Məmmədov N. R.,Aslanov Z. Y.,Seydəliyev İ. M.,Hacızalov M. N.,Dadaşova K. S



Yüklə 7,93 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/46
tarix24.05.2020
ölçüsü7,93 Mb.
#31490
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   46
Zabit-Aslanov metrologiya


 

2.3. Ölçmə xətalarının sinifləşdirilməsi. Ölçmə 

nəticələrinin təqdim olunma formaları 

 

Ölçmə xətalarının sinifləşdirilməsi. Ölçmə nəticəsinin 

xətası ─ölçmənin nəticəsinin ölçülən kəmiyyətin əsl (həqiqi) 

qiymətindən  meylliyidir.  Bu,  ölçmə  nəticəsi  və  ölçülən 

kəmiyyətin  əsl  (həqiqi)  qiyməti  arasındakı  fərqdir.  Ölçmə 

nəticəsinin xətası─ölçülən fiziki kəmiyyətin vahidi ilə ifadə 

olunan mütləq xətadır: 

0

Χ



Χ

=

∆Χ



 ,               (2.1) 

burada 


x-ölçmənin 

nəticəsi; 

x

o

-ölçülən 



fiziki 

kəmiyyətin həqiqi qiymətidir. 

Ifadə  olunma  üsulundan  asılı  olaraq  mütləq  və  nisbi 

xətaları bir-birindən fərqləndirirlər. 



Mütləq xəta

 – ölçülən kəmiyyət vahidi ilə ifadə olunan 

ölçmə xətasıdır. Bu, düstur (2.1)vasitəsilə təyin edilir.   


45 

 

Nisbi  xəta  –

  ölçmənin  mütləq  xətasının  ölçülən 

kəmiyyətin  əsl  və  ya  ölçülən  qiymətinə  nisbəti  ilə  ifadə 

olunan ölçmə xətasıdır, %-lə: 

100


100

0



=



=

x



x

x

x

δ

              (2.2)



 

Nisbi  xəta  ölçüsüz  kəmiyyətdir  və  bir  qayda  olaraq, 

faizlə  ifadə  olunur.  O,  verilmiş  kəmiyyətin  ölçülmə  dəqiq-

liyini  əyani  ifadə  edir  və  müxtəlif  ölçmə  vasitələri  ilə 

aparılan ölçmələrin nəticələrinin müqayisəsi zamanı istifadə 

olunur. 


Ölçmə  vasitələrinin  xarakteristikası  üçün  həmçinin 

gətirilmiş xətadan istifadə edirlər. 



Gətirilmiş  xəta

  –  ölçmə  vasitəsinin  mütləq  xətasının 

kəmiyyətin  şərti  qəbul  olunmuş  qiymətinə  nisbəti  ilə  ifadə 

olunan nisbi xətadır, %-lə: 

,

100


Χ



=

Ν

x

γ

                  



 (2.3)

 

burada X



N

- normalaşdırıcı qiymətdir. 

Gətirilmiş  xəta  –  faizlə  ifadə  olunan  ölçüsüz 

kəmiyyətdir. 

Dəyişmə  xarakterindən    asılı  olaraq  ölçmə  xətaları 

sistematik və təsadüfi xətalara bölünür. 



Ölçmənin  sistematik  xətası

  –  eyni  fiziki  kəmiyyətin 

təkrar ölçülməsi zamanı sabit qalan və ya qanunauyğunluqla 

dəyişən ölçmə nəticəsinin xətasının tərkib hissəsidir. 

Sistematik  xəta  sabit  tərkib  hissəsinə  -  sistematik 

xətanın  additiv  tərkib  hissəsinə  -  və  ölçülən  kəmiyyətin 

dəyişməsi  ilə  dəyişən  tərkib  hissəsinə  -  sistematik  xətanın 

multiplikativ  tərkib  hissəsinə

   


bx

a

SS

+

=



∆Χ

.

  malik  ola 



bilər. 

Ölçmənin  təsadüfi  xətası  –  eyni  fiziki  kəmiyyətin  eyni 

dəqiqliklə aparılan təkrar ölçmələri zamanı təsadüfi dəyişən 


46 

 

(işarəsinə  və  qiymətinə  görə)  ölçmə  nəticəsinin  xətasının 



tərkib hissəsidir, 

ε

=





tes

 

Ölçmə  xətasının  sistematik  və  təsadüfi  tərkib  hissə-



lərinin əmələ gəlməsinin səbəbləri aşağıda sadalanır. Ölçmə 

nəticəsinin  işlənməsi  zamanı  sistematik  və  təsadüfi  tərkib 

hissələri cəmlənir  

E

bx

a

test

SİİS

+

+



=

∆Χ

+



∆Χ

=

∆Χ



             

Ölçmələr  sırasında  ölçmə  nəticələrinin  orta  kvadratik 

xətası  –  ölçmələrin  təsadüfi  xətasının  xarakteristikası,  eyni 

fiziki  kəmiyyətin  bərabərdəqiqlikli  ölçmələr  sırasında 

ölçmələrin  nəticələrinin  onların  orta  qiyməti  ətrafında 

səpələnməsinin qiymətləndirilməsidir. Bu aşağıdakı düsturla 

hesablanır: 

(

)



,

1

1



2

1



=



=

n

x

x

n

i

σ

            (2.4)



 

burada  x

–  i-ci  vahid  ölçmənin  nəticəsi;  –  ölçülən 



kəmiyyətin orta ədədi qiymətidir. 

Ölçmələr 

sırasında 

nəticələrin 

səpələnməsi 

– 

bərabərdəqiqlikli  ölçmələr  sırasında  eyni  kəmiyyətin 



nəticələrinin,  bir  qayda  olaraq,  təsadüfi  xətaların  təsiri  ilə 

şə

rtləşən uyğunsuzluğudur.  



Təsadüfi xətalara həmçinin xarici faktorların təsiri zamanı 

ölçmənin  nəticəsinin həqiqi qiymətdən kəskin  fərqlənməsi ilə 

ə

laqədar olan kobud səhvlər  aiddir.  Bu səhvlər  eksperimental 



ölçmə  şəraitinin  dəyişməsi,  eksperimentin  planının  pozulması 

və s. nəticəsində baş verir. Bu cür səhvlərə meyillənmə deyilir. 

Meyillənmə– ölçmələr sırasına daxil olan ayrıca ölçmənin 

nəticəsinin  xətasıdır.  Bu  xəta  verilmiş  şərait  üçün  bu  sıranın 

qalan nəticələrindən kəskin fərqlənir. 

Ə

mələgəlmə  səbəblərindən  asılı  olaraq  ölçmə  xətasının 



metodiki və aləti tərkib hissələrini bir-birindən fərqləndirirlər. 

47 

 

Metodiki  xəta  (ölçmə  metodunun  xətası)  -   

ölçmənin 

sistematik xətasının tərkib hissəsidir. Bu xəta qəbul olunmuş 

ölçmə metodunun təkmilləşdirilməməsi ilə əlaqədardır. 

Metodiki xəta aşağıdakı şərtlərlə əlaqəlidir: 

 ölçmə obyektinin qəbul olunmuş modelinin onun xassəsini 



adekvat xarakterizə edən modeldən fərqlənməsi ilə (qeyri – 

adekvatlılığın xətası); 

 ölçmə  vasitələrinin  tətbiqi  üsulunun  təsiri  ilə  (məsələn, 



gərginliyin  ölçülməsi  üçün  daxili  müqavimətli  voltmetrin 

tətbiqi  və  ya  istifadə  olunan  gücün  ölçülməsi  üçün  daxili 

müqavimətli ampermetrin tətbiqi); 

 analoqlu - ədədi çevricinin dərəcələnməsinin seçilməsi ilə 



müəyyən  miqdarda  dərəcə  ilə  realizə  olunmadan  xəta 

(səviyyəyə görə kvantlamadan xəta); 

 ölçmə  nəticələrinin  hesablama  alqoritmlərinin    təsiri  ilə 



(məsələn,  normalaşdırmanın,  miqyaslaşdırmanın,  ədədi 

olçü cihazlarında nəticə almaq üçün funksional çevirmənin 

alqoritmləri). 

Ölçmənin aləti xətası

 – tətbiq olunan ölçmə vasitəsinin 

xətası ilə şərtlənən ölçmə xətasının tərkib hissəsidir. O, ayrı-

ayrı funksional qovşaqların realizə edilən xətasının cəmidir 

və  qurğunun  strukturundan,  sxemin  elektron  elementlərinin 

xarakteristikalarından və digər xüsusiyyətlərdən asılıdır. 

 Xətanın metodiki və aləti tərkib hissələrinə bölünməsi 

ölçmə 


eksperimentinin 

strukturunun 

planlaşdırılması 

zamanı,  ölçmə  qurğularının,  ölçmə  kanallarının  və 

sistemlərinin layihələndirilməsi zamanı vacibdir. 

Ə

gər  metodiki  xəta  sistematikdirsə,  onda  onun 



mənbəyini  nəzərə  alan  aləti  xəta  həm  sistematik,  həm  də 

təsadüfi  xarakter  daşıyır.  Ölçmə  nəticəsinin  xətasının  bu 

tərkib  hissələrinin  ucotu  və  azalması  metodlarına  aşağıda 

baxılır. 

Ölçmə  şəraitinin  dəyişməsi  ilə  olan  xətanı,  subyektiv  və 

kanar edilməyən sistematik xətanı bir-birindən fərqləndirirlər. 



48 

 

Ölçmə  şəraitinin  dəyişməsinə  görə  xəta  (ölçmənin)-

ölçmənin  sistematik  xətasının  tərkib  hissəsidir.  Bu,  ölçmə 

şə

raitini  xarakterizə  edən  parametrlərdən  birinin  nəzərə  



alınmayan  təsirinin  bir  tərəfə  müəyyən  olunmuş  qiymətdən 

meylliyinin nəticəsidir. 



Ölçmənin  subyektiv  xətası 

-  operatorun  fərdi  xü-

susiyyətlərindən  asılı  olaraq  ölçmənin  sistematik  xətasının 

tərkib  hissəsidir.  Adətən  bu  xətanı  cihazın  şkalasının 

oxunma  xətası  ilə  əlaqələndirirlər.  Beləki,  skalaya  baxma 

bucağından asılı olaraq müxtəlif nəticələr almaq olar. Lakin 

rəqəmli ölçmə vasitələrinin tətbiqi zamanı xətanın bu hissəsi 

olmur. Belə halda ölçmə eksperimentinin düzgün qoyuluşu, 

ölçmə vasitələrinin tətbiqi, tədqiqatçı mühəndisin ixtisası ilə 

ə

laqəli olan subyektiv xətanın əmələgəlmə səbəbi qalır.  



Kənaredilməyən  sistematik  xəta  –

  ölçmə  nəticəsinin 

xətasının  tərkib  hissəsidir.  Bu,  hesablamanın  və  sistematik 

xətanın  düzəlişinə  əlavələr  edilməsinin  xətaları  ilə 

ə

laqəlidir. 



Ölçülən  kəmiyyətin  dəyişmə  xarakterindən  asılı  olaraq 

statik 


və 

dinamik 


ölçmə 

xətalarını 

bir-birindən 

fərqləndirirlər. 



Statik  xəta

  –  sabit  fiziki  kəmiyyətlərin  ölçülməsi  üçün 

istifadə olunan cihazın xətasıdır. Bunun üçün ölçülən fiziki 

kəmiyyətin  zamana  görə  dəyişməməzliyi  qəbul  edilmişdir, 

yəni fiziki kəmiyyət sabitdir. 

Dinamik  xəta

  –  dinamik  ölçmə  şəraitinə  uyğun  ölçmə 

nəticəsinin  xətasıdır.  Bu  xəta  ölçülən  fiziki  kəmiyyətin 

zamana  görə  dəyişməsi  nəticəsində  əmələ  gəlir.  Dinamik 

xəta ölçü cihazının göstəricisinin zamana görə dəyişən fiziki 

kəmiyyətin  qiymətinə  uyğunsuzluğu  ilə  bağlıdır.  Bu 

uyğunsuzluq  cihazın  inersiyası  və  ya  ölçmənin  nəticəsinin 

alınması vaxtı hesabına baş verir. 

Ölçmənin  nəticəsinə  statik  və  dinamik  tərkib  hissələri 

daxildir 



d

ST

∆Χ

+



∆Χ

=

∆Χ



 

49 

 

Ölçmə  vasitəsinin  köməyi  ilə  alınmış  nəticələrin 



təqdim  edilməsi.  Ölçmə  vasitəsinin  köməyi  ilə  aparılan 

öçmənin  nəticəsi  ölçülən  fiziki  kəmiyyətin  hər  hansı  ədədi 

qiymətidir.  Bu  qiymət  həmin  kəmiyyətin  xəta  ilə  alınmış 

qiymətidir  və  kəmiyyətin  vahidi  ilə  ifadə  olunur.  Bu  xəta 

ölçmə metodundan (ölçmə vasitəsinin tətbiqi üsulundan) və 

metroloji  xarakteristikalardan  asılıdır.  Ölçmə  vasitəsinin 

metroloji  xarakteristikalarının  təsviri  üçün  dəqiqlik  sinfi 

anlayışı tətbiq edilmişdir (bax paraqraf 3.2). 

Ölçmə  vasitəsinin  dəqiqlik  sinfi,  bir  qayda  olaraq,  əsas 

və  əlavə  xətaların  buraxılabilən  həddləri  ilə,  həmçinin 

dəqiqliyə təsir edən digər xarakteristikalarla ifadə olunur.  

Buraxılabilən  əsas  və  əlavə  xətaların  həddləri  mütləq, 

nisbi və gətirilmiş xətalar formasında ifadə oluna bilər. Bu, 

ölçmə  vasitəsinin  xətalarının  ölçmə  diapozonu  həddlərində 

və onun tətbiqi şəraitində dəyişmə xarakterindən asılıdır. 

Buraxılabilən  mütləq  xətanın  həddləri  aşağıdakı  kimi 

təyin edilir: 

a

±

=



∆Χ

                         (2.5) 

və ya 

,

bx



±

+

±



=

∆Χ

                  (2.6) 



burada a və b – müsbət ədədlərdir; 

 

 



 x – ölçülən kəmiyyətin qiymətidir.    

Buraxılabilən  əsas  nisbi  xətaların  həddləri  aşağıdakı 

düsturla təyin edilir, %: 

q

±

=



Χ

∆Χ



=

100


δ

 ,  


burada q – müsbət rəqəmdir, əgər 

∆Χ

 düstur (2.5) üzrə 



təyin edilirsə, onda  

δ

 aşağıdakı kimi hesablanır: 



,

1















Χ



Χ

+

±



=

k

d

c

δ

 



burada  X

k

  –  ölçmə  vasitəsinin  verilmiş  diapazonu  üçün 



ölçmə həddlərindən böyüyüdür (modul üzrə), 

50 

 

ə



gər  

∆Χ

 düstur (2.6) üzrə təyin edilirsə, onda  



(

)

k



x

a

d

d

b

c

=

+



=

,

 



Buraxılabilən  əsas  gətirilmiş  xətanın  həddləri,%, 

düstur (2.3) üzrə təyin edilir 

,

100


Ρ

±

=



Χ

∆Χ



=

n

γ

   



burada 

∆Χ

-  düstur  (2.5)  və  ya  (2.6)  ilə  təyin  edilən 



buraxılabilən  mütləq  xətanın  həddləridir;  P-müsbət  ədəddir 

(bax paraqraf 3.3-də misallara). 

c,d,q,  və  p  rəqəmləri  ölçmə  vasitəsinin  dəqiqlik 

sinifinin qiymətini təyin edir.  

                         

 Cədvəl 2.1 

Buraxıla  bilən  əsas  xətanın 

həddlərinin 

təyini 

üçün 


düsturlar 

Buraxılabilən 

ə

sas 


xətanın 

həddlərinə misallar 

Ölçmə 

vasitələri 



üzərində 

dəqiqlik 

sinifinin 

işarələn-

məsinə 

misallar 



a

±

=



∆Χ

 

            - 



         M 

(

)



bx

+

±

=



∆Χ

 

            - 



         C 

Ρ

±



=

Χ



=

Ν



100

x

γ

 



5

,

1



±

=

γ



 

 

 



5

,

0



±

=

γ



 

     


5



,

0

5



,

1

 



q

X

X

±

=



=



100

δ

 



   

0

,



1

±

=



δ

 

 











Ι

+



±

=

1



x

x

d

c

κ

δ



 















+

±



=

1

02



,

0

05



,

0

X



X

k

δ

 



 

0,05/0,02 

 

 

Ölçmə  vasitəsinin  dəqiqlik  sinifini  bilərək,(2.2)  və 



ya  (2.3)  ifadələrindən  buraxılabilən  əsas  xətanın 

∆Χ

  hədd 



1,0 

51 

 

qiymətini  təyin  etmək  olar.  Bu  halda  təsdiq  etmək  olar  ki, 



ölçülən  fiziki  kəmiyyətin  həqiqi  qiyməti  aşağıdakı 

intervalda yerləşir: 



x

x

x

±



=

1

,                      (2.7) 



burada x

ı

-ölçmə vasitəsinin göstəricisidir. 



Dəqiqlik siniflərinin işarələnməsinə misallar cədvəl 2.1-

də verilmişdir. 



Çoxdəfəli    ölçmələr  nəticəsində  alınmış  nəticələrin 

təqdim  edilməsi.  Sabit  fiziki  kəmiyyətin  qiymətinin  bir 

neçə  dəfə  təkrar  ölçülməsi  ölçmənin  tam  xətasının  təsadüfi 

və  sistematik  tərkib  hissələrini  təyin  etməyə  imkan  verir. 

Xətanın  sistematik  tərkib  hissəsi  nəzərə  alına  bilər  (bax 

paraqraf  2.4).  Xətanın  təsadüfi  tərkib  hissəsi  ehtimal 

paylanma qanunu ilə tapılır. 

Çoxdəfəli ölçmələrin işlənməsi nəticəsində sübut etmək 

olar  ki,  fiziki  kəmiyyətin  həqiqi  qiyməti  verilmiş  ehtimalla 

aşağıdakı intervalda yerləşir: 

κσ

±



=

ı

x

x

,                         (2,8) 

burada  x

ı

  –  çoxdəfəli  ölçmələrin  işlənməsi  nəticəsində 



fiziki kəmiyyətin alınmış qiyməti; K-tələb olunan ehtimalın 

qiymətindən və xətanın təsadüfi tərkib hissəsini xarakterizə 

edən  ehtimal  paylanma  qanununun  növündən  asılı  olan 

ə

msal; 



σ

-  ölçmələrin  nəticələrinin  orta  kvadratik  xətasıdır 

(2.4). 

Ölçmələrin  nəticələrinin  ədədi  formada  təqdim 

edilməsi.  Istənilən  ölçmənin  nəticəsi  iki  ədəd  şəklində 

təqdim edilir: ölçmə nəticəsinin qiyməti və ölçmə xətasının 

qiyməti (2.7). 

  Ölçmə  nəticəsinin  qiyməti  və  xətanın  qiyməti  müəyyən 



miqdarda  rəqəmlərdən  ibarət  ədədlər  şəklində  verilir:  əgər 

nəticə  analoqlu  cihazın  şkalasından  hesablanırsa  -  bu, 

ş

kalanın  1/2  bölgü  qiyməti  dəqiqliyi  ilə  çıxarılmış  ədəddir 



və xəta cihazın dəqiqlik sinfinə uyğun gəlir; 

 


52 

 



  əgər  nəticə  analoqlu  cihazın  şkalasından  hesablanırsa  -  bu, 

ş

kalanın  1/2  bölgü  qiyməti  dəqiqliyi  ilə  çıxarılmış  ədəddir 



və xəta cihazın dəqiqlik sinfinə uyğun gəlir; 

  əgər  nəticə  ədədi  cihazın  şkalasından  hesablanırsa  -    bu, 



cihazın  göstərişidir  və  nəticənin  kiçik  dərəcə  vahidinin1/2 

çəkisinə uyğun gələn xətadır; 

  əgər nəticə bir neçə dəyişirilmə  və ya hesablanma (dolayı 



ölçmələr)  yolu ilə alınıbsa, onda o, rəqəm  şəklində təqdim 

olunmalıdır.  Bu  rəqəmin  dərəcələrinin  sayı  ölçmənin 

dəqiqliyinə  uyğun  gəlir,  yəni  nəticənin  kiçik  dərəcə 

vahidinin çəkisi xətanın qiymətinə uyğun olmalıdır. Burada 

yuvarlaqlaşdırma  qaydasına  uyğun    olaraq  kiçik  dərəcələr 

atılır, xətanın qiyməti dəqiqlik sinfinin işarəsinə öxşar bir və 

iki rəqəm dəqiqliyi ilə təqdim edilir. 

Yuvarlaqlaşdırma zamanı xətanın kiçik dərəcə vahidinin 

1/2  çəkisindən  çox  olmaması  üçün  bu  dərəcənin  qiyməti 

aşagıdakı  kimi  təyin  edilir:  əgər  yuvarlaqlaşdırma  zamanı 

atılan hissənin qiyməti nəticəsinin kiçik dərəcə vahidinin 1/2 

çəkisini aşmırsa, onun qiyməti dəyişmir, əgər atılan hissənin 

qiyməti  nəticənin  kiçik  dərəcə  vahidinin  1/2  çəkisindən 

artıqdırsa, onun qiyməti bir vahid çoxalır. 

                                                                          Cədvəl 2.2 

Ölçmələrin 

növü 

Ölçmə prosedurunun 



parametrləri 

Ölçmələrin nəticəsinin təqdim 

edilməsi, 

U

±

 



Analoqlu 

cihazla birbaşa 

ölçmələr 

(voltmetrlə) 

Ölçmə diapazonu-0...30V,                                                                                                                              

bölgünün qiyməti-0,5V, 

dəqiqlik sinifi-1,0 

V

U

3

,



0

=



V

U

5

,



23

=



 

Ə

dədi cihazla 



birbaşa ölçmələr 

(voltmetrlə) 

Ölçmə diapazonu – 

0...30V, nəticənin 

ə

dədlərinin sa-yı-3, 



dəqiqlik sini-fi-0,2 

 

,



5

,

23 V



=

V

U

06

,



0

=



 

Dolayı ölçmələr 

Hesablamaların nəticəsi: 

U=23,53576781V, 

=

U



0,123467V, 

U=23,57238753V, 



U

=0,0964325V, 



U=23,5V,

U

=0,13V,U=23,6V 



U=0,1V 


 

53 

 

Yuxarıda  göstərilən  cədvəl  2.2-də  ölçmə  nəticələrinin 



təqdim edilməsinə aid misallar verilmişdir.   

Qeyri-müəyyənlik  anlayışı,  ölçmə  nəticələrinin 

təqdimatı  zamanı  qeyri-müəyyənliyin  istifadə  edilməsi.  

Beynəlxalq  təcrübədə  ölçmə  nəticəsinin  xarakteristikası 

üçün  tez-tez  qeyri-müəyyənlik  anlayışından  istifadə  edilir. 

“Metrologiya  sahəsində  əsas  və  ümumi  terminlərin 

beynəlxalq  lüğətinə”görə  geyri-müəyyənlik-ölçmə  nəticəsi 

ilə  əlaqəli  və  ölçülən  kəmiyyətin  qiymətinin  səpələnməsini 

xarakterizə  edən  parametrdir.  Bu  cür  parametr,  məsələn, 

standart  meyllənmə  (ölçmə  nəticələrinin  orta  kvadratik 

xətası) və  ya ona tam bölünəbilən ədəd və ya etibarlılıq in-

tervalının eni ola bilər. 

Ölçmənin  qeyri-müəyyənliyi  özündə  bir  neçə  tərkib 

hissələrini  birləşdirir.  Bu  tərkib  hissələrindən  bir  neçəsi  bir 

sıra  müşahidələrin  nəticələrinin  statistik  paylanması 

ə

sasında qiymətləndirilə və özlərinin standart meyllənmələri 



ilə xarakterizə edilə bilər. Digər tərkib hissələrini təcrübəyə 

və  ya  digər  informasiyaya  əsaslanan  ehtimal  paylanma 

fərziyyəsi  əsasında  qiymətləndirirlər.  Onlar  da  standart 

meyllənmə şəklində ifadə oluna bilər. 

Ölçmə nəticəsinin qeyri-müəyyənliyi bir çox mənbələrin 

təsiri  nəticəsində  baş  verə  bilər.  Bu  mənbələrə  ətraf  mühit 

şə

raiti, ölçmə vasitələrinin xətaları, etalonların qiymətlərinin 



qeyri-müəyyənliyi,  metodun  hissəsi  olan  yaxınlaşmalar  və 

gümanetmələr,  ölçmə  proseduru,  təsadüfi  rəqslər  və 

meyillənmələr və s. daxildir. 

Xətanı və qeyri-müəyyənliyi bir-birindən fərqləndirmək 

lazımdır.  Xəta  ölçmənin  nəticəsi  ilə  ölçülən  kəmiyyətin 

həqiqi  qiyməti  arasındakı  fərq  kimi  təyin  edilir.  Beləliklə, 

xəta  vahid  qiymətə  malik  olur.  Məlum  xətanın  qiymətini 

ölçmə  nəticəsinə  düzəliş  kimi  qəbul  etmək  olar.  Qeyri-

müəyyənlik  isə  qiymətlərin  intervalı  formasını  alır.  Qeyri-

müəyyənliyin  qiyməti  ölçmə  nəticələrinə  düzəliş  etmək 

üçün  istifadə  oluna  bilməz.  Buradan  aydındır  ki,  qeyri-


54 

 

müəyyənlik  interval  qiymətləndirmədir.  O,  əksər  hallarda 



ölçülən  kəmiyyətin  qiymətləndirilməsi  intervalını  ifadə 

etmək üçün istifadə edilir. Bu zaman ölçmənin nəticəsi (2.8) 

ifadəsinə uyğun təqdim edilə bilər.   

                            

 


Yüklə 7,93 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   46




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin