Microsoft Word F?ls?f? az doc
Yüklə 0,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
24.Eksperimental-riyazi təbiətşünaslığın qərarlaşması (XVII əsr )
Yeni burjua cəmiyyətinin yaranması və inkişafı nəinki təkcə iqtisadiyyatda və siyasətdə, həmçinin insanların şüurunda da dərin dəyişikliklər törətdi. XVII əsrdə ə mək bölgüsünün dərinləşməsi istehsal proseslərinin səmərələşdirilməsini, bu isə, öz növbəsində, elmin güclü inkişafını tələb edirdi. F.Bekonun fikrincə təbiəti mənimsəmək və onu insanın xidmətinə vermək üçün elmi-tədqiqat metodunu kökündən dəyişdirmək lazımdır. Antik dövrdə və orta ə srlərdə elm başlıca olaraq Aristotelin silloqistikasına əsaslanan deduktiv metoddan istifadə edirdi. Bekon bu metodu məhsuldar hesab etmir. Hər cür idrak təcrübəyə ə saslanaraq, təkcə faktların öyrənilməsindən ümumi müddəalara doğru getməlidir. Belə metod induktiv metod adlanır. Lakin F.Bekon empirik tədqiqat metodunun rolunu həddindən artıq şişirdərək, idrakın rasional əsaslarının — hər ş eydən əvvəl, riyaziyyatın rolunu kifayət qədər qiymətləndirmirdi. Eksperimental — riyazi təbiətşünaslıq riyaziyyatın təbiətin öyrənilməsinə tətbiqinə imkan verən xüsusi tip eksperimentə ehtiyac hiss edirdi. Təbiət hadisələriiin tədqiqi zamanı riyaziyyatdan istifadə etməyin qeyri- mümkünlüyü ideyasının yaranmasına səbəb riyaziyyatın təbiət hadisələrinin başlıca xarakteristikasından biri olan hərəkəti öyrənə bilməməsi haqqındakı iddia idi. XVII əsrdə Kepler, Qaliley və onun şagirdləri tərəfindən sonsuz kiçilənlər haqqında riyazi metod inkişaf etdirildi. Bu metod riyaziyyata hərəkət prinsipini daxil etdiyinə görə, riyaziyyatın fiziki prosesləri tədqiq etməsinə imkan verirdi. Bu sahədə mövcud olan digər bir problem riyaziyyatın təbiətdə rast gəlinməyən ideal obyektlərlə iş görməsi haqqındakı antik və orta əsr təsəvvürləri idi. Bu problemin həllinə girişənlərdən biri Qaliley idi. Onun fikrincə, əgər eksperimentin köməyi ilə fiziki obyektlərin ideal modelini quraşdırmaq mümkün olarsa, onda təbiət hadisələrini riyazi metodların köməyi ilə öyrənmək mümkündür.
|