düzəlir.
Müstəvi
diaqram.
Area Code— Ərazi kodu.
Argument = arg— Arqument,
məlum
(faktik)
parametr.
Proqramlaşdırma parametri.
Arithmetic
-
Hesab,
arifmetika. Hesab
əməliyyatı.
Arjive—ARJ (ARJ-arxiv)
arxivatoru
ilə yaradılmış
arxiv.
ARM
— ARM
prosessorlar
nəsli.
Mobil
sistemlərdə
tətbiq
olunan
faktiki
standart.
Armed
Interrupt
-
Qəbul
olunmuş kəsilmə.
ARPANET
(
٨٥٧
anced
Research
Projects
Agency
Network)
—
ABŞ hərbi
xidməti
tərəfindən
yaradılmış
ilk
kompüter
şəbəkəsi (60-cı
illərdə),
internetin
yaranışı
(bax).
Arrange- Yerbəyer etmə,
sahmanlama, düzmə.
Arrange Align and Distribute
—
Obyektlərin
təsvirin
sərhədi boyu və bir-birinə
görə
düzlənməsi
(sahmana
salınması),
obyektlərin,
həmçinin
təsvirin
səthi boyu
bərabər
yerləşdirilməsi.
Arrange Group—
Seçilmiş
obyektlərin
birgə işlənməsi
üçün qrup
halında
birləşməsi.
Arrange Icons- Proqram
nişanlarının (icon) bir qayda
ilə
sıralanması.
Arrange Order Back
One —
Obyektin
bir səviyyə üzrə
aşağı endirilməsi.
Arrange
Order
Forward One
— Obyektin
bir
səviyyə
üzrə
yuxarı qaldırılması.
Arrange Order Reverse
Order —. Obyektlərin
yerləşmə qaydasını əksinə
çevirmək.
Arrange
Order
to
Back —
Obyektin
ən aşağı səviyyəyə
endirilməsi.
Arrange Order
to
Front —
Obyektin
ən yuxarı
səviyyəyə
qaldırılması.
Arrange Ungroup — Seçilib
qruplaşdırılmış
obyektlərin
qrup
halından azad
olunması.
Array
—
Massiv. Eyni
elementlərin
məcmusu,
eyni
elementlərin
cəmi,
massivi.
Arrival —
Girmə, qəbul
(istifadəçinin
sistemə).
Arrow__Ox.
Arrorv Key — Üzərində
ox
olan
klaviş.
Arrowhead
— Oxun ucu;
oxun
başı.
Art
Quality
—
Bədii
keyfiyyət
(təsvirin).
Artifact
—
n
əş
٢
Artcfakt.
Təsvirdə
əngəllər, təsvirin
təhrifi. Təsvirin rəqəmsal
işlənməsi
zamanı yaranır.
ASAP
(As Soon As
Possible)
— (Digispeak) İmkan
daxilində tez.
Ascending
_ Artan.
ASC1I (American
Standard
Code
for Information
Interchange)
—
İnformasiya
mübadiləsi
üzrə
Amerika
Beynəlxalq
Standart Kod
Sistemi. Müəyyən bayt (bax:
Byte)
yüklü
simvolun (çap
işarəsinin) qiyməti.
AS F (Automatic Sheet Feeder)
—
Avtoyükləyici (printerə
vərəqlər yükləyən). Bax:
ADF
Askable — Sorğulanan
(verilənlər
bazasının
elementi
haqqında).
Aspect
Ratio — nəş
٢
.
Mütənasiblik
əmsalı,
ölçülərin
(tərəflərin) nisbəti;
ekran formatı
(təsvirin).
Təsvirin
eni ilə
hündürlüyünün piksel
nisbəti.
Assemble
— Asscmblc etmək.
Asscmblcrin köməyi ilə
obyekt
koduna translyasiya
etmək (proqramı).
Ayrı-ayrı
elementlərdən
yığmaq,
montaj
etmək.
Asscmbler
—
Asscmbler,
maşın-yönümlü
proqram
dili. Assemblerlər aşağı
səviyyəli
dillərə
aiddir. Hər
-34-
-35-
prosessora
görə
unikal
assembler
yaradılır.
A
٠
sset— Resurs, təsvirin
rəqəmsal
obyekti, mətn,
audio
və ya videoklip.
Assignation — Təyinat,
mənimsəmə.
Assing—
Təyin etmə.
Associate— Assosiasiya
etmək, müəyyən
tipli
faylları
əlaqələndirmək.
Bu
tipli fayllar əməliyyat
sistemində
konkret bir
proqram
əlavəsi ilə
assosiasiya olunurlar.
Məsələn, .doc
genişlənməsi
olan fayllar mətni
prosessorlarla
assosiasiya
olunur.
Asterix
— sl. Ulduz. Coker;
vurma (*) işarəsinin
cürbəcür proqram
dillərində
jarqonu).
AT(Advanced
Technology)
—
Tərəqqi
edən
(proqressiv, ən
müasir) texnologiya. 1984-
cü
ildə
istehsal olunmuş
IBM
PC
modelinin
adı.
At Sign— «@»
at işarəsi.
E-
mail
işarəsi. Kommersiya
«a»-sı.
ATA
(Advanced Technology
Attachment,
at Attachment)
— ATA interfeysi,
ona
istinad
və protokol,
IBM
tipli kompüterlərdə
sərt
disklərə olan giriş.
Həmçinin,
IDE adı
ilə
də
tanınıb.
ATA/133 =
ATA133
—
ATA/133 interfeysi,
başqa
adı
Fast
Drivers-dir. Maxtor
kompaniyası tərəfində
2002-
ci
ildə
işlənib
hazırlanıb.
Məlumatların
şinlə
maksimal ötürülmə
sürəti -
133
Mbayt/s-dir. ATA/66,
ATA/100
ilə
uyğunluğunu
saxlayıb.
ATA
PI (AT Attachment
Packet
Interface) —
IDE
(bax) disk
oxuducularının
proqram interfeysi
-
məsələn,
CD-ROM üçün.
ATX — «Form-faktor»,
ana
plataların
və
kompüter
korpuslarının
tipi. Baby
format AT-dən fərqli olaraq
daha
rahatdır, həmçinin
əlavə soyutma
sistemi var.
Atlantic
Standard Time
(AST)
—
Atlantik
(New-
York)
saat
zolağı. GMT-
4:00.
Attach— Qoşmaq. Əlavə
etmək.
Attachment
—
Elektron
məktublara
və mesajlara fayl
əlavə
olunma
(qoşulma).
Qoşulmuş
fayl.
Attempt—
Cəhd.
Attendee—
Dinləyici;
İstifadəçi.
Attented Printer
—
Hər bir
səhifəsi
əl
ilə
yüklənən
printer.
Attention
—
Diqqət.
Attribute
— Atribut. Obyektin
əlaməti,
xarakteristikası və
ya
xüsusiyyəti. Məsələn,
faylın
atributları
(«arxiv»,
«gizli»,
«sistem»,
«ancaq
oxumaq
üçün»).
Audiblc
—
Eşidilə bilən.
Audio—
Səs;
audio.
Audio
Board
— Səs platası,
audioplata.
Audio Codec'97
= AC'97
Audio
Codcc'97 standartı.
Audiosistemin,
modernin və
şəbəkə
adapterinin
yerləşdirilməsi
üçün əlavə
plata formatı. Intcl
korporasiyası tərəfindən
işlənib
hazırlanıb.
Audio Dcstinatioıı — Səs
çıxışı (danışıq səsi
siqnallarım səsləndirən
qurğu).
Audio
Track— Səs cığırı
(maqnit daşıyıcısında).
Audioadapter—
Səs adapter؛,
platası.
Auxiliary
= AUX
— Köməkçi,
əlavə olaraq.
Auxiliary
Carry
Flag
Registrdə
prosessorun
vəziyyətini
göstərən
bayraqlardan
biri.
Authentic
—
Əsl, həqiqi,
autcntik.
Doğru, etibarlı.
Authentication
— Müəllif
haqlarının
alınması,
istifadəçinin identifıkasiyası.
Kimliyin yoxlanılması.
Authoring—
Səlahiyyətli
olma
(Wcb proqram
əlavələrində
istifadə olunur).
Authority
—
Səlahiyyət.
Authorization —
٦
əsdiqetmə.
Authorized — Müəllifi olan,
müəyyən
hərəkətlərə haqqı
(hüququ)
çatan.
Auto
= Automatic Avto,
avtomatik.
Auto Dialing—Avtoyığma.
Auto
Equalize
Iəsvirin
histoqramının
avtomatik
düzləndirilməsi (sahmana
salınması).
Autodialcr —
Avtomatik
yığma
cihazı,
avtoyığıcı.
-36-
-37-
Autodump
—
Avtomatik
yükdən azadolma.
Auto-feed
— Kağızın
avtomatik
çapa
ötürülməsi.
Autonomous System
—
Avtonom
sistem.
Autosave
—
Avto yadda
saxlama. İstifadəçinin
müdaxiləsi
olmadan
məlumatların yadda
saxlanması.
AutoSignature
— Avtomatik
imza.
Autosleep
—
Avtomatik
yatma, sönmə.
Available — Əlçatımlı,
mümkünolan.
Average — Orta qiymət.
Averaging
— Ortalama; Orta
qiymət
hesablama.
AVI (Audio
and Video
Interleaved)
— AVI
formatlı
fayl,
Microsoft
korporasiyasının Multimedia
Systems Group bölməsi
işləyib
hazırlayıb.
Səslə
sinxronlaşdırılmış
videofilmlərin
saxlanması
üçündür
(mini kinofilmlər).
Rəqəmsal
audio və videonun
növbələşən yazılarından
ibarətdir.
Oxuması
üçün
xüsusi aparat vasitəsi tələb
eləmir. MS Video
for
Windows
paketində tətbiq
olunur, Indeo, CunePak
kodeklərini himayə
edir.
AVI-fayllarının
genişlənməsi
belədir:
.AVI
(bax).
Avoidance — İstisna etmə,
qarşısını
alma. Qaçma.
A
١
vay —
Kənarda
olma.
Chat
proqramlarında «çıxıb»
status.
AZERTY Keyboard —
AZER
٦٦
Y tipli
klaviatur,
Avropa
düzülüşlü
klavişləri
olan
klaviatur.
Dostları ilə paylaş: |