Cabbar Mämmädov
DİPLOMATİK PSİXOLOGİYA
(Siyasi, ideoloji vä psixoloji diversiya
vä anti-diversiyaların metodları)
«SABAH» NÄŞRİYYATI
BAKI – 2001
www.uemu.birolmali.com
Urmu Kitabxanasi
3
Cabbar Manaf oğlu Mämmädov:
Diplomatik psixologiya (Siyasi, ideoloji vä psixoloji diversiya vä anti-diversiyaların metodları). Bakı,
«Sabah» näşriyyatı, 2001 – 161 sähifä.
LSBN
5 – 86106 – 225 – 0
Kitabda adi häyatdan tutmuş siyasätä vä härbiyyäyä qädär olduqca geniş bir diapazonda tätbiq olunan çoxlu sayda diplomatik
manevrlärin, taktiki gedişlärin, psixoloji fändlärin mexanizmi izah edilir, onlardan necä istifadä etmäyin yolları göstärilir;
Kitabın birinci hissäsindä – qädim Şärq älbäyaxa döyüşlärindä vä ümumän härb texnikasında olduğu kimi, ünsiyyät aktının da
özünämäxsus taktika vä strategiyaya, hücum vä äks-hücum mäqamlarına, käşfiyyat, diversiya elementlärinä vä s. malik olduğu göstärilir,
räqibin zäif cähätlärini necä aşkar etmäk, onlara zärbäläri necä endirmäk, qarşı täräfin hücumlarından necä qorunmaq, fikirlärini necä
«oxumaq», ünsiyyät zamanı täşäbbüsü necä älä almaq, liderliyä necä nail olmaq, kimäsä här hansısa bir fikri necä tälqin etmäk, onu necä
inandırmaq, fäaliyyätä necä tährik etmäk vä ya bundan necä çäkindirmäk, räyini necä döndärmäk, iradäsini necä qırmaq, öz mövqeyini
ona necä qäbul etdirmäk, onda hansısa bir ähval-ruhiyyäni, halı, meyli necä formalaşdırmaq vä ya necä neytrallaşdırmaq, müxtälif
xarakter vä statuslu adamlarla müxtälif şäraitlärdä ünsiyyäti necä qurmaq, söhbätin maraqlı keçmäsi üçün hansı nüansları näzarätdä
saxlamaq vä s. barädä bähs edilir.
İkinci hissädä – konkret olaraq siyasät vä härbiyyädä istifadä olunan diplomatik manevr vä fändlärin texnologiyalarından bähs
olunur: Räqib cäbhäsinin äsgär vä ähalisinin mänävi vä härbi ruhunu necä qırmaq, onların öz qüvväsinä, öz härbi-siyasi rähbärliyinin
kompetentliyinä inamını necä itirmäk, onların döyüş qabiliyyätini necä aşağı salmaq, müqavimät iradäsini necä qırmaq, härbi
ämäliyyatlarda iştirakdan vä ya säfärbärlikdän boyun qaçırmağa, dezertirliyä, komandirlärä tabe olmamağa, äsir düşmäyä, satqınlığa vä s.
necä tährik etmäk, onları özlärinin, öz yaxınlarının vä ya öz dövlätlärinin, vätänlärinin, rähbärlärinin vä b. äleyhinä olan addımlara,
fäaliyyätlärä necä meylländirmäk, beynälxalq siyasätdä vä ümumän siyasätdä bütün bunlardan necä istifadä etmäk vä s. barädä söhbät
açılır, bunların realizäsi üçün konkret fänd vä vasitälär göstärilir.
Metodika dünya psixologiyasında analoqa malik deyil.
Kitab xüsusi idarälär, diplomatlar, siyasätçilär, politoloqlar, härb strateqläri, pedaqoqlar, psixoloqlar vä ümumiyyätcä, praktik
psixologiya ilä maraqlanan här käs üçün yararlı ola bilär.
2001
029
M
0303000000
−
qrifli näşr
Rässamı vä dizayn tärtibatçısı: Lamiyyä Xankişiyeva
Kitabın mätni 2000-ci ildän Azärbaycan Milli Elmlär Akademiyasının Fälsäfä vä Siyasi-Hüquqi Tädqiqatlar
İnstitutunun internet saytına daxil olunub (http://phillaw.aznet.org/monru/mamedov_diplomatiya.htm)
Kitabın här hansı xarici ölkädä, o cümlädän, älälxüsus, Türkiyä Cumhuriyyätindä näşrindän ilk bir il üçün
heç bir qanorar täläb olunmur
© C.M.Mämmädov, 2001
M Ü N D Ä R İ C A T
M Ü N D Ä R İ C A T ........................................................................................................................................................5
Ö
Ö
N
N
S
S
Ö
Ö
Z
Z ...............................................................................................................................................................................8
M Ü Q Ä D D İ M Ä ...........................................................................................................................................................12
1-Cİ HİSSÄ
I fäsil.
DAVRANIŞ VÄ DÜŞÜNCÄLÄRİN DETERMİNASİYA MEXANİZMİ BARÄDÄ .......................................19
I.1. MOTİVLÄR BARÄDÄ MÖVCUD NÄZÄRİYYÄLÄR ..........................................................................................20
I.1.1. Psixoanaliz näzäriyyäsi ........................................................................................................................................20
I.1.2. Analitik psixologiya ..............................................................................................................................................22
I.1.3. İndividual psixologiya...........................................................................................................................................23
I.1.4. Biheviorial-tälim cäräyanı.....................................................................................................................................24
I.1.5. Humanist psixologiya............................................................................................................................................26
I.1.6. Evolyusionizm.......................................................................................................................................................27
I.1.7. Sinergetika ............................................................................................................................................................30
I.1.8. Fälakät näzäriyyäsi................................................................................................................................................31
I.1.9. Digär näzäriyyälär .................................................................................................................................................32
I.2. MOTİVLÄR BARÄDÄ BİZİM QÄNAÄTİMİZ .......................................................................................................32
I.2.1. Genetik (irsi) amillär .............................................................................................................................................33
I.2.2. Täbiät amilläri .......................................................................................................................................................41
I.2.3. Sosial amillär.........................................................................................................................................................45
II fäsil.
KÄŞFİYYAT: İNSANLARIN FİKİRLÄRİNİ NECÄ «OXUMALI», ONLARI NECÄ TANIMALI ...........60
II.1. ŞÄXSİYYÄTİN XARAKTERİSTİKASI BARÄDÄ MÖVCUD NÄZÄRİYYÄLÄR ...........................................60
II.2. ŞÄXSİYYÄTİN XARAKTERİSTİKASI BARÄDÄ BİZİM QÄNAÄTİMİZ .......................................................63
II.2.1. Şäxsiyyätin bioloji xarakteristikası (hamıya xas olan ümumi psixoloji älamätlär)..............................................64
II.2.2. Şäxsiyyätin sosial xarakteristikası (färqli sosial qruplara xas olan psixoloji älamätlär) ......................................65
II.2.3. Şäxsiyyätin individual xarakteristikası (Konkret färdlärä xas olan psixoloji älamätlär)......................................66
II.2.4. Şäxsiyyätin situativ xarakteristikası.....................................................................................................................67
II.2.5. Şäxsiyyätin relyativistik xarakteristikası..............................................................................................................68
II.3. ŞÄXSİYYÄTİN TÄDQİQ ÜSULLARI.....................................................................................................................70
II.3.1. Diaxronik tädqiq üsulu.........................................................................................................................................71
II.3.2. Sinxronik tädqiq üsulu .........................................................................................................................................79
III fäsil.
BİR SIRA TAKTİKİ RÄFTAR VÄ ÜNSİYYÄT FÄNDLÄRİ ........................................................................90
III.1. NECÄ TANIŞ OLMALI? .........................................................................................................................................91
III.2. SÖHBÄT QAYDALARI ...........................................................................................................................................103
III.2.1. Riskli fikirläri necä ifadä etmäli? .......................................................................................................................110
III.2.2. Tänqid (irad) qaydaları ......................................................................................................................................118
III.2.3. Etiraz, imtina qaydaları ......................................................................................................................................120
III.2.4. Mövzudan mäharätlä yayınmaq qaydaları..........................................................................................................122
III.2.5. Cavabdan diplomatikcäsinä necä yayınmalı.......................................................................................................124
III.2.6. Mövcud münasibäti qoruyub saxlamağa vä daha da inkişaf etdirmäyä imkan verän qaydalar ..........................126
III.2.7. Mahir hämsöhbät ola bilmäk qaydaları ..............................................................................................................128
III.2.8. Mahir dinläyici ola bilmäk qaydaları..................................................................................................................130
IV fäsil.
ATAKA: İNSANLARA NECÄ TÄSİR GÖSTÄRMÄLİ ..................................................................................132
IV.1. PSİXOLOJİ TÄSİRLÄRİN FORMALARI ............................................................................................................120
IV.1.1. Täbliğat metodları ..............................................................................................................................................120
IV.1.2. Täşviqat metodları..............................................................................................................................................149
IV.2. PSİXOLOJİ TÄSİRLÄRİN METODLARI ............................................................................................................149
IV.2.1. Cadu, tilsim, ekstrassensorika.........................................................................................................................133
IV.2.1.1. Cadugärliyin tarixi....................................................................................................................................133
IV.2.1.2. Cadugärliyin növläri vä mexanizmi .........................................................................................................133
IV.2.2. Tälqin: İnsanları ayıqkän necä hipnoz etmäli? .............................................................................................133
IV.2.2.1. Avtoritet vä etimada äsaslanan tälqin .......................................................................................................133
IV.2.2.2. Qarşı täräfin zäifliklärindän istifadä yolu ilä häyata keçirilän tälqin........................................................133
IV.2.2.3. Situativ faktorlara istinadän häyata keçirilän tälqin .................................................................................133
IV.2.2.4. Tälqin materialının mäzmunu faktoru ......................................................................................................133
www.uemu.birolmali.com
Urmu Kitabxanasi
5
IV.2.2.5. Tälqin texnikası faktoru............................................................................................................................133
IV.2.3. İnandırma, aldatma vä dezinformasiya metodları........................................................................................165
IV.2.3.1. Nümayiş manipulyasiyaları ......................................................................................................................165
IV.2.3.2. Täsvir manipulyasiyaları ..........................................................................................................................165
IV.2.3.3. İzah manipulyasiyaları..............................................................................................................................165
IV.2.3.4. Arqumentasiya manipulyasiyaları ............................................................................................................165
IV.2.4. Sanksiya ............................................................................................................................................................191
IV.2.4.1. Psixoloji sanksiyalar (diversiya)...............................................................................................................191
IV.2.4.2. Siyasi-inzibati sanksiyalar (diversiya)......................................................................................................191
IV.2.4.3. İqtisadi sanksiyalar (diversiya).................................................................................................................191
IV.2.4.4. Texnoloji sanksiyalar (diversiya) .............................................................................................................191
IV.2.4.5. Härbi sanksiyalar (diversiya)....................................................................................................................191
IV.1.4.5.1. Psixotron silahlar ...........................................................................................................................191
IV.1.4.5.2. Psixotrop preparatlar .....................................................................................................................191
IV.1.4.5.3. Partlayıcı maddälär (gksplozivlär)..................................................................................................191
IV.1.4.5.4. Kimyävi silahlar .............................................................................................................................191
IV.1.4.5.5. Bioloji (bakterioloji) silahlar ..........................................................................................................191
IV.1.4.5.6. Tektonik silahlar.............................................................................................................................191
IV.1.4.5.7. Genetik silahlar...............................................................................................................................191
IV.1.4.5.8. Zoo – silahlar..................................................................................................................................191
IV.1.4.5.9. «Humanist" adlandırılan bir sıra müasir silahlar. ...........................................................................191
II HİSSÄ
V fäsil.
VİRTUAL MÜHARİBÄ METODLARI (Soyuq müharibä metodları).............................................................309
Davranış vä düşüncälärin neyrostrateji proqramlaşdırılması metodu («Atom bombasına qarşı psixoloji bomba!»)..309
V.1. İdeyaları necä iflasa uğratmalı, ideologiyaları necä neytrallaşdırmalı....................................................................314
V.2. Cähdläri necä blokirovkalamalı, äleyhfäaliyyätlärin qarşısını necä almalı.............................................................323
V.3. İnqilabları necä formalaşdırmalı, situasiyaları necä däyişmäli ...............................................................................330
V.4. Qüvvälär (şäxsiyyätlär, dövlätlär...) äleyhinä fäaliyyätlär .....................................................................................338
V.5. Räqib cäbhäsi daxilinä necä iğtişaş salmalı ...........................................................................................................342
Täzyiq taktikaları ilä älaqädar bir sıra nüanslar
.........................................................................................................399
ÄLAVÄ:
Bäzi dövlätlärin «Psixoloji ämäliyyat» instruksiyalarından parçalar ............................................................................399
AÇIQ CÄMIYYÄT: Müsbät vä mänfi täräfläri ..............................................................................................................401
Qarabağ müharibäsi ilä älaqädar bäzi çıxarışlar ............................................................................................................410
Ädäbiyyat siyahısı................................................................................................................................................................420
www.uemu.birolmali.com
Urmu Kitabxanasi
6
Ö
Ö
N
N
S
S
Ö
Ö
Z
Z
Cabbar Mämmädovun «Diplomatik
psixologiya» monoqrafiyasına
AMEA-nın Fälsäfä vä Siyasi-Hüquqi
Tädqiqatlar İnstitutunun
R Ä Y İ
Cabbar Mämmädovun "Diplomatik psixologiya" monoqrafiyası sosial psixologiyada az öyränilmiş vä dövlät
idaräçiliyi, siyasät, ideologiya vä härb sahäsi üçün xüsusi ähämiyyät käsb edän bir sahäyä häsr olunmuşdur.
Qeyd olunmalıdır ki, tädqiqat ciddi metodoloji äsasa vä elm üçün xüsusi ähämiyyät käsb edän bir sıra mäsälälärä
ciddi mäntiqi-ardıcıl baxış sisteminä malikdir. Deyilän mäsälälär sırasına aid oluna bilär: 1) Davranış vä
düşüncälärin determinasiya mexanizmi; 2) Şäxsiyyätin psixoloji portreti vä individual imkanlarının spesifikası;
3) Müxtälif şärait üçün färqli ünsiyyät metodları vä räftar taktikaları; 4) Konkret situasiyalarda insana täsir vä
onu inandırma metodları; 5) Virtual müharibä metodları; vä s.
Täkcä yuxarıda qeyd olunan bu mäsälälärin siyahısı özü mäsälänin qoyuluşunun orijinallığını, bir sıra elmi
praktik mäsälälärä müällifin biopsixologiya, psixologiya, sosiologiya, tarix vä s. kimi digär elmlärlä käsişän
elmlär prizmasından baxmağa cähd etmäsini göstärir. Müällif sübut etmäyä çalışır ki, insan potensialı vä onun
bütün yaradıcılıq ehtiyatından, ideologiya vä härb strukturları kimi cämiyyätin ähämiyyätli dövlät institutlarında
böyük effektivliklä istifadä oluna bilär. Bizim fikrimizcä, burada müällifin Azärbaycanın härb mäktäbindä çox
az öyränilmiş "Virtual müharibä" metodlarının araşdırılmasına cähd etmäsi xüsusilä diqqätälayiqdir. Mäsäläyä
Azärbaycanın bu gün düşdüyü tarixi şäraitin spesifikası aspektindän baxılsa, o zaman Cabbar Mämmädovun
härbi ämäliyyatlar şäraitindä taktika vä strategiyanın sosial-psixoloji aspektläri barädä äldä etdiyi näticäläri
Azärbaycan üçün bu gün kifayät qädär böyük ähämiyyät käsb edän härb sferasında uğurla istifadä oluna bilär.
Cabbar Mämmädovun "Diplomatik psixologiya" kitabı barädä fikirlärimizi ümumiläşdiräräk, äminliklä
demäk mümkündür ki, müällif bu işindä tädqiq etdiyi problemä cäsarätli analitik qabiliyyät, mäntiqi-ardıcıl vä
sistemli baxış nümayiş etdirir. Näzärä alınsa ki, C.Mämmädov yalnız orta mäktäb bitirib, o zaman şübhäsiz ki,
biz qarşımızda özünütähsil yolu ilä ähämiyyätli säviyyäyä qalxa bilmiş fenomenal bir şäxsiyyätin parlaq
nümunäsini görürük. Vä güman edirik ki, çox yaxın vaxtlarda o, näzäriyyä sahäsindä äldä etdiyi qänaätlärinin
cämiyyätimizin dövlät ähämiyyätli sferalarında praktik tätbiqinä nail olacaq vä bununla da, bugünkü
cämiyyätimiz üçün näzäräçarpacaq faydalar gätirä biläcäkdir.
Azärb. Milli Elmlär Akademiyasının
«Fälsäfä vä Siyasi-Hüquqi
Tädqiqatlar İnstitutu»nun direktoru
fälsäfä elmläri doktoru,
prof. Y.İ.Rüstämov
☯ ☯ ☯
BDU-nun Psixologiya Kafedrasının 23.02.1998 tarixli ümumi iclasının protokolundan çıxarış (bir parça)
«...Cabbar Mämmädovun işläri ilä tanışlıq göstärir ki, müällif yazdığı mäsälälär haqqında hamıya mä’lum
olan ümumi, bayağı häqiqätläri täkrar etmäyib, tädqiq etdiyi psixoloji fenomenlärin mexanizminä nüfuz etmäyä,
onu açmağa çalışmışdır vä buna äsasän nail olmuşdur. Müällif müxtälif mäsälälär haqqında indiyä qädär o şäkil-
dä, o tärzdä, o häcmdä, o mövqedän söylänilmämiş fikirlär söylämişdir vä özü dä, o, bu fikirläri mäişät
düşüncäsi säviyyäsindä deyil, müasir elmin säviyyäsindä söyläyä bilmişdir ki, bu da olduqca sevindirici bir hal-
dır...
...Qeyd etmäliyik ki, C.Mämmädovun işläri haqqında müxtälif aspektdän çox fikir söylämäk olar. Onlar ak-
tual mäsälälärä häsr olunmuşdur, mäzmunludur. Onlarda yeni fikir vä ya yeni fikir söylämäk cähdi vardır. Yeni
www.uemu.birolmali.com
Urmu Kitabxanasi
7
fikir isä, çox vaxt mübahisäyä säbäb olur, müqavimätlä qarşılaşır. Göndärişä älavä olunan täqdimatdan görünür
ki, müällif gäncdir, hätta onun xüsusi ali tähsili dä yoxdur. Belä bir väziyyätdä onun yazdığı mäqalälärä, yürüt-
düyü mühakimälärä äsasän son däräcä iste’dadlı olduğu görünür. Müällifdä tädqiqatçı alimä xas olan xüsusiyyät-
lär vardır. O, olduqca müşahidäcil vä mä’lumatlıdır, orijinal elmi täfäkkürä malikdir. Müällif hadisälärä yeni
mövqedän baxmağı, onları müasir mäfhum vä vasitälärdän istifadä edäräk tählil etmäyi vä qiymätli näticälär çı-
Dostları ilə paylaş: |