Baki universitetiNİn xəBƏRLƏRİ №2 Sosial-siyasi elml

V. Ruhi x

əstə-Şizofrenik demonsiya. 

 

Şizofreniya proqressivləşən psixi xəstəlikdir, onun etnologiya və pato-

genzi müasir dövrümüz

ə qədər müxtəlif tədqiqatların predmetidir. Genetik də-

lill

ər irsi amilin əhəmiyyətli rolunu nəzərə çarpdırır. 

 

Şizofreniyanın  klinik-psixoloji strukturunda əsas (neqativ) və  əlavə 

(pro

duktiv) simptomları fərqləndirirlər. 

 X

əstəlik prosesinin distruktiv mahiyyətini  əks  etdirən neqotiv simp-

tomlara 

aşağıdakılar aid edilir: 

 1)  autizm-

reallıqla  əlaqənin zəifləməsi, xarici aləmdən təcrid olmaq, 

qa

palılıq, ətrafdakılarla əlaqəyə təlabatın olmaması, fantaziya aləminə üstünlük 

verilm

əsi; 

103 

 

---

 2) emosional d

əyişmələr-emosional reaksiyaların qeyri-adekvatlığı, ya-

xın  adamlarla  emosional  əlaqələrin zəifləməsi, tədricən emosional yoxsulluq, 

şəxsiyyət vahidliyinin itirilməsi; 

 3) t

əfəkkürün pozulması-əvvəlcə onun paradoksallığı, simvolikliyi, qə-

lizliyi, intellektual qeyri-produkti

vliyi şəklində. 

 Bu 

əsas simptomların ifadə dərəcəsi şizofrenik defektin əsas ağırlığını 

mü

əyyən edir.  

 

Şizofreniya  zamanı  produktiv  pozğunluq  xəstəliyin kəskin  davamının 

t

əzahürüdür.  Onlara  effektiv  hallyusinasiya,  sayıqlama  nevrozabənzər hərəki 

simpt

omlar, şüur pozğunluğu aid edilir. 

 X

əstəliyin klinikası və proqnozu onun gedişi tipi ilə əlaqədardır. Xəstəli-

yin fasil

əsiz, tutmaşəkilli və qarışıq gedişlərini fərqləndirir. Fasiləsiz gediş üçün 

müxt

əlif dərəcəli proqressivləşən  neqotiv  pozulmaların  üstünlük təşkil  etməsi 

xarakterikdir.  Tutmaşəkilli  gediş  halında  isə  bu və  ya digər produktiv simp-

tomlarla z

əngin kəskin tutmalar neqotiv pozulmaların tədricən artması üstünlük 

t

əşkil  edir.  İshal  zamanı  isə  kəskin  tutmalararası  periodla  əvəz  olunur.  Uşaq 

yaşında şizofrenik proses fasiləsiz, yaxud fasiləsiz tutmaşəkilli gedişə malikdir. 

Bel

ə  uşaq  kütləvi məktəbdə  təhsil ala bilər,  yalnız  fərdi təlim yolu ilə,  halı 

ağırlaşan zamanı belə uşaqlar aktiv müalicə üçün xəstəxanaya yerləşdirilir [4]. 

 Autizmin yüks

ək ifadəliliyi bu uşaqların psixi inkişafına kəskin mane 

olur.  Ətraf  aləmdə  əlaqənin  ətrafdakılara,  uşaqlara  marağın  olmaması  xəstə 

uşağı əsas bilik və bacarıq mənbələrindən məhrum edir. Xəstəliyin proqradient 

ge

dişi zamanı daxili aləm də yoxsullaşır, hadisələrin çox hissəsi ətrafdakılardan 

qorxma, ç

əkinmə ilə bağlıdır. 

 

Əlaqəyə tələbatın pozulması nəticəsində ilkin mühafizə edilmiş nitq ün-

siyy

ət üçün az istifadə olunur, yaxud heç olunmur. Səs ucalığının nitq təsirinin 

münt

əzəmliliyi, yaxud əksinə intonasiyanın moponluğunu neologizmlərə meyl-

lik  xarakterikdir.  Ağır  hallarda  autiq  nitq  ətrafdakılara  aydın  olmayan,  lakin 

x

əstə üçün müəyyən emosional məna kəsb edən səs birləşməsindən ibarət olur. 

 Emosional d

əyişikliklər  effektin  kobudlaşmasında,  uşaq  diribaşlığının 

itirilm

əsində təzahür edir. Bəzən yaxın adamlarından hər hansı birinə bağlılıq 

saxlanılır. 

 T

əfəkkürün spesifik pozğunluğu müşahidə olunur: sektiv diqqətin zəif-

liyi, b

əhrəsiz mühakimələrə meyllik, bir sualın zəhlətökən təkrarı, hərəkət və 

hissl

ər arasında daxili əlamətin olmaması. 

 

Psixi  inkişafın  pozğunluğu  üçün  psixi  aktivliyin  aşağı  düşməsi, qida-

lanmaya, istiliy

ə, fiziki rahatlığa marağın olmaması epurez daha mənalıdır. 

 

Uşaqlarda sayıqlama pozulmaları sərsəm fantaziyalar, nağıllar aləminə 

düşmək kimi özünü göstərir. 

 Bel

ə fantaziyaların patoloji xarakteri, reallıqla əlaqənin daim kəsilməsi, 

daim fantastik al

əmdə olmaqda təzahür edir. 

 H

ərdən yaxın adamlarına patoloji meyl, qəzəblilik, qəddarlıq, sadiqlik 

104 

 

---

əlamətləri: heyvanları incitmək həvəsi, oyuncaqları sındırmaq, kitabları cırmaq 

mü

şahidə olunur. 

 Nevroloji statusda m

ərkəzi sinir sistemi xarakterik deyil, vegetativ dis-

funk

siya (yuxunun, iştahın pozğunluğu) əzələ və dəmir hipotopiyası daha spe-

sifikdir. 

 Fiziki halda is

ə boy və çəkidə bəzən geriqalmaya, bədən quruluşu in-

fantilliyin

ə rast gəlinir. 

 

Demonsiyanın şizofrenik genezinin diaqnostikası yuxarıda təsvir olun-

muş produktiv simptomatika olan zaman çətinlik törətmir. Neqativ pozğunluq-

lar üstünlük t

əşkil edən zaman isə orqanik demonsiya, yaxud oliqofreniya ilə 

differensial diaqnostika z

əruri olur [8]. 

Sağlamlığı məhdud olan uşaqların təlim-tərbiyəsi, eləcə də normal inki-

şafın vaxtında korreksiyası xüsusilə diqqət mərkəzindədir. Belə uşaqlarda nöq-

sa

nın  erkən  yaşlarda təyin  olunması,  onların  seçilməsi, fərqləndirilməsi və 

komplektl

əşdirilməsi əsas məsələ kimi həll olunur. 

 

Nöqsanın erkən kompensasiyası, onların inkişafının müşahidə edilmə-

si, 

əqli cəhətdən  geri  qalan  uşaqların  hərtərəfli  korreksiya  olunmaları  onların 

g

ələcəkdə məktəbə daha yaxşı hazırlanmaları üçün geniş imkanlar yaradır. Ona 

gör

ə  də,  sağlamlığı  məhdud  olan  uşaqların  korreksiya  tərbiyə  işinə  mümkün 

q

ədər tez başlamaq lazimdır. 

 

Uşaqların ətraf aləmi, əşya və hadisələri mənimsəməsi, nitqə yiyələn-

m

əsi-bütün bunlar, uşağın ətraf aləmi dərk etməsi deməkdir.