Çiban, səpki və civzələrin müalicəsində. 300 q
doğranmıĢ qabığını 2 litr qaynar suya töküb vam od üzərində
30 dəqiqə saxlayın. Bir saat saxladıqdan sonra süzüb 37°
temperatura çatdırıb vannasını düzəldin. Vannasını səhər və
axĢam günaĢırı qəbul edin. Müalicə kursu 12 gündür.
Qabığından aĢı və boyaq xammalı kimi də istifadə
etmək olar.
TUT – Moraceae Link. fəsiləsi Maklyura – Maclura pomifera (Rafin.) Schneid. Maklyura ağacının vətəni ġimali Amerika hesab olunur.
Rusiyanın Avropa hissəsində, Qara dənizin Krım sahillərində,
Qaratorpaq vilayətində dekorativ, bəzək bitkisi kimi əkilib-
becərilir. Azərbaycanda da park və xiyabanların, yol kənarlarının
bəzədilib, yaĢıllaĢdırılmasında istifadə olunur.
Maklyuraya xalq arasında «çörək ağacı», «ayı alması»,
«meymun alması» da deyirlər. Qollu-budaqlı, tut ağacına oxĢayan
maklyuranın hündürlüyü 8-10 (bəzən 12-14) metr olur. Yarpaqları
tut yarpağına oxĢayır, tünd yaĢıl rəngdədir. Çiçəkləri dörd yarpaq
Ģəklində olub bir kasacıqda yerləĢir.
Meyvələrinin üst hissəsi ayrı-ayrı kolbacıq Ģəkilli, bir-birinə sıx (kip) bərkimiĢ hissələrdən
ibarətdir, azacıq bərk, heyvaĢəkilli meyvəyə oxĢar yumrular əmələ gətirir. Maklyura meyvəsinin
daxili böyrəkĢəkillidir, ətli hissəsində cərgə ilə düzülmüĢ dənələri olur. Kəsildikdə ağ rəngdə süd
kimi qatranlı maye çıxır. Sentyabr və oktyabr ayında yetiĢən meyvələrindən dərman məqsədi ilə
istifadə edilir. Meyvələrinin tərkibində 0,01% alkaloidlər,
0,2% qlükozid, morin, rutin, kversetin tərkibli flavonoidlər,
Ģəkər, pektin, zülal, 5,16% piyli maddə, 16,6% qatranlı
maddələr, 0,44% üzvi turĢular, 37-45 mq% C vitamini,
yarpağında isə 90,6-99,9 mq% C vitamini aĢkar edilmiĢdir.
Podaqra, duz xəstəliklərində, sümük-revmatizm ağrılarında,
ankilozlarda,
ağrıyan
nahiyələrin
müalicəsində
maklyuradan hazırlanan məlhəmdən istifadə etməyi
məsləhət görürlər. Bunun üçün 1 kq meyvəni xırda
hissələrə bölüb, üzərinə 0,5 litr etil spirti, 0,5 litr
günəbaxan, yaxud zeytun yağı tökürlər. Meyvəni ət maĢınından keçirib, üzərinə etil və bitki yağı
əlavə edərək 7-10 gün otaq temperaturunda saxlayır, ağrıyan nahiyələrə yaxma Ģəklində sürtürlər.
Xalq təbabətində qurudulmuĢ meyvələrindən çay kimi dəmləyib hipertoniya xəstəliyi zamanı
içirlər. Təzə dərilmiĢ meyvələrinin Ģirəsindən kərə yağında məlhəm hazırlayıb, müxtəlif dəri
xəstəliklərinin, xüsusən də irinli yaraların müalicəsində istifadə edirlər. Bəzi mənbələrdə qeyd edilir
ki, maklyura meyvəsindən hazırlanan məlhəmlər yaman ĢiĢlərin müalicəsində yaxĢı təsir göstərir.
52
Bu ağacın Ģirəsinin, meyvəsinin, toxumlarının acımtıl dada malik olmasına baxmayaraq, bəzi
hallarda ondan qida kimi də istifadə edirlər. Maklyuranı geniĢ tədqiq edib onun açılmayan sirlərini
aĢkar etmək lazımdır. Qiymətli təbii boyaq bitkisi hesab etmək olar.