Mövzu Məntiq elminin predmeti
Yüklə 0,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3. Məntiqi biliklərin yaranması və inkişafı Məntiq ( yun. ) — «mülahizələr haqqında elm», «fikirlərdə və fəaliyyətdə əlaqələr haqqında elm» — məntiqi dillə intellekt dərketmənin qanunları, metodları və formaları haqqında elmdir. Məntiq haqqında biliklər təfəkkürlə alındığından, o düzgün təfəkkür haqqında elm kimi də götürülə bilər. Eyni zamanda məntiq təsdiq və ya təkzib metodları haqqında elm kimi də qəbul edilə bilər. Məntiq qazanılmış təcrübə və dərketmə vasitəsilə həqiqətin əldə edilməsi elmi də adlandırılır.
Məntiq müstəqil, fəlsəfi bir elm kimi eramızdan əvvəl 4-cü əsrdə Yunanistanda yaranmışdır. Bu elmin banisi yunan fəlsəfəsinin karifeylərindən olan Aristotel hesab olunur. Çünki, Aristotel ilk dəfə təfəkkürün forma və qanunlarını sistemləşdirmiş, hazır hökmlərdən doğru nəticə çıxarma qaydalarını şəhr etmiş, anlayış, hökm və əqli nəticənin mahiyyətini təhlil etmişdir. Məlumdur ki, insan fikir prosesində doğru nəticə əldə etdiyi kimi səhv nəticə ilə də rastlaşa bilər. Fikir prosesinin doğru nəticələrinin məqbul olması üçün insan, təfəkkür prosesini tənzimləyən qanunlara ehtiyac duymuşdur. Bu qanunlar məntiq elminin esasini teshkil etmishdir. Məntiq düzgün təfəkkürün forma və qanunlarından bəhs edən elmdir.
Ərəb mənşəli bir kəlimə olan məntiq “danışmaq” mənasına gələn “nutq” kökündən törəmişdir. “Nutq” və “mantuq” kəlimələri yunan dilində həm ağıl həmdə danışmaq mənasında işledilən “logos” kəliməsini qarşılayacaq şəkildə mənalar qazanmışdır. İslam məntiqçiləri məntiq elminə “bilinəndən bilinməyənin əldə edilməsinə vasitə olan elm”, “qaydalarına tabe olunduğu zaman zehni xətaya düşməkdən qurtaran fənn” və s. şəklində təriflər vermişdir. Məntiq elminin qurucusunun Aristotel olduğu barəsində bütün fəlsəfə tarixçiləri həmfikirdir. Onun “Organon” (Qeyd etmək lazımdır ki, bu ad Aristotel tərəfindən istifadə edilməmişdir. Daha sonra onun məntiq haqqındakı əsərlərinə Orgonon adı verilmiştir.) adlı esəri zamanımıza qədər gəlib çıxan ən qədim və sistematik məntiq əsəridir. Amma qeyd etmək lazımdır ki, məntiq məsələləri ilə maraqlanan ilk şəxs Aristotel deyildir. O sadəcə özündən əvvəl mövcud olan bu mövzudakı məlumatları sistematikləşdirmişdir.
Yüklə 0,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|