English-Azerbaijani Explanatory

Trialware
Denary
 —
 
Onluq. 
Denary 
Logarithm — Onluq 
loqarifm.
Dendrogram — Ağacşəkilli 
sxem.
Denial 
—
 İmtina (girişə). 
İnkar.
Denied — 
İnkar edilmiş 
|
١ 
İmtina 
edilmiş.
Denominate 
Number — Adlı 
ədəd.
Denominator — Məxrəc 
(kəsrin).
Dense 
Index — Sıx indeks. 
Density —
 Optik 
sıxlıq.
Obyektin
 
işığı udmaq və ya 
şüalandırmaq
 qabiliyyəti. 
Density
 
Gradient — Sıxlıq 
qradiyenti; qatılıq 
qradiyenti.
Deny 
—
 İnkar 
etmək, imtina 
etmək.
DEP
 
(Data Execution
Prevention)
 
— 
Məlumatların istifadəsinin 
qarşısının
 alınması,
 DEP 
texnologiyası.
 Kompüter 
virusları ilə mübarizənin bir 
növü. 
64-razryadlı Intel 
prosessorlarında
 realizə 
olunub.
Departure
 
—Yollanma, 
yollama (şəbəkə ilə mesaj).
Dependence — 
Asılılıq. 
Dependent — Asılı, asılı olma. 
Deploying 
—
 Proqram 
sisteminin 
instalyasiyası.
Deposit — Depozit surət; 
surətin 
xarici 
yaddaşda 
saxlanması.
Depot — 
Anbar. 
Depth 
— 
1) Dərinlik 2)
İntensivlik,
 
güc, qüvvə. 
Depth 
Cueing 
—
 
Dərinliyi 
göstərmək
 üçün 
tüstü effekti 
[dumanlaşdırma].
-98-
-99-

Depth
 Index —
 Dərinlik
indeksi (stereotəsvirin).
Derating — 
Parametrlərin 
nominal
 
qiymətindən 
(mümkün) 
sapdırma.
Dereference—Əks istinad. 
Deregulation
 
— 
Balansın 
pozulması.
Derivative
— 
1) Törəmə 2) 
Törəmə kəmiyyət.
DES 
(Data Encription 
Standard) — Məlumatların 
standart
 şifrələnməsi, 
şifrələmə
 
standartı (U.S. 
National 
Bureau of 
Standards tərəfindən işlənib 
hazırlanıb).
Desampler— 
Diskret 
məlumatları
 analoq formaya 
çevirən.
Desaturate
 —
 Təsvirin 
rəngsizləşməsi.
Descend
—
Azaltmaq, 
balacalaşdırmaq.
Descent—
 
1) 
Düşmə 2)
Ümumidən xüsusiyə keçmə.
Descrambler—
Psevdotəsadüfi ardıcıllıqlı 
deşifrator.
Descreen—Təsvirin 
lazımsız 
fondan təmizlənməsi.
Description — Təsviretmə.
Description
 Bar 
— 
Məlumat 
sətri.
Descriptor
—Təsviredici, 
deskriptor.
Desequencing
 —
 
Nizamın 
pozulması.
Deselect 
— 
Seçmənin 
(qeydolunmanın)
 
ləğvi; 
qeydin
 geri 
götürülməsi 
(məsələn,
 
menü 
punktundan).
Design
 — 
1) Sxem, plan, 
çertyoj, layihə, 
layihənin 
maşın
 
arxivi 2) Layihə 
işlənməsi,
 
layihələşdirmə, 
konstruksiyanın
 yaradılması 
3) 
Proqram təminatının 
işlənmə
 layihəsi.
Design
 Failure — 
Xəta 
ucbatından layihədən imtina.
Designation — Markalama, 
müəyyən olunma.
Designer— 1) Dizayner, 
[kompüter]
 rəssam 2) 
Tərtibat operatoru,
 tərtibatçı 
3)
 Layihəçi, 
konstruktor, 
işləyib
 hazırlayan
 ixtisasçı 
işçi.
Designing
 
— Layihələşdirmə. 
Designkit
 
— 
Layihələşdirmə 
vasitələri yığımı.
Desired
 
= Desired 
Signal — 
Etalon [siqnal], məsələn, 
nitqin
 
tanınması 
sistemində.
Desk
 
— Pult; stend; şit.
Desk(top)
 Calculator
 
—
Stolüstü
 
(masaüstü) hesab 
maşını; 
stolüstü
 (masaüstü) 
kalkulyator.
Desk(top) Computer — 
1) 
Stolüstü (masaüstü) 
kompüter
 2) Kiçik qabaritli 
stolüstü
 
(masaüstü) 
kompüter.
Deskew 
— Çəpliyin aradan 
qaldırılması (məsələn, 
skanerdən keçirildikdən 
sonra).
Desk-Mounted
 — Stolüstü. 
Masaüstü.
Desk-Size
 
—
 Kiçikqabaritli.
Desktop — 
1) Masaüstü 
(kompüter ekranında). 
Desktop 2) Microsoft 
Windows-da iş masası 
(sahə,
 stol), həmçinin 
Windows-da
 
eyniadlı 
qovluq (direktoriya).
Desktop
 Apps
 — Fərdi 
kompüterlər üçün proqram 
əlavələri, ofis 
proqramları.
Desktop File — İşçi sahədə 
(desktopda)
 fayl 
(əməliyyat 
sistemində).
DeSpeckle
 
—
 nəşr.
 
Ləkəni 
silmək 
(təmizləmək); 
«Ləkətəmizləyən» retuş 
aləti. 
Bir sıra təsvirin 
işlənməsi
 proqramlarında 
vardır.
Despooler 
—
 Despuler 
(SMS 
sisteminin
 komponenti. Fayl 
paketlərinin 
açılıb 
işlənməsini
 
icra edir).
Despotic
 
—
 Məcburi (şəbəkədə 
qurğunun
 
iş rejimi).
Destaging 
— Əməli (operativ) 
yaddaşdan
 ara
 yaddaşa 
keçirmə (məlumatların).
Destination — Təyinat 
yeri, 
faylın saxlanması 
və ya 
proqramın qurulması 
üçün 
yol.
Destroy
 — Dağıtmaq,
 məhv 
etmək.
Detach — Ayırmaq, aralamaq. 
Bax: Disconnect
Detail
 
— 
Detal, təfərrüat, 
məsələn,
 təsvirin
 kiçik 
bir 
hissəsi. Bax: Fragment.
Detect
 
— Aşkar etmək, 
üzə 
çıxartmaq,
 zahirə çıxartmaq.
Detect Watermark — 
«Elektron imza» yaradılması 
üçün
 təsvirin eksport 
edilməsi.
Detector 
—
 Aşkaredici.
-100-
-101-

Deterioration
—
 
1)
 Pisləşmə; 
xarabolma
 2)
 Amortizasiya, 
aşınma,
 
köhnəlmə.
Determinant
— 1)
Determinant,
 
təyinedici. 2)
Həlledici [təyinedici] amil.
Develop
 — İşləyib hazırlamaq.
Yaratmaq. İnkişaf
 etdirmək.
Developer
 — Application 
developer
 Syn
 proqramının 
banisi.
Development
— 1) İşlənib 
hazırlanma
 
2)
 İnkişaf, 
təkmilləşdirmə.
Deviation,
 
dev — Sapma, 
deviasiya.
Device
 
— 
Sistemə bərqərar 
edilmiş
 
(yazılmış) qurğu və 
ya
 
proqram.
Device
 Capability —
Qurğuların funksional 
imkanları.
Device
 Cycle 
— Qurğuların iş 
tsikli.
Device 
Driver 
— Qurğular 
üçün
 drayver
 
(qurğuların 
kompüterlə qarşılıqlı 
işini 
təşkil
 edən
 
proqramlar).
Df
 Recording
 
—
 
İkitezlikli 
metodla
 
yazma.
Dhrystone — [Etalon] test
Dhrystone. Reinhold
Weicker tərəfindən yazılmış, 
kompüterlərin
 müxtəlif 
əməliyyatlar zamanı iş 
məhsuldarlığını
 
ölçmək 
üçün
 
test proqramı. 
Dünyada ilk dəfə geniş 
tətbiq
 olunan etalon 
testlərdəndir.
DHTML — Dinamik HTML.
Diacritic 
— Diakritik qiymət || 
diakritik.
Diagnose
 
— Diaqnoz qoymaq. 
Diagnosis Program — 
Diaqnostika proqramı, xəta 
və
 
ya nasazlığı aşkar edən 
proqram. .
Diagonal
 Hatch
 — Diaqonal 
ştrixləmə (maşın 
qrafıkində).
Diagram 
Method —
 Qrafik 
metod.
Dial — 1) Siferblat; 
yumru 
şkala;
 nömrəyığma
 diski 
(telefonda)
 
2) Nömrəyığma, 
zəngetmə.
Dial 
Tone
 
—
 Hərfi
 mənada 
telefon
 
dəstəyində aramsız 
siqnal 
səsi, geniş mənada 
şəbəkənin
 
əlaqə yaratma 
hazırlığı.
Dialer 
(Dialler) — 
Nömrəyığma 
qurğusu; 
nömrəyığan.
Diaiing-out
—■Çıxış üçün 
yığma (abonent 
şəbəkəsində 
məlumatların
 
ötürülməsini 
təmin
 etmək 
üçün).
Dialog
—
Dialoq. 
İstifadəçinin 
kompüterlə qarşılıqlı 
əlaqələrindən
 biri. 
Bu zaman 
istifadəçi
 
sorğu göndərir və 
ona
 
cavab və ya 
dəqiqləşdirmə
 üçün suallar 
alır.
Dialog(ue) Control 
Tools — 
Dialoq
 
idarəetmə
 
vasitəsi; 
Dialoqları idarə etmək 
üçün 
alətlər.
Diäl-up
 
— Telefon xətti ilə 
İnternetə
 qoşulma
 (modern 
və 
ya kodyığan vasitəsilə 
kompüterin
 şəbəkəyə 
qoşulması).
Dial-up Access 
— Telefon 
xətti
 ilə giriş, kommutator 
girişi,
 məsələn,
 online 
xidmətə
 
və 
ya 
İnternetə.
Dial-up 
Connection—
Telefon
 
xətti ilə qoşulma.
Dial-up Modern 
(Adapter) — 
Kommutator
 xətti 
ilə 
ötürülməni həyata keçirən 
qurğu - modem.
Dial-up 
Networking— 
Şəbəkəyə
 uzaqdan
 qoşulma.
Diamond — 
Romb 
(blok-sxem 
-
 məntiqi 
simvol).
Diary
 
— 
Gündəlik; qeydiyyat 
jurnalı;
 qeyd kitabçası- 
təqvim.
Dibit 
— Dibit, 4 birləşmədən 
hər hansı ikibitlik 
kombinasiya,
 
iki ardıcıl bit: 
00,61,10
 və 
11.
Dice— 
1) (die 
sözündən) 
Kristallar
 
2) Oyun zərləri.
Dichotomizing Search — İkili 
[dixotomik]
 axtarış, yarıya 
bölünmüş
 
axtarış.
Dictating Equipment — 
Diktofon
 avadanlığı.
Dictionary — 
Lüğət. 
Terminlərin (anlayışların) 
siyahısı
 və onlarla 
bağlı 
informasiya.
Diddling—nəşr. Yerindən 
təıpətmə, irəlilətmə (təsvirin 
elementi).
Didot
 
Point 
— 
Dido punktu, 
mətbəə
 
sistemində qəbul 
edilmiş fransız ölçü 
vahidi - 
0,376
 
mm.
Die 
—
 
Mikrosxem 
kristalı.
Die
 out
— Sönmək; 
kəsilmək 
(siqnal
 haqqında).
Dielectric Constant 
— 
Dielektrik 
sabiti.
-102-
-103-

Difference
 
—
 1)
 Fərq 
2) Qalıq 
|| 
qalığı hesablamaq 
3) 
Artım.
Difference 
Table — Qalıq 
cədvəli.
Difference Threshold — Fərq 
hüdudu
 (kandan).
Differential Backup
 
—
Ehtiyat
 diferensial 
sürətyazma (kopyalanma).
Ehtiyat
 kopyalanma variantı. 
Bu 
zaman yalnız o
 fayllar 
kopyalanır
 ki, onlarda 
dəyişikliklər olsun,
 bu 
zaman
 arxivin
 
atribut 
qiyməti 
«həqiqət»
 qalır.
Differential
 Relay 
—
Diferensial 
rele.
Differential
 Sign— 1)
Diferensial
 
qiymət 2) 
Fərqlənmə
 nişanı.
Difficulty —
 
1) Çətinlik 2)
Çətin 
vəziyyət, maneə, 
əngəl.
Diffuse
 —
 
Diffiıziya. Rəngləri 
paylamaqla
 onların bir- 
birinə
 
nüfuz etməsindən və 
yayılmasından effekt 
yaradır.
Diffuse
 
Mode — Dağılmış 
şüalarla
 
iş rejimi 
(fotoelektron qurğularda).
Diffusion
 
Pattern
 — Diffuzion 
təsvir.
Digerati
 =
 
Digirati (Digital + 
Literati)
 — 
Dijiratorlar, 
kompüter
 yazıçılan. 
Rəqəmsal dünyadan anlayışı 
olan
 yazıçılar,
 literatorlar və 
intellektuallar.
Digest — 
Daycest, qısa xülasə. 
Digicam (Digital Camcorder) 
— Rəqəmsal 
kamkorder, 
rəqəmsal
 
videokamera.
Digicom — Rəqəmsal rabitə. 
Digimark
 
—
 Təsvirə
görünməyən rəqəmsal 
imzanı
 (müəlliflik 
haqqı) 
daxil
 etməyə
 (Embed 
Watermark)
 və oxumağa 
(Read
 
Watermark) 
imkan 
yaradır.
Digispeak
 
—
 
Rəqəmsal dil, 
online
 ünsiyyətin digispeak 
(dicispik
 
kimi tələffüz 
olunur) dili. 
Bu zaman 
ümumi
 qəbul 
olunmuş 
ifadələr
 əvəzinə 
aşağıdakı 
kimi 
akronimlər 
istifadə 
olunur: CYO, 
DIIK, DIKU, 
FCFS,
 FITB,
 FOAF, 
FUD, 
FWIW,
 
FYA, FYI, 
GIWIST,
 
HAGO, HAND, 
HHOJ, 
HHOK, HTH, 
IAC, 
IAE,
 IANAL, IIRC, IJWTS, 
IMHO,
 IOW,
 IWBNI,
 JAM, 
JIC,
 
JIT,
 
JSNM və yüzlərlə 
belələri.
Digit
— 1) Rəqəm; rəqəmin 
müəyyən
 olunması;
 birinci 
dərəcəli
 ədəd
 2) Simvol; 
qiymət.
Digital
 
— Rəqəmsal, 
sayca. 
Digital 
Adder
—Rəqəmsal.
summator
 (verilmiş
 iki 
kəmiyyətin
 məcmusunu 
müəyyən
 
edən riyazi 
cihaz). 
Digital
 Archeology
— 
Digital
Archeology
 kompaniyası
 - 
verilənlərin bazasının 
idarəetmə
 sistemi 
(Database)
 
banisi, 
həmçinin 
ona
 
məxsus ticarət markası. 
Digital
 Audio 
— Rəqəmsal 
audiosintez. Kompüterin 
köməyi ilə rəqəmsal audio 
faylm
 yazılması, 
saxlanmäsı, 
oxudulması
 və 
işlənməsi.
Digital Audio 
Tape 
(DAT) — 
1) Rəqəmsal audiokasset, 
DAT formatı (standart). 
Yüksək
 keyfiyyətli rəqəmsal 
yazı üçün olan 4 mm-lik 
(eni) maqnit lentli kiçik 
kasset.
 
Həm səs siqnalları, 
həm də məlumatların 
yazılması
 
üçündür. DAT 
formatı
 1986-cı
 
ildə Sony və 
Philips firmaları
 
tərəfindən 
işlənib
 hazırlanıb. DAT- 
kassetlər məlumatlarm 
arxivləşməsində
 
istifadə 
olunurdu.
Digital Camera—
Rəqəmsal 
[foto]kamera. Təsvirin 
yüklənmiş
 matrisaya 
yazılmasına
 imkan
 verən 
fotokamera. Sonradan həmin 
yazı sıxılmış rəqəmsal 
formatda
 
enerjidən 
asılı 
olmayan
 
flash-yaddaşa 
köçürülür. Çəkilmiş 
kadrlar 
asanlıqla
 standart USB*port 
və
 ya
 
Bluetooth vasitəsilə 
kompüterə
 atıla 
bilir.
Digital Color
 Proof—
Rəqəmsal
 
rəng testi.
Digital Data
 Storage 
(DDS)
— Məlumatların rəqəmsal 
saxlanması. DDS standartı - 
4 mm
٠
lik
 lentli
 kartriclərdir 
(sənaye standartı). 1988-ci 
ildə
 
DAT 
standartı 
əsasında 
Hewlett-Packard və Sony 
şirkətləri
 işləyib
 hazırlayıb.
Digital Device —
 
Rəqəmsal 
qurğu;
 rəqəmsal cihaz.
Digital Encoder —
 Rəqəmsal 
kodlaşdırma
 qurğusu;
 
rəqəmsal şifrator.
-104-
-105-

Digital
 Imaging Online — 
Saytlarda
 
skanerdən istifadə 
və
 
rəqəmsal
 fotoqrafıya 
haqqmda
 
online 
informasiya.
Digital
 Signature
 — 
Rəqəmsal 
elektron
 imza,
 rəqəmsal 
imza, elektron imza. 
Əməkdaşın 
şəxsi imzasının 
analoqu, 
elektron sənədlərin 
imzalanması. Ədədi 
qiymətdən ibarət olub, 
mətni 
mesajla
 (message 
digest) 
hesablanmış
 və
 
göndərənin 
gizli
 açarı ilə şiffələnmiş, 
açıq açarla (göndərənin gizli 
koduna müvafiq) yoxlanan 
imza
 həqiqətən 
sənədi kimin 
göndərdiyini
 təsdiq
 edir 
(kim ki, rəqəmsal imzanı 
əlavə edib), çünki 
həmin 
imzanı saxtalaşdırmaq 
mümkün
 deyil. 
İmzanın 
saxtalaşdırmasının qarşısını 
alan amillərdən 
biri də 
şifrələnmənin
 sabit 
alqoritmindədir.
Digital
 Storage
 — Rəqəmsal 
yadda 
saxlayan qurğu.
Digital
 
Television = DTV 
— 
Rəqəmsal
 televiziya, 
Ümumi
 
mənada, 
video- və 
audio
 
informasiyanın 
rəqəmsal
 
kodlaşdırılan 
istənilən
 teleyayım 
vasitəsinə
 
deyilir. 
DTS 
standartını,
 
ATSC 
təşkilatı 
yaratdığı
 
kimi, DTV 
standartını
 da 1996-cı ildə 
Microsoft, Intel və Compaq 
şirkətlərinin işçi qrupu 
yaradıb.
 
Bütün
 
inkişaf 
etmiş 
ölkələrdə
 planla
 rəqəmsal 
televiziyaya
 keçilir.
Digital 
Unix
 
— 
Compaq/Digital
 
modellərində
 işlədilən 
əməliyyat 
sistemi.
Digital
 
Video — 
Rəqəmsal 
video.
 
Rəqəmsal formatda 
videofilm. Rəqəmsal 
filmlərin
 
saxlanması 
və 
göndərilməsi
 üçün
 müxtəlif 
sıxılma metodlarından 
istifadə olunur. Sıxılmış 
videonun açılmasında 
kodeklərdən istifadə olunur.
Digital
 
World — Rəqəmsal 
dünya.
 Ədəbiyyatda 
işlədilən
 kompüter dünyası, 
başqa sözlə 
kompüter 
texnologiyası
 dünyası.
Digital-Analog
 Converter — 
Rəqəmsal-analoq çeviricisi.
Digital-Analog
 Decoder
 
— 
Rəqəmsal
 kodu 
analoq 
kəmiyyətə çevirən dekoder 
(qurğu).
Digitization
 
— Diskretizasiya, 
rəqəmsal
 
çevirmə,
 
iki 
prosesdən ibarətdir: seçib 
ayırma (sampling) və 
kvantlama
 (quantization).
Dimension,
 
dim
— 
1) Olçü, 
koordinat 
göstəricisi 2) 
Kəmiyyət;
 
həcm.
DIMM
 
(Dual in
٠
Line
 Memory 
Module) — Müasir 
kompüterlərdə
 tətbiq edilən 
operativ yaddaşın modul 
tipi. 
SIMM-dən 
(bax:) fərqli 
olaraq
 hər 
bir DIMM modul 
tam
 yaddaş bankına malikdir 
ki,
 bu isə onları 
ayrı- 
ayrılıqda
 
(cüt-cüt deyil) 
kompüterə taxmağa imkan 
verir.
 İkitərəfli yaddaş 
modullu mikrosxem. 
Yüksəksürətli 64-razryadlı 
yaddaş
 modulu.
DIN
 
(Deutsche institut für 
Normung)
 — Alman 
standartlar
 
institutu, ISO 
üzvü.
Diode
— Sadə 
yanmkeçirici 
qurğunun 
diodu. Yalnız 
bir 
istiqamət
 üzrə keçirici.
DIP
 (Dual
 In-line 
Pin) — 
Ucları (kontakt-ayaqlan) 
oxlu dəyişdirici
 açar.
DIR
 (Document 
Information 
Retrieval) — 
Sənədli 
informasiya
 
axtarışı.
Direct
— Birbaşa, bilavasitə.
Direct Access 
— Birbaşa
 
giriş 
(girişə icazə).
Direct
 Access
 Library 
— 
Birbaşa
 giriş kitabxana.
Direct
 Addition
 
— Birbaşa 
cəmləmə.
Direct
 Derivation
 
— 
Bilavasitə derivasiya 
(ayırma).
Direct
 Mail
 —
 Birbaşa 
[ünvanlı] poçt göndərişi. 
Reklam
 və 
ya 
elandan ibarət 
olur,
 
çox zaman adresatlann 
baza
 
məlumatına əsasən 
ünvanlarına
 onların
 
icazəsi 
olmadan 
gəlir.
Direct
 
Push
 — 
Bu texnologiya 
müxtəlif
 serverlərin
 
(məs. 
Windows
 Small Business 
Server 2003) elektron 
poçtuna
 
gələn 
yeni 
məktublar barədə 
informasiyanı
 
həmin an 
mobil telefona
 göndərir. 
Direct
 Push 
texnologiyası 
Windows
 
Mobile
 
5,0 ilə 
-106-
-107-

işləyir.
 Direkt 
Push
 pullu 
xidmət 
növüdür.
Direct Search
 —
 Bilavasitə 
axtarış.
Direct3D
 = D3D —
 
Direct3D 
spesifikasiyası.
 Microsoft 
korporasiyasının 
Windows 
API
 qrafikləri 
üçün 
platformadır.
DirectDraw — Windows 95 
və 
NT
 sistemlərinin 
API 
qrafikləri
 üçün yığma. 
Proqramçıya
 birbaşa 
videokontrollerə giriş 
verdiyi üçün qrafik 
əməliyyatlan sürətlə 
görməyə
 imkan verir.
DirectX —
 Microsoft 
korporasiyasının proqram 
məhsulu, drayverlərin 
optimizasiyası sistemi. Bu 
sistemlə
 
bir sıra 
proqramlara 
(əsasən
 kompüter 
oyunlanna) giriş həyata 
keçirilir. 
Windows sisteminə 
daxildir. 
DirectX-la
 
uyğunluq kompüter 
«hardware»
 
hissələri - 
videoplata, səs 
kartları və s. 
üçün
 məcburi tələbdir. API 
yığması,
 
proqramçıya 
Windows 9x 
və Windows 
NT 
sistemində səslə 
(DirectPlay),
 videoyla 
(DirectShow)
 və 
qrafiklə 
(Direct3D)
 daha sürətlə 
işləməyə imkan verir.
Direction Key — Oxlu klaviş. 
Directional
 Sharpen — nəşr.
Təsvirin
 rezolyusiyasının 
(kəskinliyinin)
 
istiqamətlənmiş artımı. 
Müxtəlif rəngli 
piksellər 
arasındakı
 kontrastı 
artırır. 
Başqa
 sözlə, 
bu alət rəng 
keçidlərini yüksək dərəcədə 
kəskinləşdirir.
Directional
 
Smooth 
— nəşr. 
İstiqamətlənmiş
 
hamarlama. 
Özü
 
təsvirin piksellərinin 
analizi nəticəsində 
maksimal 
yuyulmanın istiqamətini 
müəyyən edir. 
Təsvirin 
özünü
 təhrif etmədən 
onun 
kənarlarını və səthini 
hamarlayır.
Directive
 
— Göstəriş.
Directory 
— Qovluq, 
direktoriya,
 kataloq - 
məlumatlann
 
sərt 
diskdə 
yerləşməsinin iyerarxik 
elementi.
 
Qovluq özündə də 
başqa
 qovluq 
və fayllar 
saxlaya
 bilər.
 İlkin
 kataloq 
iyerarxik
 fayl
 sistemində 
əsas (kök) kataloq adlanır.
Directory
 
Attribute 
—
Kataloqun
 
atributları 
(xüsusiyyətləri).
Directory
 
Service — Kataloq 
xidməti.
Directory
 Tree 
—
Kataloq 
şəcərəsi
 (ağacı).
Dirty Data — Etibarsız 
məlumatlar; Dəyişdirilmiş 
məlumatlar.
Disable 
— 
Söndürülmüş 
(açılmış) 
qurğular və ya 
opsiyalar.
 Ant:
 enable
Disarmed
 Interrupt
 —
 
İqnor 
olunan (əhəmiyyət 
verilməyən) 
kəsilmə.
Disassembly — Sökülmə 
(qurğuların).
Disaster Backup 
— Qəzadan 
ehtiyat
 kopyası.
Disaster
 Recovery 
٥
 
DR 
— 
Qəza
 halından əvvələ bərpa 
olunma.
Disc 
—
 Disk («disk» 
sözünün 
Britaniya
 yazılışı); 
Qeyri- 
maqnitli
 disk, məsələn, 
compact disc, laser 
disc
Discard — 
Atmaq, əhəmiyyət 
verməmək.
Discharge 
—
 Boşaltma, 
gərginliyin
 götürülməsi 
(sistemdən).
Discoloration
 
nəşr. Rəngin 
itirilməsi,
 
rəngsizləşmə 
(təsvirin).
Disconnect —
 Əlaqənin
(rabitənin)
 
kəsilməsi.
Disconnect
 
Request —
Əlaqəni
 kəsmək
 barədə 
sorğu.
Discount 
—
 Kiçiltmə.
Kiçiltmək.
Discount
 
Rates — Güzəştli 
tarif.
Discourse — Diskypc, dillə 
ünsiyyət.
Discovery
 —
 
Aşkaretmə. 
Kəşf. 
Discrepancy — Ziddiyyət, 
sapma.
Discrepancy 
Report —
Proqram
 
vasitəsinin texniki 
tələbə
 cavab verməməsi 
haqqında
 
hesabat.
Discrete ، Diskret, qırıq-qırıq, 
kəsik-kəsik.
Discretional
 Hyphen
—
Mümkün hecalarıma.
Discrimination 
— 
1)
Diskriminasiya
 2) 
Fərqləndirici xüsusiyyət.
Discussion Forum 
—
Diskussiya
 forumu (saytlara 
bütün
 
seyrçilər üçün açıq 
girişi olan diskussiya 
mövzusu).
-108-
-109-

Discussion
 Group —
Telekonfrans,
 diskussiya 
qrupu,
 maraq qrupları.
Diserinq
—nəşr. Hamarlama 
metodu. Çox miqdar 
rəngin 
azla əvəz 
edilməsi.
Disguise—
 1) 
Maskalanma 2) 
Gizlənmə, 
xəlvətlənmə.
Disjunction
—
 
Disyunksiya, 
məntiqi cəm.
Disk
— 
Fiziki və ya məntiqi 
disk
 
- fərdi kompüterlərdə 
informasiyanın
 saxlanması 
üçün
 qurğu.
Disk Acceleraror (Software) 
— Disk əməliyyat 
sistemlərində
 
proqram 
sürətləndiricisi.
Disk
 
Boot 
Failure— Sərt 
diskdən səhv yüklənmə.
Disk 
Cable—
 Disk 
sürücüsünü
 
qoşmaq üçün 
kabel 
(yastı).
Disk
 Cache
—
 
Diskin keş- 
yaddaşı
 
[disk altsistemi] 
kompüterin 
operativ yaddaş 
qurğusunun
 hissəsi.
Disk Compressing = Disk 
Compression— Diskin 
sıxılması, diskin 
sıxlaşdırılması
 
(məlumatların qabaqcadan 
sıxılaraq 
diskə yazılması).
Disk
 
Drive— 1) Disk 
sürücüsü 2) Disk qurğusu.
Disk
 Driver
—
 Disk 
qurğusunun
 (sürücüsünün) 
drayveri.
Disk Envelope— Diski 
qoruyan 
zərf (paket). Syn: 
Disk
 Jacket
Disk
 Geometry— Diskin 
konfiqurasiyası (yığma 
göstəricilər: 
bir cığıra düşən 
sektorların
 
sayı, diskin 
plastinlərində başlıqların 
sayı, həmçinin diskdə 
silindrlərin
 ümumi sayı).
Disk
 Jacket
— Diski 
qoruyan 
zərf
 
(paket). 
Syn:
 
Disk 
Envelope
Disk
 
Maintenance Utility— 
Disklərə
 
xidmət standart 
proqramı.
Disk Memory—> Yaddaş 
[disklərdə
 yadda saxlama 
qurğusu].
Disk
 
Operating System (DOS) 
— Disk
 əməliyyat 
sistemi.
Disk Optimizer— Disk 
optimizator
 və ya utilit. 
Fayllann və kataloqların 
nizamlanması 
diskin 
məhsuldarlığını artırır.
Disk
 Partition—
Diskin 
bölməsi;
 Məntiqi disk.
Disk Size —
 Diskin tutumu, 
diskin
 
yaddaş həcmi.
Disk
 
Software — Disklərin 
proqram
 təminatı.
Disk
 Space
 — Diskdə boş yer.
Disk
 Storage
 Unit —
 
Disk 
yaddaş
 qurğusu.
Diskcopy
 — Diskin 
kopyalanması.
Diskette
 —- Disket, yumşaq 
disk.
Diskette Drive — Yumşaq 
disk
 
sürücüsü.
Diskless
 Computer
 — 
Disksiz 
kompüter.
DiskOnClip — Flash-yaddaş 
modulu
 
- sərt diskə 
alternativlər.
Dismiss 
— İmtina, imtina 
etmək. Rədd
 etmək, qəbul 
etməmək.
Dismount
 — Açmaq. Sökmək. 
Disorder
 
—
 
Xarab etmək, 
normal
 işi
 pozmaq.
Dispatch
 
—
 
1) 
Dispetçerizasiya,
 
koordinasiya
 
etmə, 
təşkiletmə
 2)
 Yollama, 
göndərmə
 || yollamaq, 
göndərmək.
Dispatcher
 —
 
Dispetçer, 
planlaşdıran.
Dispatcher Queue — 
Tənzimlənən
 növbə (icra 
olunmağa
 hazır tapşırıq 
və 
ya
 proqram).
Disperse
 
—
 Yaddaş 
bloklarında 
yerləşdirmə; 
yerləşdirmək(məlumatları).
Displace
 
—
 nəşr. Əvəzetmə.
Təsvirin
 
ayrı-ayrı 
piksellərinin
 yerdəyişmə 
xəritəsinin
 
(Displacement 
Map)
 
köməyi ilə yerlərinin 
dəyişilməsi. Bu, 
«əvəzolunmuş təsvir» 
adlanır
 və təsvirin 
üzərinə 
tekstura
 qoymaqla onu 
təhrif 
edir.
Displaced
 Image 
—
Deformasiya 
olunmuş təsvir. 
Displacement — Yerini 
dəyişdirmə, yerdəyişmə.
Display
 —
 
Feil olaraq - 
«ekrana çıxarma», göstərmə. 
İsim olaraq 
ekranın 
özü, 
bəzən
 -
 monitor.
Display 
Attribute — Displey 
atributu
 
(təsvirin elementi
 - 
rəng, parlaqlıq və
 s.).
Display Background —
Displeyin
 
fon proqram 
təminatı
 (istifadəçinin 
əlinin 
çatmadığı).
-110.
-111-

Display
 
Console— 
1) Displey, 
displey
 pultu 2)
 İndikasiya 
tablosunun
 idarəetmə
 pultu.
Display
 Memory
—
Videoyaddaş,
 displeyin 
[operativ]
 yaddaşı.
Display
 Settings— Ekranın 
sazlanmasının parametrləri 
(məs., sətrin eni, sətirlərin 
sayı və s.).
Display
 Unit—
 
Monitor 
(cihaz).
Disposal
—
 
Azadolma.
Disregard— İqnor etmə, 
əhəmiyyət
 verməmə.
Dissection
—
 Bölünmə, bölmə, 
parçalanma
 
(çox üzvlərə).
Distance
—
 
Məsafə; ara.
Distance
 
Learning— Distant 
tədris,
 məsafədən tədris. 
T
 
elekommunikasiya 
vasitələrindən,
 məsələn 
İnternetdən 
istifadə etməklə 
məsafədən tədris.
Distant 
Host— 1) Kənar baş 
hesablama 
maşını. 2) Kənar 
host.
Distort
—
 «Deformasiya» 
effekti.
Distribute
—
 
Paylamaq.
Distributed 
Access
—
Bölüşdürülmüş
 giriş
 (girişə 
icazə).
Distributed 
Operating 
System
— Bölüşdürülmüş 
əməliyyat
 sistemi.
Distribution 
Kit = 
Distribution Disk— 
Distributiv komplekt, 
Distributiv
 
[diskdə] proqram 
məhsulu. 
Kompüterdə 
qurulmuş
 proqramdan ancaq 
onunla
 fərqlənir
 ki, 
istifadəçi onu özü 
kompüterə
 yükləməlidir 
(bax: 
Installation).
Distributive— 
Firma mah. 
Distrust
— İnamsızlıq. Ant:
Trust
Dit— 1) Dit (informasiyanın 
onluq
 vahidi) 2) Dit 
(ekranın 
bir pikselə bərabər göstərmə 
qabiliyyəti vahidi).
Dither— nəşr. Yuyulma 
[təsvirin
 konturunun], rəng 
keçidlərinin
 hamarlanması, 
rənglərin
 psevdo 
yerdəyişməsi.
Dithering—
 
1) 
[Audiojsiqnalın yuyulması 
(daha
 təbii
 səslənmə üçün) 
2) Rənglərin psevdo 
yerdəyişməsi (nöqtəli rastr 
təsvirdə
 yuyulma)
Divergence
— 1) Diverqensiya 
2)
 Ayrılma 3) Sapma.
DivX—MPEG4 standartının 
kodeki. DivX video-kodeki. 
Videoyazı
 texnologiyası. 
Media fayllannı yüksək 
dərəcəli
 
sıxma ilə yaratmağa 
və
 baxmağa
 imkan verir. 
Bu 
paketə DivX Plus
 
Player 
(DivX,
 AVI, MKV,
 MP4, 
MOV
 və
 
s. formatlı fayllara 
baxmağa
 imkan verən 
pulsuz 
Player versiyası) də 
daxildir.
Divide—Bölmə, bölünmə. 
Divide
 out 
—
 İxtisaretmə. 
Division
 — 
Bölmə. Hesab 
əməliyyatı.
DIVOT (Digital-to-Voice 
Translator) 
— Rəqəmsal 
kodu
 
nitqə çevirən.
DLL
 (Dynamic
 
Link Library) 
—
 
Microsoft Windows 
proqramlarında
 - 
«dinamik 
qoşulan kitabxana». 
Proqram
 modullarının 
xüsusi
 növüdür. 
Bir 
çox 
proqramlar tərəfindən 
istifadə 
olunur (həmçinin 
birgə
 proqramlar 
tərəfindən).
DMA 
(Direct Memory Access) 
— Yaddaşa
 birbaşa qoşulma 
kanalı.
 Kanaldan 
bir 
çox 
qurğular
 istifadə 
edir - 
məsələn,
 
sərt disk, səs 
kartı 
və
 
videokart. PnP 
spesifikasiyasına
 
uyğun 
olaraq qurğular avtomatik 
seçilir.
DNS
 
(Domain Name System 
(Server))
 — Adların domen 
sistemi
 
(serveri), İnternetin 
bir
 xidməti - 
domen adlan 
xidməti,
 
domen adlannı IP- 
adreslərə
 çevirir. 
DNS, 
adlann
 
- şəbəkəyə qoşulmuş 
kompüter
 və şəbəkələrin 
iyerarxik sistemli 
məlumatlar bazasıdır, 
həmçinin
 
sətri adreslərin 
ədədi
 - 
iP-adreslərə 
çevrilmə metodudur.
 
RFC 
1034
 və 
1035 sistemi 
tərəfindən
 
müəyyən olunur. 
Dock
 
— Qovşaq nöqtəsi, dok. 
Docking—
Birləşmə.
Qovuşma.
DOCSIS (Data over Cable 
Service
 Interface 
Specification)
 — DOCSIS 
standart
 
spesifikasiyası - 
modernlə
 
kabel 
televiziyasının kanallan 
arasında
 
əlaqə üsulu.
Doctor Blade —
 
Lazer 
printerinin valına toneri 
-112-
-113-

bərabər
 çəkmək
 üçün 
xüsusi 
ərsin-kürəkcik.
Document
 Icon
— Sənədin 
piktoqramı
 (sənədin açılmış 
pəncərəsinin
 
sol 
küncündə 
olur).
Document Imaging
—
Sənədin qrafik təsviri.
Document Info— Aktiv 
təsvir 
faylı haqqında 
arayış 
məlumatı.
Document 
Integration—
Sənədin tamamlanması.
Documentation Package— 
1) 
Sənədləşmənin
 
proqram 
paketi
 2) 
Sənəd komplekti.
Docuterm— Sənədin açar 
sözü
 
(avtomatik axtarış 
üçün).
Dodge
—
 nəşr. «Durultma 
(işıqlandırma)»
 aləti.
Dodging
—
 nəşr. Kontrastın 
artırılması (təsvirin 
bir 
sahəsinin).
Dog 
Tag— Məlumatların 
məcburi sahə və ya yazılma 
elementi.
Dolby
 Digital
—
 Dolby Digital 
formatı səs
 fayllannın 
kodlaşdırma 
sistemidir. 
Dolby
 Laboratories 
kompaniyası
 
tərəfindən 
işlənib
 
hazırlanıb
 və 
beynəlxalq
 standart
 kimi 
işlədilir.
 Audio üçün ən çox 
yayılmış 
kodlaşdırma 
sistemi
 DVD-Video 
və 
audioməlumatlann
 məcburi 
sıxılma sistemi isə NTSC 
sistemidir
 
(525/60).
Dollar
 Sign— Dollar nişanı.
Domain
—Domen, İnternet 
şəbəkəsinin əsas «subyekt»i, 
şəbəkəyə
 
qoşulmuş, 
özünün 
şəbəkə
 adresi və domen adı 
olan
 kompüter-server 
(məsələn, 
www.microsoft.com
).
Adətən «domen» adı altında 
domen
 
adının özü başa 
düşülür.
Domain Admin— Domen 
administratoru.
Domain
 
Name— Domen ad.
Domain 
Name Server (DNS) 
— 
Bax DNS.
Domain 
Name Service(DNS) 
— 
Domen adları xidməti.
Domain Name
 
System 
(DNS) 
—
 Domen adlar 
verilməsi 
sistemi - adların iyerarxik 
xidməti
 
-
 
TCP/IP. Bax: 
DNS
Done— «Hazırdır» (icra 
olunmuş
 hərəkətin təsdiq 
siqnalı).
Dongle 
— 
[Elektron] qoruma 
açarı.
 Konqjüterin
 giriş- 
çıxışına
 icazəsiz girişin 
qarşısını
 almaq
 üçün 
qoyulur.
Dormancy:— Lənglik, 
tormozlanma.
DoS — DOS-la (keçmiş əsrin 
əməliyyat sistemi) qarışıq 
salmayın. 
«Xidmətdən 
imtina», şəbəkə hücumunun 
ən populyar növü. 
Bu zaman 
kənar
 
(uzaq) kompüter 
lazımsız 
sorğularla artıq 
dərəcədə
 yüklənir, 
bu da 
onun «asılı» qalmağına 
səbəb olur. Bax: DoS
Attack
DOS (Disk 
Operating System) 
—
 Fərdi kompüterlərin 
seriya əməliyyat sistemi. 
Microsoft
 
Windows-un 
meydana gəlməsi ilə praktiki 
olaraq
 sıradan
 çıxdı.
DoS
 
Attack — Hücum 
(sistemi).
 İnternet 
istifadəçisi
 xidmətinin 
normal
 işləməsinin qarşısını 
almaq üçün yaradılan 
əngəllər. 
Bax: DoS
Dot
 — 1) 
Nöqtə; nöqtə 
qoymaq,
 
müddəti 
punktirləmək 2) Onluq 
nöqtə.
Dot
 
Com = Dot-Com — 
İnternet-kompaniya, 
İnternetdə
 
aparıcı biznes - 
dot-com. 
Bu ad 
.com 
(commercial) 
İnternet 
domenlərinin
 
artması 
nəticəsində
 yaranıb.
Dot-Matrix
 Printer — Matris 
printer.
Dots per Inch (DPI) — 
Düyümə düşən
 nöqtələrin 
miqdarı
 
- 
ekranın 
(və ya 
printerin)
 göstəricisi.
Dotted
 
— Punktirli.
Dotted Border
 — Punktir 
çərçivə,
 punktir
 
haşiyə.
Dotted Line — Punktir xətt, 
punktir.
Double
 
Click — İkiqat 
tıklama.
Double
 Spacing 
— İkiqat 
interval.
Double 
Underline — İkiqat 
altxətt.
Doubler — İkiqat daxili 
tezlikli prosessor.
Doughnut 
— 
Halqavan 
diaqram.
Down 
— 1) Aşağı 2) 
İşləməyən.
-114-
-115-

Downlink
 
— 
Süni 
peykdən 
yerdəki
 stansiyaya 
məlumatların 
göndərilməsi.
Download — Yükləmə 
(endirmə,
 çəkmə) prosesi. 
Məlumatların kənar (uzaq) 
kompüterdən işçi kompüterə 
çəkilməsi (yüklənməsi).
Download
 Manager
 — Çəkmə 
meneceri [yükləmə].
 
Populyar web-brauserlərlə 
işləyən
 utilit.
 Əsas 
üstünlüyü
 budur ki, yükləmə 
prosesi
 hər
 
hansı səbəbdən 
dayanarsa,
 yükləmə bərpa 
olunanda fayl qırılmadan 
yükləmə davam edir.
Downstream
 
— Əsas axın 
istiqamətində.
Doze
 
Mode 
— Yuxulama 
(yatma) rejimi.
DPI (Dots per Inch) — 
Qurğunun göstərmə 
qabiliyyətini
 xarakterizə 
edən kəmiyyət (bax: 
Resolution). Düyümə düşən 
nöqtələrin (şaqulu və üfüqi) 
miqdarını
 göstərir - Dots 
per
 Inch
 (bax).
DPMS
 
(Display
 
Power 
Management System) — 
Monitorun qidalanmasının 
idarəetmə
 sistemi.
Kompüterin
 uzun 
müddət 
dayanması zamanı sistem 
monitoru 
avtomatik 
enerjiqoruyan
 «yuxulama» 
rejiminə keçirir.
Draft
 —
 1)
 Çertyoj; şəkil 2) 
Qaralama; tədarük 3) 
Sənədin
 
layihəsi.
Draft
 Mode —
 Qaralama çap.
Draft View — nəşr. 
Qaralama 
vizual
 təsəvvür (kiçik 
rezolyusiyalı).
Drafting
 
Pen — Çertyoj 
qurğulannda
 
pero.
Drag
 & Drop — «Dart
 və 
burax»
 - Microsoft 
Windows-da 
obyekt və 
fayllarla işləməyin 
ideologiyası.
 
Bu zaman 
obyekt
 
üzərində 
kopyalanma,
 yerdəyişmə və 
başqa
 əməliyyatlar 
əmrlərlə 
deyil 
mausun sadə hərəkəti 
ilə
 icra olunur.
Dragon 
—
 «Demon» (periodik 
olaraq 
xidməti
 funksiyalar 
yerinə
 yetirən, amma 
istifadəçi
 
tərəfindən 
sezilməyən 
proqramlar).
DRAM (Dynamic
 Random- 
Access
 Memory,
 Dynamic 
RAM)
 
—
 
Dinamik yaddaş, 
dinamik
 OYQ 
(Operativ 
Yaddaş Qurğusu).
Draw — 
Çəkmək.
Drawing — Rəsm çəkmə. 
Rəsmxət.
Drawing Tools
 — 
Alət 
vasitəsilə
 rəsmçəkmə; 
çertyoj alətləri (vasitələri).
Drift
 — Dreyf, sapma, 
yerdəyişmə,
 gediş.
Drill
 —
 Praktik
 
işləmə (məşq).
Drive — 
Fiziki disk, həmçinin 
- 
disk sürücüsü.
Driver
 
— 
Drayver - vasitəçi 
proqramların xüsusi növü. 
Əməliyyat sisteminə bu və 
ya
 başqa konkret 
qurğu ilə 
işləməyə
 imkan
 verən 
proqramlar.
 
Universal 
drayverlər də vardır.
Dropbox 
— Dropbox Inc. 
kompaniyasına
 məxsus fayl 
saxlanc yerləri,
 İnternetdə 
ağır fayllann saxlanması və 
paylaşılması
 xidməti.
Droid
 = Android 
— «Droid». 
İnformasiyanın İnternetdə 
axtanşı
 üçün agent. 
Android 
(bax) - insanabənzər robot 
sözünün
 
qısa variantı.
Drop
 —
 Düşmək.
Drop-Down 
Menu — 
Aşağıya 
düşən
 menü.
Dropping
 —
 İqnor etmək, 
əhəmiyyət
 
verməmək, atmaq 
(məs., 
sıfırları).
Drug-and-Drop 
— Aparıb 
və 
qoymaq
 (qrafik interfeysdə 
komanda).
Drum
 — Baraban; maqnit 
baraban.
Drum 
Computer — Maqnit 
barabanlı
 hesablama
 
maşını.
Drum
 Scanner
 — Barabanlı 
skaner. Təsvirin şilindir 
pleksiqlasa qoyulan 
skaner. 
Proses
 zamanı 
baraban 
yüksək sürətlə fırlanır.
Drurtı(-Type)
 
Printer
 — 
Baraban tipli çap qurğusu.
Drunk
 
Mouse
 — 
«Sərxoş» 
maus. Kompüter maus-unun 
kontakt
 
şarının tutulması və 
ya
 
çirklənməsi zamanı baş 
verən
 hadisə.
Dry Ink — Quru boya. 
Dry-Brush —nəşr. «Quru 
fırça»
 aləti.
DSP 
(Digital Signal Processor) 
— Siqnalların
 işlənməsinə 
cavab verən xüsusi 
mikrosxem.
 Analoq 
siqnalları rəqəmsala və 
əksinə çevirmək üçün 
istifadə
 olunur.
-116-
-117-

DTP
 (Desktop Publishing) — 
Masaüstü nəşriyyat sistemi. 
Daha
 doğrusu
 - adi
 
(amma 
kifayət
 qədər
 
güclü) fərdi 
kompüter. Yaddaşına
 
nəşriyyat 
işləri üçün vacib 
olan
 proqram təminatı 
yazılmış kompüter: Təsvirin 
və mətnin redaktəsi (tərtibat 
və
 
dizayn) üçün kompüter.
DTV 
—
 
1) Bax: Digital 
Television
 
2) 
(Desktop 
Video) Masaüstü video.
Dual 
—
 
1)
 
Dual, 
ikili 2) İkiqat, 
iki.
Dual
 
Boot — Alternativ 
yükləmə.
Dual 
Core — İkili 
(dual) nüvə. 
İkinüvəli
 prosessorların 
nəsli (Pentium-dan sonrakı 
nəsil).
Dual
 Processor 
—
İkiprosessorlu.
Dualcard
 
—
 
Mobil telefonlar 
üçün
 iki nömrəli simkart.
Dublicate — Dublikat; 
təkrar, 
kopya.
Duet 
— Kabelli kanal 
rabitəsi. 
Duel 
— Duel 
kompüter oyunu. 
Dummy — 
Xam; təcrübəsiz. 
Dummy
 Argument 
— 
Qondarma arqument 
[parametr].
Dump 
— 1) Damp. Ekrana 
çıxarış,
 ekrandakının
 fayla 
çevrilməsi
 və 
ya 
çap 
edilməsi
 
2) 
Faylın və ya 
yaddaşın bir hissəsinin 
yadda
 
saxlanılması 3) 
Müəyyən müddətdə 
kompüterin
 yaddaşı
 haqda 
ətraflı
 informasiya.
Duodecimal
 
—
 Onikilik. 
Duotone — 
nəşr. Dupleks. Ton 
vermək və 
ton diapazonunu 
genişləndirmək
 üçün 
yarımtonlu
 
təsvirlərin bir 
neçə
 
boya ilə 
çapı.
Duotone
 
١
Iode
 —
 
nəşr. 
Təsvirin
 ikitonla verilməsi.
Dup
 
Killer — Dublikatları 
məhv
 edən 
(dublikat 
mesajları şəbəkədə tapıb 
məhv edən 
proqram 
vasitəsi).
Duplex Printer 
—
 İkiüzlü 
çap 
edən 
printer.
Duplex 
System — Dupleks 
sistem. Bu, ikimaşınlı 
kompleksdir ki, 
biri işdən 
çıxanda
 ikinci 
kompüter onu 
əvəz edir.
Duplicate
 
— Cari təsvirin 
kopyasını
 yeni pəncərədə 
açmaq.
Duplicate
 
Data
—Təkrarlanan 
məlumatlar.
Duration
— 
Surəlilik, müddət. 
Dust
 
and
 
Scratch—
nəşr.
Təsvirdəki
 toz dənələrini 
və 
cırmaq
 yerlərini
 
təmizləmə.
Dust
 
Cap—
 Tozdan qoruyan 
qapaq.
Duty— İş, iş rejimi.
DV
 (Digital
 Video)
 
—
 
DV 
format
 kassetli miniDV 
kameraların videoyazı 
formatıdır. 
Video 
görüntüləri
 
sıxmaq üçün DV 
kodeklərdən 
istifadə olunur. 
Yazılış keyfiyyətinə görə 
DV
 
format DVD və 
MPEG4-dən
 keyfiyyətli 
format 
sayılır. DV formatlı 
video adətən üzərində 
işlənmədən
 
(sıxılmadan) 
nümayiş etdirilmir (1995-ci 
ildə Sony və JVC tərəfindən 
işlənib
 hazırlanıb).
DVD (Digital Video Disk) — 
DVD-nin əsasən üç anlamı 
var: 
DVD video, DVD-disk 
və
 
DVD-format. DVD 90-cı 
illərin sonlarında geniş 
tətbiq
 olunmağa
 
başladı. Bir 
çox 
dünya şöhrətli 
korporasiyalar DVD-nin 
müxtəlif
 disk 
formatlarını 
tətbiq
 
etməyə
 başladı. 
Bunlardan çoxu zaman 
keçdikcə populyarlığını 
itirərək,
 istehsaldan 
çıxarıldı.
D VD+RW (D VD+ReWritable) 
— Yazılıb pozulan disklər 
az
 - 3 Gb tutumlu 
olduğundan
 geniş yayılmadı. 
Qeyd
 
edək ki, 
bu format 
Hewlett-Packard,
 
Philips və 
Sony
 korporasiyaları 
tərəfindən
 işlənib 
hazırlanmışdı.
DVD-audio—
 
Bu formatlı 
audio
 diskləri Nero
 
6.6 və 
daha
 yüksək versiyalı 
proqramlar vasitəsilə 
WAV 
fayllarmdan, 
Stereo Audio 
CD
 
və 
ya Digital Audio 
fayllardan yaratmaq 
olur. 
DVD-D
 (DVD
 Disposable) — 
Özü-özünü məhv edən 
DVD, birdəfəlik 
[video]disklər. Prokat 
nöqtələr
 
üçün nəzərdə 
tutulub
 və adi DVD kimi 
polikarbonatlardan 
hazırlanıb,
 ancaq üzərindəki 
bir lay qabından 
çıxaran 
kimi
 
oksigenlə
 reaksiya 
verir
 və 9-24 
saat ərzində 
məhv
 olur.
-118-
-119-

DVD-E
 
— 2.95
 
Gb-lıq «şilinə 
bilən»
 DVD-lərdir. Geniş 
tətbiq
 
sahəsi 
tapmayıb.
DVD-R —
 
4.7 Gb birtərəfli, 
9.4
 Gb ikitərəfli birdəfəlik 
yazılan DVD
 disklərdir. 
Adətən
 
filmlərin saxlanması 
üçün nəzərdə 
tutulub. 
Digər 
formatlara
 
nisbətən ən çox 
tətbiq olunan 
DVD 
formatıdır.
DVD-R/W
— 3.95 
Gb-lıq 
disklər
 
Pioneer firması 
tərəfindən işlənib hazırlanıb. 
Geniş tətbiq
 sahəsi 
tapmayıb.
DVD-RAM
 —
Bu disklər 
Panasonic
 
korporasiyası 
tərəfindən 1997-ci
 ildə 
işlənib hazırlanıb. 
Bir tərəfi 
2.6 
Gb, iki tərəfli isə 5.6 Gb 
tutumlu olduğu üçün geniş 
tətbiq sahəsi 
tapmadı.
DVD-ROM
 
— Kompüterlərdə 
daimi yaddaş üçün istifadə 
olunan
 
DVD
 format.
DVD-RW
 
—
4.7 Gb-lıq 
çoxdəfəli
 yazılıb 
pozulan 
DVD-diskdir. Formatı LG 
Electronics,
 Mitsubishi
 
və 
Pioneer
 korporasiyaları 
işləyib
 hazırlayıb.
 
Geniş 
tətbiq
 olunur.
DVD-Video
 
— 
DVD-video 
MPEG2 
formatında
 
sıxılmış,
 Dolby 
Digital 
formatında
 
səsi olan 
videodur. Kinopiratçılığın 
qarşısını
 almaq üçün hər 
bir 
DVD diskdə
 onun 
regional 
kodu 
göstərilməlidir. DVD 
Playerlər
 DVD diskləri 
region
 kodundan asılı olaraq 
oxudur.
 Ümumiyyətlə, 
dünyada 6 region 
vardır: 
ABŞ
 - 1-ci, Avropa - 2-ci, 
Rusiya
 
və MDB ölkələri - 
5-cidir.
 
DVD formatda 
səslər
 
VOB formatında AC- 
3/6 (6 
kanallı səs) və ya AC- 
3/8 (səkkizkanallı teatral 
səsli) olur.
DVD-WO
 —
 
Bu disklər 2.6 
Gb
 tutumlu olub, 
əvvəlcədən
 ən 
sürətli 
(məlumatlan
 ən tez oxunan) 
DVD-disk kimi tətbiq 
olunmuşdu, amma geniş 
populyarlıq 
qazanmadı.
DVI (Digital Video Interactive) 
— İnteraktiv rəqəmsal video 
(Intel firmasının
 standartı; 
geniş ekranlı 
videotəsvirlərin yüksək 
səviyyəli
 
aparat sıxılmasına 
imkan verir. Optik disklərə 
yazılır).
Dvorak
 
Keyboard
—
 Dvorak 
klaviatura [alternativ]. Bu 
klaviaturda ən çox işlənən 
(70
 %),
 hərflər aşağı 
sırada 
yerləşdirilib.
 Standart 
Q
 
WERTY-klaviaturdan 
fərqlidir.
 Dvorak klaviatura 
tərəfdarları
 qeyd edirlər
 ki, 
onu mənimsəmək asandır və 
onunla
 daha
 sürətli 
işləmək 
olur,
 amma standart 
klaviatura qayıdanda 
problemlər çıxır.
DVR
 (Digital
 
Video Recorder) 
—
 Rəqəmli 
videomaqnitofon.
Dyad — Diada, iki.
Dyadic— 
İkiqat. İkiyerli.
Dyck Language— Dika dili 
(formal dillər
 
nəzəriyyəsi 
anlayışı).
Dye Sublimation Printer
— 
Mürəkkəbi
 sublimasiya edən 
printer.
Dynamic
 
Allocation— 
Yaddaşın
 proses
 zamanı 
dinamik
 bölüşdürülməsi. 
Yaddaş
 resurslarından 
məhsuldar
 
istifadəyə imkan 
verir.
Dynamic
 
RAM — Dinamik 
OYQ
 (Operativ
 Yaddaş 
Qurğusu).
-120-
-121-