Baldırğan – Heracleum L. Dünya florasının tərkibində baldırğan cinsinin 70-ə qədər növü yayılmıĢdır. Qafqazda cinsin
25, o cümlədən Azərbaycanda 8 növünə rast gəlmək olar. Bu növlərin əksəriyyəti Avropanın
mülayim Ģimal zonalarında, Asiyada, Amerikada, ġimali Afrikada, eləcə də Himalay dağlarının
cənub ərazilərində yayılmıĢdır.
Baldırğan hündürlüyü 1,0-1,5 (2,0) m olan iri çoxillik ot bitkisidir. Gövdənin içərisi boĢ,
qabırğalı boruvari olub üzəri sərt tükcüklərlə əhatə olunmuĢdur. Çiçəkləri ağ, yaĢılımtıl bəzən də
çəhrayı rəngdə, iri çətirdən ibarətdir. Bitki iyun ayından sentyabr ayına qədər çiçəkləyir.
Respublikamızda baldırğanın böyük ehtiyatı vardır.
Baldırğan
növləri
meĢə
açıqlıqlarında,
çay
kənarlarında, kanalların ətrafında, kolluqlar arasında
geniĢ yayılmıĢdır. Bitkinin tərkibində Ģəkər, zülal, C
vitamini, karotin, aĢı maddələri, efir yağı vardır. Qeyd
etdiyimiz maddələrdən baĢqa kök və kökümsovlarında
qlütamin, laktonlar, kumarinlər və s. maddələr aĢkar
edilmiĢdir.
Baldırğanı meĢə heyvanları da sevir. Əksər
növləri çox dadlı qida keyfiyyətlərinə malikdir.
Baldırğandan qida məqsədləri üçün istifadə edən
zaman onu bir neçə üsulla hazırlayırlar: qaynar suya
töküb pörtlətmək, duzlu suda biĢirmək, duzlu suda islatmaq və yarım saat biĢirmək və s. Cavan,
zərif yarpaq və gövdələrindən müxtəlif salat növləri, piroq içi, biĢmiĢini, həlimini və s. hazırlayırlar.
Baldırğanın həlimi toyuq suyunu xatırladır. Bunun kökətrafı gövdəsi daha incə və Ģirəli olur.
Qafqaz, Orta Asiya xalqları ilə yanaĢı rus xalqı da əsrlər boyu bitkidən toplayıb qurudur, ondan
müxtəlif sərinləĢdirici içkilər, salatlar və Ģorba hazırlayırdılar.
Baldırğanın kökündən təzə və qurudulmuĢ halda ədviyyat kimi istifadə edirlər. Bizim
özümüz də Naxçıvan MR-nın ġahbuz rayonu ərazisində yerləĢən Batabat dağlarına istirahətə gedən
zaman çayların, göllərin, meĢələrin ətrafında yayılan baldırğanın cavan incə zoğlarını toplayar,
qabığını soyub ləzzətlə yeyərdik (M.Q.).